Fotometriya qonunlarini o‘rganish. Ishning maqsadi

  
2. 
Yorug‘lik kuchi. Yorug‘lik manbaini to‘la xarakterlash uchun barcha 
yo‘nalishlarda manba tarqatayotgan to‘la yorug‘lik oqimini bilishning o‘zi etarli 
emas. Uning muayyan yo‘nalishga mos qiymatini bilish muhimdir. Buning uchun 
fotometriyada yorug‘lik kuchi degan kattalik kiritiladi. Yorug‘lik kuchi deb, 
berilgan yo‘nalishda birlik fazoviy(gavdali) burchakka mos keluvchi yorug‘lik 
oqimi bilan o‘lchanadigan fizik kattalikka aytiladi: 

Fazoviy burchak 
quyidagicha topiladi (2-rasm): 
2-rasm 

---

(3) 

bundan
 
Sferaning to‘la sirtini topamiz: 

∫
(4) 

(3)- va (4)-ifodalar asosida to‘la fazoviy burchak quyidagicha topiladi: 

∫
(5) 

(5)-ifodani hisobga olib, nuqtaviy manbaning to‘la yorug‘lik oqimini quyidagicha 
yozamiz 

  (6) 
3. 
Yoritilganlik. Yoritilganlik deb, sirt yuza birligiga tushayotgan 
yorug‘lik oqimi bilan o‘lchanadigan kattalikka aytiladi: 

(7) 
bu yerda 

-yoritilayotgan sirt yuzasi. 
Agar yorug‘lik sirtga ixtiyoriy yo‘nalishda tushayotgan bo‘lsa, (4)- va (6)-
tengliklarni hisobga olib, yoritilganlikni topish formulasini quyidagicha yozamiz: 

(8) 
(8)-formulaga ko‘ra, nuqtaviy manba hosil qilgan yoritilganlik manbadan 

yoritilayotgan sirtgacha bo‘lgan masofa kvadratiga teskari proporsional bo‘lib, 
yorug‘lik oqimining sirt normali bilan tashkil qilgan burchagi kosinusiga to‘g‘ri 
proporsionaldir. (8)-munosabat Lambert qonunini ifodalaydi. Bu yoritilganlikning 
asosiy qonuni hisoblanadi. Agar 
bo‘lsa, quyidagi tenglikka ega bo‘lamiz: 

  (9) 
Amalda manbaning yorug’lik kuchi fotometr yordamida etalon va noma’lum 
yorug’lik manbalarining yorug’lik kuchlarini taqqoslash orqali aniqlanadi. 
Plastinka ikkala tomondan bir xil yoritilganda taqqoslanuvchi sohalar orasidagi 
chegara yo‘qoladi. Etalon va noma’lum yorug‘lik manbalari bilan plastinka 

---

orasidagi 
va 
masofalarni tanlash orqali bir xil yoritilganlikka erishish 
mumkin (
). Agar birinchi etalon yorug‘lik manbaining yorug‘lik kuchi
ma’lum bo‘lsa,
va 
larni, ya’ni birinchi va ikkinchi yorug‘lik manbalaridan 
yoritilayotgan sirtlargacha bo‘lgan masofalarni o‘lchab, ikkinchi yorug‘lik 
manbaining 
yorug‘lik kuchini topish mumkin: 

(10) 
Energiya yoki yorug‘lik oqimlarini taqqoslash asosida manbalarning 

yorug‘lik kuchini aniqlash uchun qullaniladigan asboblarga fotometrlar deyiladi.