Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari
Download 5.78 Mb. Pdf ko'rish
|
Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari (M.Shermatov)
|
4.3.1. GIL TOG‘ JINSLARI
Gil tog‘ jinslari kattaligi 0,01 mm dan 0,05 mm, hatto undan ham mayda bo‘lgan zarralardan tashkil topgan bo‘lib, ona tog‘ jinslarining (yoshi jihatidan qari, qattiq jinslar) kimyoviy, fizik, organik nurash jarayonlariga uchrab yemirilishi, oqar suv, shamol muzliklarning surilish harakatlari yordamida qulay joylarga (daryo vodiylariga, dengiz, ko‘l havzalariga, ularning qirg‘oqlariga) keltirib cho‘kindi holatida yotqizilishi va bundan keyingi diogenez jarayonida paydo bo‘ladi. Gil jinslari o‘zlarining granulometrik tarkibiga, g‘ovakligiga, zich- ligiga, jipslashish darajasiga qarab o‘z navbatida bo‘shoq lyoss va lyossi- mon jinslarga hamda jipslashgan sof gil, alevrolit, argillitlarga ajratiladi. Gil va bo‘shoq gil jinslari cho‘kindi tog‘ jinslari ichida eng ko‘p tarqalgani hisoblanib. L.B.Ruxinaning ta’kidlashicha, hamma cho‘kindi jinslarning 60% ga yaqini ana shu jinslarga to‘g‘ri keladi. 1 Agar tog‘ jinslarini tashkil qiluvchi donalar o‘lchami 2 mm dan katta bo‘lsa, geologiyada psefitlar (grekcha — toshcha), 2 dan 0,1 mm gacha bo‘lsa, psammitlar (grekcha — qum), 0,05 dan 0,1 mm bo‘lsa, alevrolit (grekcha — un), agar 0,005 mm dan kichik bo‘lsa, pelitlar (grekcha — gil) deb yuritiladi. 4.3-rasm. Poleozoy davri jinslarini yemiri- lishi va ularni ustiga neogen-to‘rtlamchi davr cho‘kindi tog‘ jinslarini yotqizilishi sxemasi: a — burmalangan poleozoy davri tog‘ jinslarini yuvilishi jarayoniga uchrashi- dan avvalgi holati; b — poleozoy davri jins- lari sathining yuvilish jarayoniga uchragan- dan keyingi holati; d — yuvilgan poleozoy davri jinslari ustiga cho‘kindi jinslarni (1 — shag‘al toshlar, qumlar; 2 — gil jinslari; 3 — sog‘ tuproqlar) yotqizilish holati. |
