Гулистон давлат университети а. Бурханов, К. Рахматов минтақавий иқтисодиёт

7.4-жадвал. Қишлоқда аграр ва иқтисодий муносабатларни ислоҳ қилишнинг ҳуқуқий асослари

Қишлоқда аграр муносабатларни ислоҳ қилишнинг ҳуқуқий асослари
Бевосита таллуқли қонунлар	Асосий қонунлар	Билвосита таллуқли қонунлар
Ер кодекси	Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллиги асослари тўғрисида	Давлат тассаруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида
Ер тўғрисида		Ижара тўғрисида
Қишлоқ хўжалиги кооперативи (ширкат хўжалиги) тўғрисида		Тадбиркорлик эркинликлари ва кафолатлари тўғрисида
Фермер хўжалиги тўғрисида	Ўзбекистон Республикаси Конститутцияси	Ер солиғи тўғрисида
		Солиқ кодекси
Деҳқон хўжалиги тўғрисида		Фуқаролик кодекси
		Аҳолини иш билан таъминлаш ва бандлик тўғрисида
Наслчилик тўғрисида		Банклар ва банк фаолияти тўғрисида
Сув ва сувдан фойдаланиш тўғрисида		Ташқи иқтисодий фаолият тўғрисида
	Мулкчилик тўғрисида	Банкротлик тўғрисида
Санация тўғрисида		Оилавий тадбиркорлик тўғрисида

Агросаноат интеграцияси бутун қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари ва қиймат тизимидаги иштирокчиларнинг иқтисодий манфаатларини бирлаштириш имконини беради. Шунингдек, агросаноат комплексини бошқаришни механизмини агросаноат мажмуи шакллантириш ва ҳудудий ва тармоқ хусусиятларига нисбатан «ўсиш полосини» жойлаштириш каби тушунчалар асосида ташкил этишга имкон беради.

Энг умумий тавсифда қиймат занжири харажат манбаларини ва дифференциация манбаларини тушуниш учун мўлжалланган стратегик аҳамиятга ега фаолиятлар орқали хом-ашёлардан финал истеъмолчиларга таснифлаш усули ҳисобланади. Занжирнинг ҳар бир босқичи ўзининг мақбул миқёсига эга, шунинг учун турли ташкилотларда, компанияларда, фирмаларда ёки йирик саноат корпорациясининг бўлинмаларида қўшимча қиймат мавжуд.
Мамлакатнинг рақобатбардош афзалликларидан бири қишлоқ жойларининг табиий, демографик, иқтисодий, тарихий ва маданий салоҳияти бўлиб, улардан оқилона ва самарали фойдаланиш кўп тармоқли барқарор ривожланишни, тўлиқ иш билан таъминланишни, қишлоқ аҳолисининг турмуш даражасини ва сифатини таъминлайди.
Қишлоқ жойларининг стратегик ижтимоий-иқтисодий ўзгаришларни амалга оширишдаги ролини кучайтириш қишлоқ ривожланишининг комплекс ёндашувидан жамиятнинг ижтимоий-ҳудудий кичик тизими сифатида фойдаланишни талаб қилади, у ишлаб чиқариш, демографик, ижтимоий-маданий, екологик, рекреацион каби бир қатор муҳим миллий иқтисодий функцияларни амалга оширади. Қишлоқ жойларини барқарор ривожлантиришнинг муҳим шартларидан бири қишлоқ аҳолиси учун мавжуд билим ва маълумотларнинг даражасини оширишдан иборат.
Агросаноат мажмуасида муҳим ўринни қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини тайёрлаш, қайта ишлаш ва тайёр маҳсулотларни истеъмолчиларга етказиб бериш билан шуғулланувчи тармоқлар эгаллайди. Ўзбекистонда етиштирилган мева-сабзавот маҳсулотлари иқлим шароитининг жуда қулайлиги туфайли жаҳон қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари бозорида юқори даражада рақобатлаша олади. Айнан аграр секторда экспортга мўлжалланган маҳсулот ишлаб чиқаришни йўлга қўйиш ва уни қайта ишлайдиган саноатни етакчи ўринга кўтариш қишлоқ хўжалигида барқарор иқтисодий ўсишни таъминлайди.
Мамлакат рақобатбардошлигини оширишни глобал тизимга интеграциялашган ҳамда оптимал лойиҳалаштирилган миллий логистик хизматлар мажмуи тақдим этади. Бунда ички ва ташқи логистика хизматларининг қай даражада ривожланганлиги катта ўрин эгаллайди. Айнан жаҳон бозорига экспорт қилинаётган маҳсулотларни ташиш жараёнида унинг сифати ўзгармаслиги, товар етказиб бериш умумий занжиридаги харажатларни мониторинг қилиб бориш ва бозордаги ҳолатни назорат қилиш учун агросаноатда логистик функцияларига биринчи навбатда эътиборни қаратиши лозим.
Логистик тизимларда замонавий ахборот коммуникацион технологиялардан кенг фойдаланиш логистик масалаларни ҳал этишнинг самарали ахборот ва инструментал-операцион таъминотини яратиш учун қулай шарт-шароитларни яратишга асос бўлади. Биринчи навбатда, бундай таъминот логистикада қарор қабул қилишни қўллаб-қувватлаш тизимлари учун айниқса зарурдир.
Мева-сабзавотларни ишлаб чиқариш ва уларни сақлашга қаратилган ҳажмининг ошиши, мазкур маҳсулотларни сақлаш учун махсус совутгичларни қуриш ва сақлаш технологиясини такомиллаштиришга мустаҳкам замин яратди. Хусусан, 2016 йилда 93,1 минг тонна мева-сабзавот маҳсулотларини сақлаш учун 204 янги совутиш камераси ташкил этилди ҳамда 12,7 минг тонна маҳсулотни сақлайдиган 26 совутиш камераси модернизация қилинди.
Қишлоқ хўжалиги тармоғининг мамлакатимиз иқтисодиётидаги ўрнини инобатга олган ҳолда мазкур тармоқни модернизациялаш, бу жараёнда эса темир йўл логистикасини янада ривожлантириш, бу соҳалардаги ислоҳотларни янада изчил давом эттириш лозим.
Айнан логистика хизматларини кўрсатиш миқдори ва сифати жиҳатдан дунё тажрибасида темир йўл соҳаси катта ўринни эгалламоқда. Юртимизда ҳам темир йўл логистика линияси бўйлаб замонавий агросаноат корхоналари қурилмоқда, янги иш ўринлари ташкил этилмоқда.
Минтақалар қишлоқ хўжалигида олиб борилаётган ислоҳотлар натижасида пахта майдонлари камайтирилиб, мева-сабзавотлар етиштириш кўпаймоқда. Бу эса ўз навбатида ички ва ташқи бозорни қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари билан таъминлаш имкониятини беради. Бу жараённи тизимли ташкиллаштириш мақсадида минтақалар ва халқаро магистралларга чиқишни темир йўл линияларини қуриш орқали амалга ошириш лозим.
Мамлакат агросаноат мажмуасининг халқаро алоқаларини ривожлантириш, дунё мамлакатлари ва илғор технологиялардан фойдаланиш катта ижобий аҳамиятга эга. Шунингдек, ўзимизда шаклланган тажриба ва технологияларни тарғиб қилиш ва дунёга тарқатиш зарурати ҳам мавжуд.