Hamkorlik masalalari” mavzusidagi Xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari

ب
ە
ك ) ravishi bilar bir xil. “Çok” (ﻙﻮچ) 
sifati ham uygʻur tilidagi “jiq” (ﻖﯨج) sifati bilan ayni bir maʼnoga ega. “Hozir” hamda “ayni 
paytda” maʼnolarini anglatuvchi “şimdi” (
ﺷ
ﻴ
ﺪم
ﯼ
) ravishi ham oʻzbek tilidagi “endi” va 

---

408 
uygʻurchadagi “emdi” (
ﺋ
ﻪ
ﻯﺪﻣ ) bilan bir xil. Usmonli tilidagi “ancak” ( ﻖجﻧﺁ) ravishi oʻzbekchadagi 
“ancha” va uygʻurchadagi “anche” ( ﭽﻧﺎﺋ
ﻪ
) soʻzlaridan katta farq qilmaydi.
 Ziyorat davomida Usmonliga tashrif buyurgan musulmonlar asosan fors va chigʻatoy 
turkiyda zullisonayn edilar. Shu kabi, Usmonli ziyolilari ham usmonli turkiy va fors tillarini 
puxta egallaganlar. Ziyoratchilar forscha gaplashmagan yoki oʻqimagan boʻlsalar-da, bir necha 
hafta yoki oylar ichida har ikki turkiy lahjalarga osonlik bilan moslasha olishgan. Aslini olganda, 
Suleyman Efendi al-Buxoriyning “Chigʻatoy turkiy va usmonli” lugʻatiga kiritilgan soʻzlar 
miqdori biroz cheklangan va bir-birini takrorlovchi soʻzlar juda koʻp. Xulosa qilib aytganda, u 
vaqtdagi Markaziy Osiyo va Onadoʻli turklarining oʻzaro muloqati hozirgi ahvoliga nisbatan 
anchagina oson boʻlar edi.
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. ʿAbū al-Ğāzī Bahādur Ḵān, (eds.) Bārūn De Mazūn Šajara-i Tūrk, St. Petersburg: 1871 
Akademiya-i Imperāṭūriya-i bāšmaḵānasi. 
2. Ebülgâzî Bahadir Han, (trs.) Doktur Riżâ Nûr Türk Şacarası (Şacara-yı Türk), Istanbul: 
1925 Matbaa-yı amire. 
3. Şeyh Süleyman Efendi Özbek al-Buhariy Lügatit Çağatay Türkî-i Osmânî, Istanbul: 
1882 Mihrân Matbaası. 
4. Sevda Kaman Şeyh Süleyman Efendi ve “Lugat-i Çağatay ve Türkî-i Osmânî”ye tanık 
olarak katkıları, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi: 2019, (16), 69-97. 
5. Bregel, Yu. “The Sarts in The Khanate of Khiva”, Journal of Asian History, 1978. 12(2): 
120-151.