Hadisni musalsal darajada yetib kelishi

o‘qiyabdida sheili deb yaxshi gumon qilaver yani yaxshi gumonga shunchalar 
haris bo‘l demoqchilar. Shuning uchun mo‘min kishi haqida yaxshi gumonda 
bo‘lish, ayniqsa qiyin vaziyatlarda mo‘min haqida yomon gumonga 
borishdan saqlanish lozim. 
Hadisni davomida: “ Ey bandalarim! Hammanglar adashgan-sizlar. Illo 
men kimni hidoyat qilgan bo‘lsam o‘sha adashishdan omonda. Mendan 
hidoyat so‘ranglar, men sizlarni hidoyat qilaman. Hidiyat- lutf bilan to‘g‘ri 
yo‘lga boshlash degan. Birovni to‘g‘ri yo‘lga boshlashda qo‘pollik bilan yoki 
lutf bilan boshlash mumkun. Alloh taoloning hidoyati bir tabir bilan 
aytganda ikki xil: Mana Quron “Hudan lil muttaqin” ikkinchi bir oyatda 
“Hudan lil a’lamiyn- olamlarga hidoyat va taqvodorlarga hidoyat. Bittasi 
to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatish ma’nosida yani inson uchun saodat, dunyo va ohirat, 
yo‘lini lutf bilan ko‘rsatish.Allohning kalomi Quronning hidoyat bo‘lishi yoki 
oyatda kelgan Rasululloh s.a.v.ga sen to‘g‘ri yo‘lga boshlaysen degan hidoyat, 
bu irshod hidoyati yani butun bashariyatga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatilgan hidoyat 
mana shudir. Demak hadisdagi hidoyatni shu ma’noda tushunsak, 
hammanglar adashgansizlar illo Allohning irshodiga qarab yur-ganlar, 
shular hidoyatda bo‘ladi.Bu mano’da ham tushunsa bo‘ladi lekin ikkinchhi 
hidoyat ma’nosi bor, u nma deyilsa, o‘sha to‘g‘ri yo‘lga insonni qalbini burib 
qo‘yish, o‘shanga insonni muvofaq qilish. Quron taqvodorlarga hidoyat, o‘zi 
u taqvodor bo‘lsa unga quron hidoyat bo‘lsa, taqvosizlarga Quron hidoyat 
bo‘lmaydimi desa? yo‘q, Quron irshod ma’nosida taqvodoru taqvosizga, 
odam bolasiga hidoyat. Lekin uni hidoyatiga ergashish, kimga nasib? 
Taqvodorlarga. Ular hidoyatdan bahramand bo‘ladi, sababi ularni Allohdan