Fizika texnika fakulteti

II BOB. DEYTRONLAR.
Deytron (deyton) — vodorod izotopi (deyteriy) yadrosi; 2N, D yoki d bilan belgilanadi. Atom yadrolari ichida eng oddiysi, ikki nuklon (1 proton va 1 neytron) dan tuzilgan. D.ning massa soni A= 2, zaryadi Z= 1. Massasi 2,014102 atom massasi birligiga teng; nuklonlarning bogʻlanish energiyasi YE6og = 2,22452±0,00010 MeV, elektr momenti (2,738+0,014)-Yu-27 sm2, magnit momenti s=0,857411±0,000019 yadro magnetonpgen, toʻla spini j=h. Proton va neytronni D.da yadro kuchlari tutib turadi, bogʻlanish energiyasi kichik, shuning uchun D. xossalarini oʻrganib, boshqa yadrolarning xossalari haqida toʻliq maʼlumot olish mumkin. Yadro reksiyalarida koʻplab qoʻllaniladi.

2.1. Deytron. Deytronda proton va neytronning o’zaro ta’sirlashuvi
Devtron. Deytron bitta proton, bitta neytrondan tashkil topgan - vodorod izotopi. Massa soni A = 2, zaryadi Z = 1, bog‘lanish energiyasi E = 2,22 MeV, spin va juftligi = 1⁺, magnit momenti = 0,86 kvadrupol momenti Q = 2,738 • 10^-27 sm², solishtirma bog‘lanish energiyasi s = 1,11 MeV nuklon bo‘lgan bo‘sh bog‘langan yadrodir.
Deytronning bog‘ lanish energiyasi 2,22 Me V ga teng, ya’ni bitta nuklonga to‘g‘ri keluvchi solishtirma bog‘lanish energiyasi 1,1 MeV. Yengil yadrolarda solishtirma bog‘lanish energiyasining qisqa masofada juda kichik bo'lishi yadroviy kuchning o‘zaro ta’sirlashuvi ekanligidandir. Bu xususiyati deytron solishtirma bog‘lanish energiyasini A 4 bo‘lgan yengil yadrolar solishtirma energiyalari bilan taqqoslasak ko‘rinadi.

Yadro
Solishtirma bog- lanish energiyasi (MeV/nuklon)	1,11	2,8	7,1

Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, solishtirma bog‘lanish energiyasi nuklonlar soni ortishi bilan ortib bormoqda.

Solishtirma bog‘lanish energiyasining massa soni ortishi bilan otrib borishini yadrodagi nuklonlar o‘zaro bog‘lanish sonining ortishi bilan tushuntirish mumkin. Masalan: da bitta, da uchta, da oltita juft bog‘lanish bo‘ladi. Proton-proton, neytron-neytron bilan bog‘langan holat mavjud emas, bu bog‘lanishlar energiyasi nol, n-p, p-n bog‘Ianishlar energiyasi soniga ko‘ra, bog‘lanish energiyasi otrib borishi kerak. Haqiqatan deytronning radiusi R = 4,8 • sm, boshqa yadroviy o‘lchamlardan katta bo‘lib,chiqadi. Deytronda nuklonlar bir-biridan uzoqda joylashgan, shuning uchun sust bog‘langan.
Deytrondagi nuklonlar bog‘lanishini yadro potensiali shaklida ifodalash mumkin. Bunda U=0 ikkala nuklon tinch holat energiyasi U> 0 nuklon- nuklondan sochilishda, U < 0 nuklonlar o‘zaro bog‘lanib turgandagi energiyalari.