Fiziologiya 2-semestr oraliq nazorat javoblari javob tahlaganlar: zaydullaev bayrambay davolash 204-guruh

169 Озуканинг ошкозондан ичакка утиш механизми, кайт 
килиш механизми;. 

---

Химуснинг меъдадан ўн икки бармокли ичакка эвакуацияси. 
Меъдадан
моддаларни ўн икки бармоқли ичакка эвакуация қилиш 
тезлиги жуда кўп
омилларга боғлиқ: Модданинг хажмига, таркибига, қаттик ёки 
юмшоқлигига, ҳароратига, рН га, меъданинг пилорик қисми ва 
ўн икки бормокли ичак ўртасидаги босим фарқига, пилорик 
сфинктер холатига, сув туз гомеостаз холати ва бошқаларга, 
овқат таркибига қараб карбон сувлар оқсилларга нисбатан 
тезроқ эвакуация бўлади, ёғлар эса энг секин ўтказилади. 
Суюқлик
меъдага тушиши билан эвакуация бўла бошлайди. Аралаш озиқ 
моддалар
соғлом одамларда меъдадан 6-10 соат довомида тўла 
эвакуация бўлади.
Меъдадан озиқ моддаларни ўн икки бармокли ичакка 
ўтишини рефлектор
бошқаради. Меъда механорецепторларини қитиқлаш 
эвакуацияни
тезлаштиради, ўн икки бармоқли ичак механорецепторини 
қитиклашни
секинлаштиради. Ўн икки бармокли ичак шиллиқ қаватига 
таъсир этиб,
эвакуация секинлаштирувчи моддаларга рН 5,5 дан кам 
бўлган кислотали
моддалар, гипертоник эритмалар, 10%ли этанол эритмаси, 
глюкоза ва ёғнинг
гидролиз маҳсулотлари киради. Эвакуация тезлиги шунингдек 
озиқ моддалар

---

гидролизининг самарасига ҳам боғлиқ. Гидролиз тўла бўлмаса 
эвакуация
секинлашади. Демак, эвакуация гидролитик жараёнга «хизмат 
килиб» унинг
самарасига қараб ингичка ичакка маҳсулотни ўтказиб беради. 
Qusish, qayt qilish — meʼda, diafragma, qorin devori va boshqa 
musqullarning spazmatik qisqarishi natijasida meʼda ichidagi 
narsalarning gʻayriixtiyoriy ravishda ogʻizdan tashqariga 
chiqarilishi. Meʼda va ichki aʼzolar, markaziy hamda periferik 
nerv sistemasining taʼsirlanishi (mas, zaharlanganda) yoki kasalligi 
oqibatida roʻy beradi. Q. meʼda shilliq qavatining taʼsirlanishiga 
nisbatan organizmning himoya — moslanish reaksiyasi boʻlib, 
koʻpincha yutib yuborilgan yot jismlar, sifatsiz ovqat va turli 
zaharli moddalar taʼsirida sodir boʻladi. Q. tufayli organizm 
zararli, baʼzan hatto hayot uchun xavfli moddalardan xalos boʻladi. 
Meʼdaning baʼzi kasalliklari (mas, yara kasalligi, gastrit)da Q.dan 
oldin koʻngil ayniydi, odatda Q.dan soʻng bemor oʻzini yengil his 
qiladi. Q. yurak, oʻt pufagi, appendiks (chuvalchangsimon 
oʻsimta), buyrak va boshqa aʼzolar funksiyasi izdan chiqqanda 
meʼdaga reflektor taʼsir etishi natijasida ham paydo boʻlishi 
mumkin. Q. bosh miya va uning pardalari kasalliklari 
(meningoensefalit, bosh miya oʻsmalari va shikastlanishlari), 
miyada qon aylanishining buzilishi belgisi boʻlishi, shuningdek, 
emotsi-onal buzilishlar tufayli (mas, baʼzi bir noxush taomlar, qon, 
qusuq massalari va h.k.ni koʻrganda) yuzaga kelishi ham mumkin. 
Homiladorlarning qusishi koʻpincha homiladorlik toksikozlarining 
alomati boʻladi.