H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

I. 

Organik adgezivlar. 1. Neft’ asosida tayyorlangan adgezivlar (neft’-
bitumlar, gudronlar va mazut. 
2. Qattiq yonuvchi qazilmalar asosida tayyorlangan adgezivlar (smolalar,
chirklar, kokslash va yarim kokslash qoldiqlari). 
3. Hayvonlardan olinadigan moddalardan tayyorlangan adgezivlar: kazein,
jelatina, al’bumin va hokazo. 
4. O’simlik moddalar asosida tayyorlangan adgezivlar: kraxmal, shirach va
hokazo.

---

---

20

5. Yuqori molekulyar birikmalar asosida tayyorlangan adgezivlar (epoksid
smolalar, poliakrilamid va hokazo). 


II. Anorganik adgezivlar. 1. Alyumosilikatlar (gellar).
2. Sul’fatlar-kal’siy sulfat (gips), magniy sul’fat. 
3. Karbonatlar-kal’siy karbonat (ohaktosh), magniy karbonat (magnezit),
kal’siy-magniyli karbonat (dolomit). 
4. Sementlar (portlandsement, roman-sement va boshqa sementlar).
5. Fosfatlar. 
6. Eruvchi shisha.
7. Silikal’sitlar. 
8. Ishlab chiqarish qoldiqlari (shlaklar, cho’yan qirindilari va hokazo).

III. Murakkab adgezivlar. 1. Organik moddalar bilan mineral moddalar
asosida tayyorlangan adgezivlar. 
2. Organik moddalar asosida tayyorlangan murakkab adgezivlar (sul’fat-
spirt).

3.Anorganik moddalar asosida tayyorlangan murakkab adgezivlar.

Moddalarni briketlash uchun kukun holatdagi modda berk idishda katta bosim 
ostida siqiladi. Bosim ta’sirida zichlanish sodir bo’lib, modda briketga aylanadi.
Ko’mirni briketlash ishida sirt-faol moddalarning roli katta. Ba’zan, ko’mirni 
boyitish uchun yopishtiruvchi modda sifatida ko’mirning o’z tarkibida mavjud
moddalardan foydalaniladi. Yaxshi nav ko’mirlarni briketlash uchun neft’ asosida 
tayyorlangan adgezivlar bilan bir qatorda sintetik polimerlar asosida tayyorlangan
yopishtiruvchi 
materiallardan
ham

foydalanilmoqda.

Misol

tariqasida

poliakrilamidning ko’mirga adsorblanish ta’sirini ko’rsatish mumkin. 
Poliakrilamid tarkibida qutbli atom guruhlari mavjud bo’lib, ular ko’mirning 

havoda oksidlanishidan hosil bo’ladigan aktiv markazarda adsorblanadi. Bu

jarayonda suvning roli katta. Suv molekulalari ham ko’mirga adsorblanishiga 
intiladi. Shu sababli poliakrilamid ko’mirga darhol emas, balki ma’lum vaqt
o’tgandan keyin adsorblanadi. Birmuncha vaqt o’tgach, poliakrilamidning zanjiri 

---

---

21

uzilib, uning ko’mirga adsorblanishi juda tezlashib ketadi. Briketlarning sifatini
oshirish maqsadida sirt-faol moddalar qo’llash ancha unumli natijalar beradi.