H. I. Shukurov, S. Q. Qanoatov jamoada hamshiralik ishi tibbiyot kollejlari uchun darslik Qayta ishlangan uchinchi nashr toshkent «Iqtisod-moliya»
Ishlab chiqarishdagi hamshiralik parvarishi
Download 485.49 Kb.
|
Hamshiralik ishi-www.hozir.org
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.2. Jamoada hamshiralik ishi fanining rivojlanish tarixi Reja
- Jamoa sog‘lig‘ini saqlashning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatgan sharoitlar
|
Ishlab chiqarishdagi hamshiralik parvarishi
1. Korxonalar, ish joylaridagi faoliyati. Ish sharoitlarini tayyorlash, shoshilinch yordam ko‘rsatish, kasalliklarning (kasb kasaliklari) oldini olish tadbirlari o‘tkaziladi, kasalliklarni erta aniqlash (tibbiy ko‘rik), davolash va sog‘liqni mustahakamlashda yordam ko‘rsatadi. Ishlab chiqarishdagi hamshiralik parvarishining obyektlari ishchilar va ularning oila a’zolaridir. 1.2. Jamoada hamshiralik ishi fanining rivojlanish tarixi Reja: 1. Jamoa sog‘lig‘ini saqlashning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatgan sharoitlar. 2.O‘zbekiston Respublikasining bugungi kundagi so‘gliqni saqlash tizimidagi rivojlanish. Jamoa sog‘lig‘ini saqlashning rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatgan sharoitlar 1. Taraqqiyotning turli bosqichlarida insoniyat tarixi shuni ko‘rsatadiki, odamlar qadimdan o‘lat, vabo, chin chechak va boshqa turli xil kasalliklarning epidemiya va pandiyimiyalari- ga uchraganlar. Bunday muammolarga duch kelgan odamlar 13
ommalashib ketishi bilan qiziqa boshlaganlar va bu masalalarni hal qilishga urunganlar. XIX asrda, XX asr boshida ilmiy- texnika taraqqiyot va ko‘pgina mamlakatlarda sog‘liqni saqlash kabi davlat tizimidagi alohida tarmoqning shakllanishi, mavjud muammolarni hal qilishga yordam bergan. Har bir mamlakat- ning sog‘liqni saqlash tizimida yuqumli kasallkilarning vujud- ga kelishi tog‘risidagi muntazam hisob va hisobot uchun javob beradigan kichik tizm mavjud. Bu tadbirlar ushbu kasalliklar- ning tarqalishini va epidemiyaning avj olishini hamda yuqumli kasalliklarning oldini olish maqsadida amalga oshiriladi. bu esa nazoratni tashkil qilish, tashxis qo‘yishni hamda ularning oldini olish choralarini ishlab chiqish imkoniyatini beradi. Yuqumli kasalliklar bilan kurashning muhim usullaridan biri – aholini yuqumli kasalliklarga qarshi emlash, suv ta’minoti, oizq-ovqat mahsulotlari ustidan nazoratni kuchaytirish. Yuqumli kasalliklar- ni oldini olish aholi o‘rtasida sanitariya-oqartuv ishlarini olib borish va ularni gigiyenik ko‘nikmalarga o‘rgatish juda muhim ahamiyatga ega. 2. Tibbiy texnologiyaning rivojlanishi. Insoniyatning rivojlanish tarixi, shuningdek, yuqumli kasal- liklar bilan kurash tarixi deb atasa bo‘ladi. Optik mikroskop- ning ixtirosi, yuqumli kasalliklarning sababi bo‘lgan bakte- riyalar va viruslarni aniqlashni yengillashtirdi, ularni oldini olish va davolash imkoniyatini berdi. Shu jumladan, aseptik vositalar- ning rivojlanishi va bakteriyalarga qarshi vositalar ixtiro qili- nishi tibbiot rivojlanishining tezlashishiga imkon berdi va kasal- liklarni erta aniqlash va davolashga katta hissa qo‘shdi. Bir vaqt- ningo‘zidaprofilaktiktibbiyotningrivojlanshitufaylisog‘liqni saqlashni (sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish) va tiklash- ni o‘z ichiga olgan jamoa sog‘lig‘ini saqlash usuli odamlarning sog‘lom turmush tarzini saqlash tadbirlarni ta’minladi. Ayniqsa, yuqumli kasalliklarga qarshi chora-tadbirlar kasalliklarning oldi- 14
qilish ishlari orqali jamoa hamshiralari faoliyati yordamida turli yuqumli kasalliklarning kelib chiqishini kamaytirish mumkinligi sezila boshlandi. 3. Kasalliklar tuzilishining o‘zgarishi. XX asr o‘rtalarida dunyoning ko‘pgina mamlakatlarida aholi sog‘lig‘ini saqlash uchun javob beradigan alohida tarmoq mavjud bo‘lgan. Ko‘pgina mamlakatlarning sog‘liqni saqlash tizimi aho- lisog‘lig‘inisaqlashdaijtimoiy-profilatikyo‘nalishdamuayyan strategiyalarga ega bo‘lgan. Shu bilan ko‘pgina yuqimli kasalliklar epidemik xususiyatini yo‘qotgan, lekin yuqumli bo‘lmagan kasal- liklarning ulishi oshgan. deyarli, bitta avlod ko‘z o‘ngida jamoa sog‘lig‘ining turlari yoki ayrim sohalarining o‘zgarishi ro‘y ber- gan, birinchi o‘ringa surunkali kechadigan, yuqumli bo‘lmagan kasalliklar (yurak-tomir, onkologik, shikastlanishlar, allergik, asab-ruhiy va boshqalar) paydo bo‘lgan, lekin bu kasalliklarni oldi- ni olishning an’anaviy usullari va atrof-muhitni muhofaza qilish- ning sanitariya-gigiyenya choralari yordamida bartaraf qila olin- magan. Shu sababli jamiyatning butun kuchlari va uning mablag‘i aholi sog‘lig‘ini saqlash, halokat yoqasigacha keltirilgan ekologik vaziyatga qaratilishi talab qilindi. Sog‘lom turmush tarzini shakil- lantirib, surunkali kasalliklar bilan kurashishida aholiga so‘glom turmush tarzini tushuntiradigan jamoa hamshiralari kerakligi, aholi tibbiy madaniyatini oshirish zamon talabi ekanligi ma’lum bo‘ladi. 4. Atrof-muhitning yaxshilanishi. Aholining atrof-muhit bilan aloqadorligi xususiyati muhim darajada qayta ko‘rib chiqilmoqda. Jamoatchilikning jismoniy muhitidagi o‘zgarishlar xususidagi tashvishi o‘sib bormoqda. U ham umumiy, ekologik jihatidan, ham odam ekologiyasi jihatidan sanoatlashtirish bilan kechadi. Lekin hozirgijismoniymuhitsog‘liquchunjudaxavflidir–buodamlar tomonidan haqiqiy ahvolni ongli ravishda idrok qilishning ajralmas 15
mavjuddir. Kelib chiqqan muammolarni hal qilish uchun ko‘pgina mamlakatlarda Jamoada sog‘liqni saqlash kabi fanning paydo bo‘lishi uchun dastalabki sharoitlar yuzaga keldi. Hozirgi paytda bizning respublikamiz ham boshqa mamlakatlar tajribasini o‘rganmoqda va tibbiyotning amaliy faoliyatiga tatbiq etmoqda. Sog‘liqqa ta’sir qiluvchi omillar: a) Atmosfera havosining qo‘rg‘oshin, ayniqsa, uy allergenlari vatamakitutunibilanifloslanishi. b) Sanoat korxonalari, transport tizimlari va yo‘l harakati shovqinlarining organizmga ta’siri. d) Ichimlik suvi bilan ta’minlash, sanitariya, chiqindilarni yo‘qotish talab darajasida emasligi. e) Potensial kanserogen moddalar, masalan, organik yoqilg‘i, pestitsidlarning noloiyiq yonish mahsulotlarining organizmga ta’siri. 5. Oziq-ovqat mahsulotlarining kimyoviy va mikrobiologik ifloslanishi. 6. quyoshning ionlashtiruvchi nurlarining organizmga ta’siri. Yuqoridagi so‘gliqqa ta’sir qiluvchi omillarning jamiyatimizga ta’sirini kamaytirish maqsadida jamoa hamshiralariga ehtiyoj kun sayin oshib bormoqda. Jamoa hamshirasi sog‘liqni mustahkamlash uchun quyidagi tadbirlarni amalga oshiradi. Atrof-muhitni yaxshilashga qaratilgan tadbirlar. 1. Atrol-muhitning zararli chiqindilarning to‘planib qolishi, uyda sanitariya-gigiyenik tarbiyaning yetishmasligi, insonlar- ning ishlab chiqarish zaharlari ta’siriga duchor bo‘layotganligi to‘g‘risida tushuntirish ishlari olib boradilar. 2. Yuqumli kasalliklarning oldini olish. Yuqumli kasalliklarga qarshi chora-tadbirlar – jamoa sog‘liqni saqlash faoliyatining muhim qismidir. Yuqumli kasalliklarni oldini olishning muhim yo‘nalishlari kasallikning 16
moyilligiga qarshi chora-tadbirlar hisoblanadi. Biroq, yuqumli kasallik atrofdagi ijtimoiy ahvol va tibbiyotning taraqqiyoti yuqumli kasalliklarga qarshi kurash bo‘yicha katta o‘zgarishlarni talab qilmoqda. Jamoada yuqumli kasalliklarga qarshi chora-tadbirlar, faqatgina yuqumli kasallikiar manbasini, ularning yuqish yo‘llarini bartaraf etishda xizmat qiladi hamda kasallik yuqqan odamlarni yakkalanib qolishidan va jamiyatning ularga nisbatan bo‘ladigan turli salbiy munosabatlaridan himoya qiladi. Shu bilan birga, aholi orasida yuqumli kasalliklar va ularning oldini olish haqida to‘gri tushuntirish ishlari olib borish ham ana shunday tadbirlardan hisoblanadi. 3. Faoliyat ko‘rsatish joylaridagi sanatariya ma’orif ishlari. Gigiyena tarbiyasining maqsadi – alohida kasallikning oldini olish emas, balki kasalliklarning oldini olish va sog‘liqni mustah- kamlashni ta’minlashi mumkin bo‘lgan sanitariya-gigiyena ko‘- nikmalarini jamoat ongiga singdirishdir. Hozirgi kunda har qanday mamlakatning sog‘liqni saqlash tizimida, faoliyat ko‘rsatish joyla- rida gigiyenik ko‘nikmalarni tatbiq qilish bo‘yicha turli majmuali dasturlar ishlab chiqildi va tatbiq etildi. Download 485.49 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|