Хамидов халқаро маркетинг

С Ялпи ички маҳсулот (ЯИМ) - маълум бир мамлакатда йил давомида ишлаб чиқарилган барча товарлар ва хизматларнинг қиймати;
С Ялпи миллий маҳсулот (ЯММ) - ЯИМ ва даромад,
С Мамлакат корхоналари томонидан товарларни экспорт ва импорт қилиш билан боғлиқ бўлган ва бошқа халқаро операциялар давомида олинган даромадлар;
С Маълум бир давлатнинг ЯИМсининг аҳолиси жон бошига даромадлари.
Минтақавий иқтисодий интеграция амалга ошириш учун қулай шарт- шароитлар яратиб, уларнинг ресурсларидан янада самарали фойдаланиш мақсадида айрим мамлакатларнинг ҳамкорлигини ўз ичига олади бир вақтнинг ўзида бир нечта мамлакатлар бозорларида (минтақавий бозорларда) самарали тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланади¹⁷. Бир
қатор давлатларнинг бундай ҳамкорлиги алоҳида блокларнинг
яратилишига олиб келади. Масалан, Эвропа Иттифоқи (ЭИ), Жануби-Шарқий Осиё Миллатлар Уюшмаси (АСЕАН), Мустақил Давлатлар
Ҳамдўстлиги (МДҲ), Шимолий Америка Эркин Савдо шартномаси (НАФТА) тузилди ва бошқа иқтисодий ва бизнес уюшмалар, ташкилотлар. Бундан ташқари АПЕC ташкилотини мисол келтириш мумкин Осиё Тинч Океани минтақаси Иқтисодий Ҳамкорлиги Ташкилоти, ОПЕC ташкилоти - Газ ва нэфт экспорт қилувчи давлатлар ҳамкорлиги. Шуниндек, МДҲ давлатлари ўртасида янги пайдо бўлган ЕИИ ташкилоти, яъни Евро Осиё Иқтисодий Иттифоқи ташкилоти.

3. 
   Халқаро маркетинг муҳитини ўрганиш, таҳлил қилиш ва
   

баҳолаш
Кўплаб хорижий ишбилармонлар компаниянинг муваффақияти унинг мижозлари доираси қанчалик кенглигига ва мижозлар сонини кўпайтириш имкониятларига эга бўлишига боғлиқ деб ҳисоблашади. Янги бозорлар ва ялпи эҳтиёжлар тадбиркорлик фаолиятида юқори натижаларга эришиш уcҳун шартдир. Бундан ташқари, йирик ишлаб чиқариш корхоналарини автоматлаштириш даражаси обектив равишда ўз маҳсулотларини ички бозорларда сотиш муаммоларини кучайтиради. Бунга импорт савдоси ҳажмини ошириш ҳисобига рақобатнинг кучайиши ҳам ёрдам беради.
Маҳсулотлар экспорти ички бозорда маҳсулотларни сотиш билан бир хил мақсадни кўзлайди, яъни компанияларнинг сотиши ва фойдасини ошириш. Шу билан бирга, экспорт фаолиятини ташкил этиш ички бозорда ишбилармонлик муносабатларининг одатий амалиётидан сезиларли фарқларга эга. Ҳар бир бозор фақат битта маданий муҳитга, ўз ривожланиш даражасига, ўзига хос миллий, сиёсий ва иқтисодий устуворликларга эга. Экспорт қилувчи компания шуни билиши керакки, унинг ташқи савдо операцияларини муваффақиятли олиб бориш эҳтимоли унинг стратегияси ташқи миллий бозорлардаги мавжуд шароитларга қанчалик мослаштирилганлигига боғлиқ.
Ташқи иқтисодий фаолиятнинг белгиланган мақсадларига эришишнинг асосий воситалари халқаро маркетинг консепсияси - бир нечта ташқи мақсадли бозорларнинг эҳтиёжларини қондириш орқали компания мақсадларига эришишга қаратилган замонавий бизнес фалсафаси асосига олинган кўп миллатли бозор тушунчаси.
30
Кўп миллатли бозор консепсияси маҳсулотнинг рақобатбардошлиги ва халқаро бозорларда муваффақиятли амалга оширилишига таъсир кўрсатадиган компания фаолиятининг барча жиҳатларини ўз ичига олади, жумладан: товарлар ва бозорларни ўрганиш, хомашё сотиб олиш, ишлаб чиқариш, янги маҳсулотларни ишлаб чиқиш, қадоқлаш, ташиш, шерикларни излаш, ташкил этиш тарқатиш тармоғи, мижозларга хизмат кўрсатиш, хизмат кўрсатиш, эҳтиёт қисмларни этказиб бериш, реклама, молиялаштиришни таъминлаш. Консэпсия доираси барча соҳаларни қамраб олади ташқи иқтисодий лойиҳаларни тайёрлаш ва амалга ошириш бўйича тадбирлар.
Кўп миллатли бозор - бу халқаро маркетингни ташкил қилишнинг анча мураккаб шакли кенгайтирилган миллий бозор билан.
Ушбу консепсиянинг асосий таркибий қисми мунтазам равишда ташқи маркетинг бўлиб, у компания ёки унинг маҳсулотлари ташқи бозорларда муваффақиятларга эришиш хусусиятлари билан боғлиқ. Ушбу турдаги маркетингнинг асосий вазифаси компаниянинг ихтисослашисҳи учун мос бўлган ташқи бозорларни баҳолаш асосида танлашдир.
Одатда қуйидаги омиллар ва кўрсаткичлар баҳоланади:

• 
  сиёсий барқарорлик;
  

Ҳамкорлик тўғрисида ҳукуматлараро битимларнинг мавжудлиги -географик жойлашув;

• 
  транспорт коммуникациялари;
  
• 
  саноат маҳсулотлари ва истеъмол бозорларини ривожлантириш;
  
• 
  популяция ҳажми; - истеъмолчилар зичлиги; - бозор сегментацияси ва унинг имкониятлари; - рақобат интенсивлиги; - товар-иқтисодий шароитларини киритиш мумкин.
  

Бозорни ўрганишда тарихий ҳамкорлик алоқаларининг ва ўзаро манфаатли алоқалар доирасидаги ҳамкорликнинг ўрни ҳам муҳим ҳисобланади. Турли тарихий, сиёсий, иқтисодий ва ижтимоий сабабларга кўра кўп йиллар ўзаро ҳамкорлик қилиб келган давлатлар орасида бугунги кунда ҳам ҳамкорлик алоқалари мавжудлигини кўриш мумкин. Бозорни ўрганишдаги яна бир муҳим омил бу минтақавий жойлашув, географик жойлашув масаладидир. Ҳар бир давлат маълум миқдорда, энг аввало қўшни давлатлар билан алоқага киришади. Бу иқтисодий
ҳамкорлик энг бирламчи ва зарурий ҳисобланади. Масалан, Ўзбекистон учун Қозоғистон,
Тожикистон, Туркманистон ва Қирғизистон орасидаги ҳамкорлик доим бирламчи ва устувор ҳисобланиб келган.

3.