Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari

Vahmkor - tumandagi aholi punkti nomi. Vahm “vaqf” soʻzining oʻzgargan shakli. 
S.Qoraevning ma’lumotiga koʻra, “vaqf” soʻzi arabcha boʻlib, “vasiyat qilingan”, “inoyat 
qilingan”, “bagʻishlangan” kabi ma’nolarni anglatadi. Oʻrta asrlarda va undan keyin ham katta-
katta yerlar, doʻkonlar, hunarmandchilik rastalari, tegirmonlar, hammomlar, objuvozlar va 
boshqa mulklar masjid-madrasalarga, musofirxona-shifoxonalarga (xonaqohlarga) vasiyat qilib 
berilgan, ya’ni vaqf qilingan, ulardan olingan daromadlar shu muassasalarning ehtiyojlariga 
sarflangan.
Respublikamiz toponimiyasini oʻrganishda vaqf hujjatlarining ahamiyati katta. Bunday 
hujjatlarda vaqf qilingan yerlarning chegaralari aniq koʻrsatilgan va qoʻshni qishloqlar, ariq-
kanallar sanab oʻtilgan.

---

58 
Oʻzbekiston, xususan, Zarafshon vodiysida Burqut Vaqf, Vaqf, Vaqbi Gijbak, Vaqfi 
Qoʻrgʻon, Eski Vaqf, Vaxim, Voxim, Voqim kabi toponimlr bor; Qoʻqon shahridagi Vaqmchorsi 
mahallasi nomi ham “vaqf” soʻzidan kelib chiqqan [10, 177-178].
Vahmkor soʻzi yerlarda ishlatiladigan kishi ma’nosidagi vaqfkor soʻzi bilan aloqador. 
Vaqfkor keyinchalik Vahmkorga aylangan. 
Sarhang- tumandagi aholi punkti nomi. Sar (f-t.) - bosh; yuqori, balan; katta, ulkan; 
boshlanish; balandlikning yuqori nuqtasi, uch qismi. Taxminlarga koʻra, katta ogʻir sarhang 
toshlarni bir necha odamlar itarishib qulatganlarida uning ostidan suv otilib chiqqan, keyin aholi 
shu yerlaga koʻchib kelib qishloqni nomini Sarhang deb nomlagan. 
Sangsabz- tumandagi aholi punkti nomi. Sang – “tosh”, sabz – “yashil”, “yashillik”, 
“koʻkalamzor joy”, “bogʻ-u-rogʻ” ma’nolariga ega. Toponimning ma’nosini “yashil tosh” yoki 
“toshloqdagi bogʻ-u-rogʻ” tarzida sharhlash mumkin.
So‘fikorgar-tumandagi aholi punkti nomi. Tarkibi: soʻfi+kor+gar. Soʻfi soʻzi arab tilidan 
tojik va orqali oʻzbek tiliga oʻzlashgan. Soʻfi soʻzining ma’nosi – “masjidda azon aytuvchi”, 
“azonchi”. Shaharlarda har bir masjidning soʻfisi boʻlgan, ba’zan masjidning imomi, imomxatibi 
soʻfilik vazifasini bajargan. Qishloqqa soʻfi laqab (unvon)li kishi asos solgan, dastlab hovli-joy 
qurib, qishloq tashkil boʻlishiga zamin yaratgani bois qishloq Soʻfi nomi bilan yuritilganligini 
taxmin qilish mumkin. 
Obitorat- tumandagi aholi punkti nomi. Ob – suv, daryo, soy. Yagʻnob tilida ov–“suv”, 
tolik va yagob tillarida oba–“sel”, “toshqin togʻ suvi”, urdu tilida ab–“toshqin”, Kopetdogʻda 
«issiq buloq suvi”; fors tilida obdara “tor dengiz qoltigʻi”, Tolikistonda “suv toʻlib qolgan dara”, 
“tabiiy suv ombori” ma’nolarini bildiradi. Shuningdek, mazkur soʻzdan toponimlar tarkibida 
uchraydigan birqancha qoʻshimchalar yasalgan. Masalan, obod “oʻzlashtirilgan suvli hudud”, 
obikor–“sugʻorma dehqonchilik”, biyobon–“suvsiz choʻl”, obiravon–“oqar suv”, obi rahmat–
“rahmat yogʻdiruvchi suv” (qor-yomgʻir suvi), ob raha–“suv yoʻli”, “ariq”, duoba–“ikki suv 
qoʻshilgan joy”; Xorazmcha “ariq” ma’nodagi yop soʻzi ham asli ob soʻzidan kelib chiqqan [4].