Грунтларни силжишига қаршилиги. Кулон қонуни

Грунтларни силжишига қаршилиги. Кулон қонуни.
Грунтларни силжишга қаршилик кўрсатгичлари, уларнинг мустаҳкамлик кўрсатгичлари бўлиб, зарралар ўлчамига, таъсир этаётган нормал босимга, грунтларнинг зичлигига, намлигига ва зарралар шаклига боғлиқ бўлади. Грунтларни силжишига қаршилигини ўрганиш, уларни 2 асосий катта синфга: қумли ва гилли турларга бўлиб ўрганишни тақозо этади.
Грунтларнинг силжишига қаршилигини аниқлаш учун кесувчи усқунадан файдаланилади.

Тажрибада ўзгармас олиниб, чегаравий ҳолатга, яъни намуна кесилганга қадар аста – секин ошириб борилади. Бунда, σ – нормал кучланиш, N – тик қўйилган куч, F – намунанинг кесим юзаси, τ - уринма (кесувчи) кучланиш, Т – горизонтал қўйилган куч. Намуна кесилишига тўғри келган τ ни, чегаравий уринма кучланиш деймиз ва деб белгилаймиз.
1. Қумли грунтлар. Юқорида таъкидлаганимиздек, қумли грунтлар силжишига фақатгина зарралараро ишқаланиш кучи орқали қаршилик кўрсатади.

19- расм. Қумли грунтларнинг силжишга қаршилигининг
чегаравий қийматини аниқлаш диаграммаси.
(1)
(1) ифода Ш. Кулон қонуни бўлиб, 1773 йили кашф этган.
деб белгиласак,
_ч ( )
Қумли грунтларнинг силжишга қаршилиги, зарралараро ишқаланиш кучи туфайли рўй бергани учун - грунтларнинг ички ишқаланиш бурчаги деб
– грунтларнинг ички ишқаланиш коэффициенти, деб аталади.

“Грунтлар механикаси” фани. Асосий тушунча ва таърифлар

Inshoot loyihasini tuzish, so‘ngra uni baipo etish jarayonida yuzaga
keluvchi zamin gruntlari bilan bog’liq turli-tuman muammolarni hal etish masalasi bilan „Gruntlar mexanikasi”, “Zamin va poydevorlar" (so’nggi yillarda “Geotexmka") fanlari shug‘ullanadi.
„Gruntlar mexanikasi" gruntlaming turlari, tarkibi, hossalari,
mustahkamlik, defonnatsiya, suv sizdirish ko'rsatkichlari, tashqi yuk
ta’sirida zamin zo'riqishi, inshoot cho’kishini aniqlash usullari, tabiiy
zaminlarni muvozanat va dinamik (seysmik) ta’sirlar ostida hisoblasli
hamda loyihalash va boshqa ko‘plab masalalar o ‘rganiladi. „Zamin va poydevorlar" da esaturli- tuman geologik va gidrogeologik sharoitlarda barpo etiluvchi zamin va poydevorlaming birgalikdagi ish xycysiyatlari, poydevorlaming turlari, tiklash jarayonlari, ular'ni hisoblash va loyihalash ishlari, bo‘sh gruntli zaminlarni zichlash va qotirish usullari, o ’ta cho’kuvehan gruntli zaminlarda inshoot barpo etish, eskirgan zamin va poydevorlami ta’mirlash masalalari hal etiladi.