Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

CHANG VA GIL ZARRALARINI MA’LUM CHUQURLIKDAN
MA’LUM VAQT DAVOMIDA PIPETKAGA OLISH SXEMASI
(N. A. Kachinskiy bo‘yicha, 1958)
¹/¹ 
Zarralarning 
o‘lchami, mm 
Silindrdagi 
suspenziyadan namuna 
olish chuqurligi, sm 
Namuna olish muddati, 
sek 
1 
0,05 dan kichik 
25 
10 
2 
0,01 dan kichik 
10 
15 
3 
0,005 dan kichik 
10 
20 
4 
0,001 dan kichik 
7 
30 

---

1 5 5
Pipetka usulida gil jinslarning granulometrik tarkibini aniqlash quyidagicha
amalga oshiriladi (RST Uz 817-97 bo‘yicha ixchamlashtirilib olindi).
Katakchalarga bo‘lish usuli bilan havo harorati quruqligidagi 200 g
o‘rtacha namuna tahlil uchun olinadi va ko‘zlarining (teshiklarining)
diametri 10; 5; 2; 1 mm bo‘lgan elaklar jamlamasidan o‘tkaziladi. Elak-
larda tutilib qolgan va taglikka o‘tgan fraksiyalar analitik tarozida torti-
ladi. Ko‘zlarining o‘lchami 1 mm bo‘lgan elakdan o‘tgan zarrachalar
yana katakchalarga bo‘lish yo‘li bilan ajratilib, ulardan o‘rtacha namuna
olinadi. Olingan namuna avvaldan og‘irligi tortilib aniqlab qo‘yilgan
chinni kosachaga solinadi va tortiladi.
Tahlil uchun olingan o‘rtacha namunaning massasi gillar uchun 10 g,
sugliniklar (qumoq lyossimon jinslar) uchun 15 g, supeslar (qumloq
lyossimon jinslar) uchun 20 g ni tashkil qilishi kerak.
Olingan o‘rtacha namuna 250 sm
3
hajmli kolbaga yuvgichdagi suv
oqimi orqali yuvib tushiriladi va ustiga (kolbaga) 200 sm
3
dan ko‘p
bo‘lmagan miqdorda suv quyiladi (9.3-rasm).
9.3-rasm. Pipetka usuli bilan gil jinslarining granulometrik tarkibini aniqlashda
qo‘llaniladigan anjomlarning eng asosiylari.
1
— shtativ; 2 — shtativ o‘rnatiladigan asos; 3 — shtativ asosini gorizontal holatga
keltirishda ishlatiladigan vint; 4