Guliston davlat universiteti sattarov karim qarshievich tuxtamisheva gulnoza qarshibaevna

3-rasm. Diogonal bo`lish usulida namuna ajratish 
O`rtacha namuna laboratoriyaga kiritiladi. U ko`zdan kechiri-ladi tortiladi, 
rasmiylashtiriladi va tartib raqami o`tkazib qo`yiladi. Keyinchalik bu raqam 
ushbu namunaga tegishli barcha huj-jatlarga qo`yib boriladi. 4-rasmda tahlil 

---

13 
uchun o`rtacha namuna va namuna qismlarini ajratishni tuzish sxemasi 
keltirilgan. 
 
4
-rasm. Don uyumidagi o`rtacha namuna olish chizmasini tuzish va tahlilga 
ajratish 
O`rtacha kunlik namuna tuzish va o`rtacha namuna ajratish. 
Xo`jaliklardan sifati bo`yicha bir turli don to`plamlarini qabul qilishda ularning 
sifatini baholashda o`rtacha bir kunlik namunalardan foydalanishga ruxsat 
etiladi. O`rtacha kunlik namuna faqat u yoki bu xo`jalikdan bir kecha-kunduzda 
keladigan bir turli don to`plamlaridan tuziladi. 
Bir xil namlik, shikastlanish va organoleptik ko`rsatkichlarga ega don 
to`plamlari bir turli hisoblanadi. Bunda namlik va zararlanish laboratoriya tahlili 
yordamida aniqlanadi. Donning qanday navga mansubligi nav hujjatlari asosida 
belgilanadi. 
Agar keyingi kelgan to`plamdan olingan namunani ko`zdan kechirayotganda 
ushbu don to`plamining bir turligini to`g`risida avvalgi qabul qilingan to`plamga 
nisbatan solishtirilganda biror gumon paydo bo`lsa, unda darxol ushbu 
to`plamdan namuna olib, laboratoriya tahlilidan o`tkazish kerak. 
O`rtacha kunlik namuna har bir avtomashinadan bo`lgich yoki o`lchagich 
(200 sm
3
hajmli) yordamida ajratish yo`li bilan namuna qismini keltirilgan don 
og`irligiga nisbatan proportsional ravishda tuziladi. Demak, 1,5 tonnagacha 
bo`lgan don to`plamdan 1 o`lcham 1,5-3 tonnalik to`plamdan – 2 o`lcham, ya`ni 
har 1,5 tonna don to`plamidan qo`shimcha 1 o`lcham olinadi. 
O`rtacha kunlik namunadan don sifatini aniqlash uchun o`rtacha namuna 
ajratiladi (bo`lgich yoki qo`lda).
Н А М У Н А 
Дастлабки 
намуна 
Ўртача 
намуна 
Н А М У Н А 
И Л У Ч У Н 
Т А Х Л 

---

14 
Xo`jaliklardan keltirilgan birinchi to`plamdan olingan namunada don 
naturasi – asl ko`rinishini yoki donning og`irligi aniqlanadi, bu ko`rsatkich tahlil 
qog`oziga yozilib, namuna saqlana-digan idishga solib qo`yiladi. 
Xo`jaliklardan keltirilgan avtomashinalardagi don kun davo-mida uncha 
ko`p miqdorda bo`lmasa, don to`plamining og`irligiga nisbatan o`rtacha kunlik 
namunasi donning asl ko`rinishini aniqlash uchun etarli emasdir, chunki 
donning birinchi to`plamidan olingan o`rtacha kunlik namunaga asosan tahlil 
qilib, asl og`irligi ko`rsa-tiladi.