Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

 
 
6.2-rasm. Sabr vaqti tokka bog’liq 
grafigi 

---

154 
Himoyaninig ishlash toki I
ISh
ni aniqlash 
 
MTH shkastlanishlarda ishonchli boʻlishi kerak. Yuklamaning maksimal 
toklarida va qisqa davom etuvchi tok sakrashlarida bu himoya ishlamasligi shart.
Parametrlarni tanlash shartlari quyidagicha: 
1) Himoyaning tok relesi yuklama tokining maksimal qiymatida harakatga 
kelishi mumkin emas, Shuning uchun himoyaning ishlash toki eng katta yuklama 
tokidan katta boʻlishi kerak. 
I
ish
>I
ish.maks 
bu yerda: I
ish.maks 
– himoya qilinayotgan elementdagi maksimal ishchi tok. 
I
hish
– himoyaning ishlash toki, birlamchi tok. 
I
ri
– relening ishlash toki (ustavka toki), bu ikkilamchi tok hisoblanadi. 
2) Qisqa tutashuvda harakatga kelgan tok relelari qisqa tutashuv 
oʻchirilgandan soʻng boshlang’ich holatiga qaytishi zarur. 
I
q
>K
oʻ.i.t

I
ish.maks 
,
(6.1) 
bu yerda: I
q
– relening qaytish toki 
K
o’.i.t.
– oʻz-oʻzini ishga tushirish (samozapusk) koeffitsiyenti 
Himoya toʻg’ri ishlashi uchun I
q
qaytish toki shikastlanishdan keyingi 
maksimal tokdan katta boʻlishi kerak. 
maks
ish
t
i
o
maks
sh
I
K
I
.
.
.
'.
.


, 
(6.2) 
agar relening qaytish koeffitsiyenti
ish
q
q
I
I
K

, 
(6.3) 
boʻlsa,
unda
maks
ish
q
t
i
o
z
q
q
ish
h
I
K
K
K
К
I
I
.
.
.
'.
.




, 
(6.4) 

---

155 
bu yerda: K
Z
– zaxira koeffitsiyenti, K
Z
=1,1

1,2 
Relening ishlash toki
maks
ish
TT
q
sx
t
i
o
z
ish
I
n
K
K
K
K
I
.
.
.
'.





,
(6.5) 
bu yerda 
K
sx
– sxema koeffitsiyenti. 
K
q
– qaytish koeffitsiyenti. 
n
TT
– tok transformatorining transformatsiya koefftsiyenti. 
Himoyaning ishlash toki orqali sezgirlik koeffitsiyenti hisoblanadi. 
ish
qt
sez
I
I
K
min
.

,
(6.6) 
bu yerda: 
min
.
qt
I
– qisqa tutashuv tokining minimal qiymati. 
ПУЭ ga asosan bu koeffitsiyent himoya qilinayotgan zonada K
sez
>1,5 
boʻlishi kerak. 
6.3-rasm. Qisqa tutashuvda va u oʻchirilgandan keyin liniyadagi tokning 
oʻzgarishi 
Rezerv zonada esa bu koeffitsiyent K
sez
>1,2 ga teng boʻlishi kerak. 
MTH sxemalari sodda va ularni sozlash ham oson. Bu MTH ning asosiy 
afzalligi hisoblanadi. 
MTH ning kamchiligi shundan iboratki, manba yaqinidagi qisqa tutashuv 

---

156 
toklarini katta sabr vaqt bilan oʻchiradi. 
Himoyaning prinsipial sxemalari birlashgan yoki tarqoq holda koʻrsatilishi 
mumkin. Birlashgan sxemalarda relening chulg’amlari va kontaktlari bir-birlariga 
tegishli ekanligi yaqqol koʻrinib turadi. Sxemalar murakkablashgan sari tok va 
kuchlanish zanjirlari hamda operativ zanjirlar alohida chizilishi lozim. Operativ 
zanjirlarning manbaiga qarab MTH ikki guruhga boʻlinadi: 
1. Oʻzgarmas tokli 
2. Oʻzgaruvchan tokli