Fizika kafedrasi ergasyev Sh.,Saidov Q. S

3 - ISH. Nyuton xalqalari vositasida linzaning egrilik radiusini aniqlash. 
Ishning maqsadi:
Yupqa plastinkalarda yorug`lik interferensiyasini o`rganish va
N’yuton xalqalari yordamida linzaning egrilik radiusini aniqlash.
KIRISH. 
Nyuton xalqalari linzaning qavariq sirti shisha plastinkaning silliqlangan 
yassi sirtiga tegib to`rish nuqtasi atrofida hosil bo`ladi va bu xalqalar o`tayotgan 
yoqi qaytayotgan yorug`likda kuzatiladi. Sirtlar orasidagi havo qatlami markazdan 
chetlarga tomon qalinlashib boradigan linzaga monoxramatik yorug`lik yubo- 

---

rilsa,shu havo qatlamining yuqori va pastki chegarasidan qaytgan yorug`lik 
to`lqinlari o`zaro interferensiyalanadi. Natijada markazida xira dog`,uning 
atrofida esa tobora torayib boruvchi qator kontsentrik ravshan va xira xalqalardan 
iborat bo`lgan manzara kuzatiladi. O`tuvchi yorug`likda esa bu hodisaning aksi 
kuzatiladi,ya`ni markazida ravshan dog` bo`lgan oldingi ravshan xalqalar o`rnida 
xira xalqalar,xira xalqalar o`rnida esa ravshan xalqalardan iborat manzara 
kuzatiladi. 
Linzaning egrilik radiusini aniqlash uchuv Nyuton xalqalarining radiuslarini 
topish formulasidan foydalanamiz. Xalqalarning radiuslari tajribada o`lchanadi. 
Tajribada qora xalqalarning radiuslari aniqroq topiladi. Shuning uchun qora
xalqalarning radiusi formulasidan foydalanamiz:
r
m
=
(I) 
Bunda: R - linzaning egrilik radiusi; 
m - xalqaning tartib nomeri, 
-monoxramatik yorug`likning to`lqin uzunligi. 
Elastik deformatsiya tufayli linza bilan yassi plastinka bir-biriga bir nuqtada 
ideal ravishda tegib to`rmaydi.SHuning uchun R ni ikkita xalqa radiuslari r
m
va 
r
n
ning farqiga qarab hisoblash tug`riroq natija beradi.O`zil-kesil chiqarilgan
formula quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi: 
R= 
(2)