Hamid qurbonboyev Sintaksisni qanday o’rganamiz!

So’z birikmasi sintaksisning eng asosiy mavzusi 
-Ikki yoki undan ortiq mustaqil so’zning ma’no va gramatik jihatdan birining boshqasiga 
tobe bo’lib bog’lanishi So’z bog’lanishi deyiladi. 
So’z birikmasini o’quvchiga tushuntirishda uzundan uzun qoidalar, tobe so’z qaysi bosh 
so’zi qaysisidan emas. Mana bundan boshlang:
Ergash so’z bilan bosh so’zning birikish usullariga qarab ao’z birikmasi 3 turga bo’linadi. 
1.Moslashuv 2. Bitishuv 3.Boshqaruv. 
Moslashuv usuli haqida: 
-ning + egalik. Yoki ot=ot  
Misollar keltiring:  
Kitobning varog’i, mashinanig g’ildiragi, telefonning quvvati, maktabning hovlisi
Ishoning o’quvchilaringizning hatto eng yaxshi o’zlashtirmaydigani ham shunga o’xshash 
misollarni qalashtirib tashlaydi.
Undan so’ng o’quvchiga –moslashuvli birikmalarda –eng asosiysi ( o’zingiz ham bilib 
oling ) qaratqich kelishigi emas, egalik qo’shimchasi –deb ayting.
Chunki qaratqich kelishigi ko’pincha gapni tark etib u-yoq, bu yoqqa ketib qoladi lekin 
egalik qo’shimchasi har doim o’z o’rnida qolishini misolllar bilan tushintiring. 
Ana shunday deb tushuntirish qaratqich ko’pincha belgisiz keladi deb tushuntirishdan 
yaxshiroq samara beradi. So’zingizni isbotlab misollar keltiring.
Maktab hovlisi, Qo’qon ko’chalari, deraza oynasi –Yana aytingki, qayerda egalik 
qo’shimchasi kelsa demak undan oldingi (bitta oldin bo’lishi shart emas maktab 
Masalan: yurtimizning yoshlari,yurtimiz yoshlari,qo’qon ko’chalar,qo’qonning 
ko’chalari,maktabimizning bog’i, maktabimiz bog’i,mening kitobim, 
Egalik bosh so’z tarkibida bo’ladi. Qaratqich qo’shimchasini olgan so’z ergash so’z 
hisoblanadi.
Unutmang: So’z birikmalari sintaksisning eng asosiy mavzusi higoblanadi. Agar so’z 
birikmasini yaxshi tushunib olsangiz, gap bo’laklarini yaxshi tushunasiz, gap bo’laklarini 
yaxshi tushunsangiz qo’shma gaplarni yaxshi tushunasiz. Shuning uchun so’z birikmasi 
mavzusini chuqurrroq o’rganing!

---

4 
DAVOMI BOR ERTAGA BITISHUVLI SO’Z BIRIKMASI BOSHQARUVLI SO’Z 
BIRIKMASI BITISHUVLI VA BOSHQARUVLI SO’Z BIRIKMASINING O’XSHASH 
VA FARQLI TOMONLARI