Global finansliq kriztin’ rawajlaniw tendenciyalari Kirisiw Tiykarg’i bo’lim

Du’nyanin’ ayrim ma’mleketlerinde sirtqi sawda saldosindag’i o’zgerisler ( mlrd AQSh dollori )

Ma’mleketler	1996 jil	2007 jil
Rawajlang’an ma’mleketler ja’mi	46,2	-798,8
АQSh	-120,2	-854,7
Yaponiya	65,4	81,0
Еvropa Awqami	88,5	-228,0
Basqalar	12,5	202,2
Rawajlanip atirg’an ma’mleketler	-87,5	509,7
Xitay	7,2	562,0
Jaqin Shig’is ha’m Afrika	5,9	311,0

Kesteden usıdan ayqın boladı, 1996 jılda rawajlanǵan mámleketler u’lesıne 46, 2 mlrd. Dollar kólem degi unamlı sırtqı sawda saldosi tuwri kelgen bolsa, 2007 jılǵa kelip bul kórsetkish 798, 8 mlrd. Dollar kólem degi unamsız saldoni, yaǵnıy kemtarlıqtı shólkemlestirgen. Kerisinshe, bul dáwirde rawajlanıp atırǵan mámleketlerde pútkilley teris tábiyat kórinisi ku’zetilip, olardıń 87, 5 mlrd. Dollor ko’lemdegi unamsız sırtqı sawda saldosi 509, 7 mlrd. Doll. kólemdegi unamlı sırtqı sawda saldosig’a aynalǵan.
Jáhán ekonomikasında gúzetilgen bunday uyqaspawshılıq jaǵdayları, yaǵnıy rawajlanıp atırǵan mámleketler sawda balansında unamlı saldo ósip atırǵan sharayatta ayırım rawajlanǵan mámleketler sırtqı sawda balansındaǵı iri muǵdardaǵı kemtarlıqtıń payda bolıwı dúnya mámleketleri valyuta rezervleriniń ózgeriwine alıp keldi. Atap aytqanda, keyingi jıllarda Xitay, Yaponiya, Jaqın Shıǵıs mámleketleri valyuta rezervleri keskin o'sdi. Maǵlıwmatlarǵa kóre, sońǵı payıtlarda xalıq aralıq valyuta rezervleriniń 3, 4 trln. Dolları, yaǵnıy jámi rezervlerdiń qariyib 59% Aziyanıń 10 iri mámleketi u’lesine tuwri kelip atır.
Kópshilik xalıq aralıq ekspertlerdiń tán alıwlari boyinsha 2007 jılda AQSh ipoteka bazarlarında baslanǵan daǵdarıstıń kúsheyiwi jáne onı jáhán finanslıq daǵdarısınıń kelip shıǵıwına aktiv tásirin AQShtin’ jáhán jalpı ishki o’niminin’ tiykarǵı tutınıw etiwshisi esaplanǵanlıǵın keltirip ótedi. Maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, AQShtin’ jáhán jalpı ishki o’nimin islep shıǵıw daǵı úlesi 20% ti qurasada, onıń tutınıwındaǵı úlesi qariyib 40% ti quraydı. Rawajlanǵan mámleketler, ásirese, AQSh mámleket sırtqı qarızı muǵdarınıń ósip barǵanlıǵı jáne onı JIO’ge salıstırǵanda salmag’i joqarilig’i krizistı kusheytiwiniń tiykarǵı faktorlarınan biri boldı (2 -súwret).