Fundamental va elementar zarrachalar

Giromagnit nisbat nima? Giromagnit nisbat - elementar zarralar magnit momentining ularning impuls momentiga nisbati. Har qanday elementar zarra noldan farqli impuls momenti spiniga ega, demak giromagnit nisbat aniq, qiymatli bo’ladi. Atomlar sistemasining har xil holati uchun giromagnit nisbat r=g-F0 formula bilan aniqlanadi, bunda Gn =G.o. birligi, - Lande kopaytuvchisi. Bu iborani nemis fizigi A. Lande 1921 y.da fanga kiritgan. Giromagnit nisbat birligi qilib atomda orbita boyicha harakat qilayotgan elektronning giromagnit nisbati - 4-ning magnit xossalarini, magnitlanish jarayonlarini, magnitomexanik - giromagnit hodisalarni tushuntirib berishga imkon beradi.Yadro magnit rezonasYadro magnit rezonas (YMR) usuli 1950 yillardan boshlab organik moddalarning tuzilishini (strukturasini) o’rganishda qo’’lanila boshladi. Bu usulni 1945-1946 yillarda bir-biridan bexabar holda ikki olim F.Blox va E.Pyorsell kashf qilishganYMR spektroskopiyasida ham boshqa spektroskopiya turlaridagiday Plank nazariyasi ∆E=hv ga asoslanadi. YMR da energiyaning o’zgarishi yadroning magnit hossasi bilan bog’liq bo’ladi.

13. Kimyoviy bogʻlanish xillari.
Kimyoviy bog‘lanishning quyidagi turlari bor: 1) ionli bog‘lanish, 2) kovalent bog‘lanish, 3) metall bog‘lanish, 4) koordinativ bog‘lanish, ikkinchi darajali kimyoviy bog‘lanishga molekulalararo bog‘lanish (Van der-Vaals kuchlari) hamda vodorod bog‘lanish kiradi.Agar kovalent bog’lanish o’zaro birikkan atomlar orasida bitta umumiy juftlashgan elektronlar hisobiga vujudga kelsa birlamchi bog’, ikkita juft hisobiga yuzaga kelsa ikkilamchi, agar uchta hisobiga bo’lsa uchlamchi bog’lar deyiladi. Bu hodisa kovalent bog‘larning karraliligi deyiladi.Yakka, qo’sh va karrali bog‘lanishlar. Atomlarning orasidagi bogglanishlar soni bogning karraligidir. Bunday boglanishlar bir bog, ikki bog (qo‘sh bog) yoki uch bog bo‘lishi mumkin. Boglanish karraligining ortishi bogning qisqarishiga va uning boglanish energiyasining ortishiga olib keladi. Oddiy bogdan ko‘ra qo‘sh bog, undan ko‘ra uch bog`ning uzulishi qiyin.Kimyoviy bog‘lanish asosan quyidagi kattaliklar bilan xarakterlanadi A) Kimyoviy bog‘lanish energiyasi (kkal/mol) B) Kimyoviy bog‘ uzunligi (A0 =10-10m) C) Bog‘lar orasidagi burchak.Kimyoviy bоg’lаnish nima?Kimyoviy birikmаlаr mоlеkulаsi hоsil bolishdа аtоmlаrаrо tаsir etuvchi vа ulаrni birgаlikdа ushlаb turuvchi kuchgа kimyoviy bоg’lаnish dеyilаdi Boglanish energiyasi nima?Kimyoviy bogni uzish uchun zarur bulgan eng kam energiya miqdoriga boglanish energiyasi deyiladi. E bilan belgilanib, kj/mol, kkal/mol da olchanadi. Har bir bog‘ uchun to‘g‘ri keladigan bog‘lanish energiyasi qiymati 200 – 1000 кЖ /mol oralig`ida bo‘ladi. Masalan, CH2F da C–F bog‘lanish energiyasi 487 кЖ/molga teng. 2 atomli molekulalar uchun bog‘lanish energiyasi, shu molekulani atomlarga dissotsialash energiyasiga teng bo‘ladi: H2 = 2H E = 435 kj/mol F2 = 2F E = 151 kj/mol N2 = 2N E = 940 kj/mol. Bog’ning uzunligi nima?Kimyoviy bogning uzunligi r - harfi bilan belgilanib 0A, nm da olchanadi. Bogning uzunligi deb, kimyoviy boglanish hosil bolishida ishtirok etgan atomlar yadrolari ortasidagi masofaga aytiladi. Vodorod molekulasidagi H-H bogning uzunligi rH-H = 0,74 nm. Molekula hosil qilgan atomlarning markazlararo masofasi angestremlar (0A ) bilan o‘lchanadi.