H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

Adsorbilanish issiqligi. Fizikaviy adsorbilanishda ham, xemosorbsiya ham
issiqlik effekti kuzatiladi, ya’ni issiqlik chiqadi. Xemosorbsiyada ajralib
chiqadigan issiqlik miqdori kimyoviy reaksiyalarning issiqlik effektiga yaqin 
keladi. Fizikaviy adsorbilanishda ajralib chiqqan issiqlik kalorimetr yordamida
o’lchanadi. 1g adsorbentga gaz yoki bug’ yutilganda chiqqan umumiy issiqlik 
miqdori adsorbilanishning integral issiqligi deyiladi va ushbu tenglamadan
topiladi: 


m

Q

q

int

---

---

63

bunda: Q-ajralib chiqqan umumiy issiqlik miqdori, m-adsorbent massasi.
Adsorbentga ma’lum miqdorda modda yutilgandan keyin yana bir mol yutilganda 
ajralib chiqqan issiqlik adsorbilanishning differensial issiqligi deyiladi, ya’ni:

dn

dQ

q

dif


Adsorbilanish vaqtida issiqlik juda kam miqdorda sust ajralib chiqadi. Shu 

sababli adsorbilanish issiqligini aniqlashda bir qator eksperimental qiyinchiliklarni
yengishga to’g’ri keladi. 
Qattiq jism sirtidagi adsorbilanish. Xuddi suyuqlik kabi, qattiq jism ham
sirt energiya va demak, sirt taranglikka ega bo’ladi. Qattiq jismlarda bo’ladigan 
adsorbilanish hodisasini tekshirish natijasida qutblangan adsorbentlar qutblangan
moddalarni va ionlarni yaxshi adsorblashi, qutblanmagan adsorbentlar esa 
qutblanmagan moddalarni yaxshi adsorblashi aniqlangan.
Agar qutblanmagan adsorbent sirtida -COOH, -OH, -NH

2
va shular kabi 

qutblangan guruhi bo’lgan organik moddalar eritmalardan adsorbilansa, bu
molekulalarning 
qutblanmagan
radikallari adsorbentga yo’nalgan holda 
molekulaning qutblangan guruhlari qutblangan suyuqlik tomon yo’naladi.
Agar yutuluvchi moddada adsorbent tarkibidagi atom yoki atomlar guruhi 

bo’lsa, u modda yaxshi adsorblanadi. Qutblangan va geterogen adsorbentlarning

sirti suvni yaxshi, lekin benzolni (qutblanmagan) yomon adsorblaydi. Bular