G. A. Xudoynazarova yuqori molekulyar birikmalar

7.2.-laboratoriya mashg’uloti 
POLIMERLARNING MOLEKULYAR MASSASINI VISKOZIMETRIK 

USULDA ANIQLASH 

Ishning 

maqsadi:
Turli

xil
konsentratsiyali 

polimer
eritmalari 
qovushqoqligini aniqlab, molekulyar massani hisoblash.

Reaktivlar: poliakrilamid, polivinilpirrolidon, polistirol, polimetilmetakrilat
yoki boshqa polimerlarni 0,2 g/100 ml konsentratsiyali eritmalar (o’qituvchi 
tomonidan beriladi).

Idish va asboblar: termostat, Ubbelode kapiyar viskozimetri (
15 - rasm
),
sekundomer, pipetka, (10 ml li), rezina naycha, rezina nok. 


Ishning bajarilishi: Ishning bajarilishi uchun polimer, erituvchi va harorat
kitobning ilova qismida keltirilgan jadvalga asosan tanlanadi. Bu jadvalda tajriba 

---

29

sharoiti uchun Mark – Kun – Xauvink tenglamasining K va α qiymatlari ham
keltirilgan. 

15-rasm.

Viskozimetr A va B – ustunlar, 1- chiqarish nayi, 2 va 4- kengayish, 3 va
5- belgilar. 
Avvalo toza quritilgan viskozimetrga (1) erituvchi quyiladi va (4) naycha
berkitilib turgan holda, (2) naychaning og’zi ochilganda erituvchi sharchadan 
viskozimetrning pastki qismiga oqib tusha boshlaydi. Sharchaning tepasiga
qo’yilgan belgidan to kapillyarning yuqori qismidan oqib o’tish vaqti 3 – 4 marta 
sekundomer yordamida o’lchanadi. Shundan so’ng toza, quritilgan viskozimetrga
birinchi eritma quyiladi. Eritmaning hajmi (odatda 7 – 8 ml) viskozimetrning 
kapillyari, yuqori va pastki sharchalarning to’lishiga yetarli bo’lishi kerak.
Polimer eritmasi pipetka orqali aniq o’lchanishi lozim. 
Birinchi qo’yilgan eritmani ham xuddi erituvchi bilan ishlangan tartibda
viskozimetr sharchasidan o’tish vaqti o’lchanadi. Polimer eritmalarini suyultirish, 
shu viskozimetrning o’zida bajariladi. Buning uchun dastlab olingan eritmaning
ustiga teng hajmda pipetka orqali erituvchi quyiladi, 15 – 20 daqiqa eritmani 
muvozanatga kelguncha va uning harorati termostat haroratiga tenglashguncha
kutib turiladi. Eritmani suyultirish kamida 3 marta amalga oshiriladi. Eritmaning 
har bir konsentratsiyasida bajariladigan ishlar xuddi yuqorida bayon etilganidek
bajariladi. Olingan natijalar 31- jadvalga yoziladi: 

31- jadval

N Eritmaning

konstentra-
stiyasi, mol/l
Toza

eri-
tuvchining 

oqish vaqti,
sek, τ

1
Eritmaning 

oqish vaqti,
sek, τ

1
0

1

t

t

нисб



0
1

t

t

сол



-
1

С


соп

кел





Topshiriq:

---

30

1. Olingan natijalardan

кел

qovushqoqlikning konsentratsiyaga bog’liqlik 

grafigi chiziladi va grafikdan xarakteristik qovushqoqlikni toping.

2. Mark – Kun – Xauvink tenglamasi [η] = KM
α
dan foydalanib 

polimerning molekulyar massasini hisoblang. K va α larning qiymatlari ilovada

keltirilgan jadvaldan olinadi.