Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari

Keywords: Uzbek Turkish, Language Teaching, Problems in Language Teaching, Teaching 
Uzbek as a Foreign Language, Turkish. 
Dünyada dil öğretimi tarihi çok eskilere dayanmaktadır. İnsanlar çağlar boyunca gerek 
ekonomik gerek coğrafi gerekse kültürel sebepler nedeniyle bir başka dili öğrenme ihtiyacı 
duymuştur. Bu ihtiyaçlar çerçevesinde dil öğretimi de zamanla gelişmeye ve yaygınlaşmaya 
başlamıştır. 
Dünyada tarihi çok eski zamanlara dayanan dil öğretimi Türk lehçeleri söz konusu 
olduğunda yeni sayılabilecek bir alandır. 11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmud tarafından hazırlanan 
Divan-ı Lügat’it-Türk ve sonrasındaki birkaç çalışma dışında 20. yüzyılın ortalarına kadar Türk 
lehçelerinin öğretimi arka planda kalmıştır. 20. yüzyılın ortalarından itibaren Türk lehçelerinin 
öğretimi konusunda üniversiteler bünyesinde çalışmalara başlanılmış ve birçoğu Avrupa 
kaynaklı olan yöntemler Türk lehçelerinin öğretiminde de kullanılmaya başlanılmıştır. 
Tarihi süreç içerisinde farklı yazı dilleri olarak kullanılmaya devam eden Türk lehçeleri 
kendine has ortak ve farklı hususiyetleri ile bu lehçeleri öğrenen insanlar için kimi zaman 
kolaylık kimi zaman da zorluklar oluşturmuştur. Aynı kökenden gelen fakat zamanla farklılaşan 
ve Türk Dilinin farklı kollarında bulunan Türkiye Türkçesi ve Özbek Türkçesi arasında da 
benzerlik ve farklılıklar bu iki lehçeden birini öğrenen kişiler için sorunlara yol açabilmektedir. 
Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra hızlı bir ivmeyle artmaya başlayan Türk 
Devletleri arasındaki ilişkiler, Türk lehçelerinden birini konuşan kişinin diğer bir lehçeyi 

Dr. Öğr. Gör., Kastamonu Üniversitesi Türkçe Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi, 
[e-mail] 

---

332 
öğrenme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu gelişmeler doğrultusunda üniversitelerde açılan 
bölümler ve özel dil öğretim kursları tarafından Türk lehçelerinin öğretimi konusunda çalışmalar 
yapılmaya başlanmıştır. 
Türkiye Türkü olan bir öğrencinin Özbek Türkçesi öğrenirken karşılaştıkları sorunları 
belirlemek ve bu sorunlar doğrultusunda derslerde kullanılan yöntemleri değiştirmek sonuca 
ulaşmada yardımcı olacaktır. Özbek Türkçesi öğrenen bir Türkiye Türkünün karşılaşabileceği 
sorunlar çeşitli başlıklar altında toplanabilir. 
ALFABE 
Bir dilin öğrenilmesi için öncelikle o dilin yazımı için kullanılan alfabenin öğrenilmesi 
gerekir. Özbek Türkçesinin yazımı için kullanılan Latin alfabesinde bulunan fakat Türkiye 
Türkçesi için kullanılan Latin alfabesinde bulunmayan harfler ya da tam tersi durumlar 
öğrenciler için karışıklık oluşturabilmektedir. Örneğin; 
Türkiye Türkçesindeki /ç/ harfi ile gösterilen ses Özbek Türkçesinde /ch/ ile gösterilir. 
Türkiye Türkçesindeki /c/ harfi ile gösterilen ses Özbek Türkçesinde /j/ ile gösterilir. 
Yazımda farklı harflerle karşılanan sesler karışıklığa yol açabileceği gibi Türkiye 
Türkçesinde tek şekilli olarak kullanılan bazı seslerin Özbek Türkçesinde farklı şekillerinin 
bulunması da karışıklığa yol açabilmektedir. Örneğin; 
Türkiye Türkçesinde art ya da ön damak oluşuna bakılmaksızın /k/ sesi için tek bir harf 
kullanılır. Özbek Türkçesinde ise bu sesin ön ya da art damaklı oluşu yazıda /k/ ve /q/ ile 
gösterilir. 
Özbek Türkçesi öğrenen bir Türkiye Türkünün en sık hataya düştüğü durumlardan biri de 
/a/ - /o/, /e/ - /i/ seslerinin karıştırılmasıdır. Özbek Türkçesinde “a” harfi /a/ ile /e/ arasında bir 
sesi karşılar.
1
Türkiye Türkçesinde söz konusu iki sesin arasında kalan bir durumla yazıda 
karşılaşılmadığı için Özbek Türkçesi öğrenen bir Türkiye Türkünün bu sesleri ayırt etmesi 
zorlaşmaktadır.
Özbek Türkçesinde /o/ sesine yakın bir /a/ sesini karşılayan “o” harfi
1
de öğrencilerin 
yazma esnasında sorunla karşılaştıkları bir harftir.