13
|
O‘zbekiston temir yo‘llari DAK bir guruh xodimlariga Toshkent shahri vokzallaridan ketuvchi poezdlari harakati jadvalini nashrga tayyorlashni topshiradi.
Shimoliy vokzaldan harakatlanuvchi poezdlar harakati jadvalini tuzuvchi Temirov nashrga tayyorlangan “Jadval” mualliflik huquqi ob’ekti bo‘la oladimi deb yuristdan so‘raydi.
Shu bilan birga o‘zi tomonidan tayyorlangan “Yo‘lovchilarning shahar transportidan foydalanishdagi asosiy huquq va burchlari” nomli tayyorlangan risolasi (broshyurasi)ga mualliflik huquqi uning o‘ziga beriladimi, degan savol ham qiziqtirishini aytadi.
Risola amaldagi qonun asosida yozilganligi uchun va qonunda mualliflik huquqi haqida qonunlar kiritilgan rasmiy hujjatlar mualliflik huquqi ob’ekti bo‘la olmaydi deb ko‘rsatilganligi sababli Farmonova bu haqda shubhasi borligini aytadi.
Bumasalabo‘yichaqandaytushuntirishmumkin? Mualliflikhuquqiob’ektigaqandaytalablarqo‘yiladi?
Vaziyatga huquqiy baho bering.
Javob. Mualliflik huquqi h – boʻyicha 1952-y. gi Jahon (Jeneva) konvensiyasi hamda adabiy va badiiy asarlarni himoya qilish toʻgʻrisidagi Bern konvensiyasi (1886) mavjud. Bern konvensiyasi Mualliflik huquqini himoya qilishning qatʼiy tizimini oʻzida ifodalaydi. Oʻzbekistonda Mualliflik huquqining asosiy normalari OʻzR Fuqarolik kodeksi (1041 — 1073moddalar) va «Mualliflik va turdosh huquqlar toʻgʻrisida»gi OʻzR qonuni (1996-y. 30 avg.)da belgilangan. Mualliflik huquqi (ingl. copyright) gʻoya (fikr) yoki maʼlumotning maʼlum bir koʻrinishdagi ifodalanishini tartibga soluvchi ekskluziv huquqlar majmuidir. Umumiy qilib aytganda, soʻzma-soʻz „koʻchirish (nusxa olish)ga boʻlgan huquq“dir. Asosan, bu huquqlar cheklangan muddatli boʻladi. Mualliflik huquqi belgisi © boʻlib, baʼzi bir yurisdiksiyalarda qoʻshimcha ravishda (c) yoki (C) bilan ham ifodalanishi mumkin. Mualliflik huquqi „asarlarning“ keng turdagi kreativ, intellektual, artistik shakllarida namoyon boʻlishi mumkin. Ushbular qatoriga she'rlar, tezislar, sahna asarlari va boshqa adabiyot asarlari, filmlar. xoreografik asarlar (raqs, balet), musiqiy kompozitsiyalar, audio yozuvlari, rasmlar, chizmalar, skulpturalar, fotorasmlar, EHM dasturlari, radio va tele ko'rsatuvlari, va baʼzi yurisdiksiyalarda sanoat dizayni kiradi. Dizayn yoki sanoat dizayni baʼzi yurisdiksiyalarda ularni tartibga soluvchi alohida qonunchilik yoki umumiy qonunchilikka ega boʻlishi mumkin. Mualliflik huquqi intellektual mulk huquqi tizimiga kiruvchi huquq sohasi hisoblanadi. Mualliflik huquqi faqat fikr yoki maʼlumotning „material(moddiy)“ ifodalangan shaklini qoplaydi. U mualliflik huquqi asarida mujassamlangan yoki unga asos boʻlgan haqiqiy fikr, g'oya, konsepsiya, faktlar, yo'nalish (stil') yoki qoida (tehnika)ni himoylamaydi va himoyalashga qaratilmagan ham. Masalan, Disneyning mashhur Chip va Deyl multfilmidagi obraz, deylik Chip mualliflik huquqi tomonidan himoya qilingan. Lekin, bu himoya aynan oʻsha multfilmdagi Chipning qiyofa, mimika, kiyinishiga nisbatan boʻlib, istagan boshqa bir insonning olmahon personaji asosida multqahramon yaratishdan cheklab qoʻymaydi. Baʼzi yurisdiksiyalarda mualliflik huquqi bilan himoya qilinga asarlarning izohli yoki satirik qilib qayta ishlanishiga ruhsat beriladi. Mualliflik huquqlari baʼzi mamlakatlarda Bern Konventsiyasi kabi xalqaro shartnomalar bilan standartlashtirilgan boʻlib, Yevropa Ittifoqi hamda Jahon Savdo Tashkiloti kabi xalqaro tashkilotlar aʼzolaridan talab qilinadi. Yuqoridagi muamoli vaziyatimizda mualiflik huquqi obektiga ham to’xtalgan. Fk ni 1042- moddasi va
|
