Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

J.K.Grayning doktrinasi
Sudlarning vazifasi to`g`risidagi bizning analizlarimiz shuni ko`rsatadiki, sudlarning qarorlari faqatgina yozma qonunlar faktlar bilan chegaralanib qolmagan. Biroq shunga qaramasdan unga qarshi qarashga ko`ra sud qarorlaridan avval mavjud qonun bo`lmagan va barcha qonun sudyalar tomonidan yaratilgan. Bu fikr deyarli xato. Bu qarash Amerikalik qonunshunos J.K.Gray tomonidan ma`qullangan. U yozadiki: “Davlatning huquqi yoki kishilarning har qanday uyushgan guruhi qoidalarning birlashmasidir, qaysiki sud hay`ati yoki sud organlari qonuniy huquq va majburiyatlarning qat`iy ishonchi sifatida bu uyushma ichida tarkib topadi. O`rnatilgan qoidalar guruhi avvaldan mavjud qonunning ifodasi emas, balki o`zidir”. Shuningdek, u shunga urg`u beradiki, “Qonunni kashf etuvchilarga nisbatan sudlarning qonun ijodkorligi amaliyotga asoslangan holda chiqariladi. Ta`kidlanganidek huquq 2 xil bo`ladi. Huquq ijodkori tomonidan qabul qilingan qonun va sud amaliyotida yuzaga kelgan qonun. Ammo, deyarli barcha qonunlar sud amaliyotida vujudga kelganligi hammaga ma`lum”. Bu nazariyaning isboti sifatida Gray shuni keltiradiki, “Genri Pit o`z qo`li bilan hovuz yaratdi, Uni suv bilan to`ldirdi. Hovuzning konstruksiyasi e`tiborsizlik bilan qurilganligi sababli tezda yemirilib toshib ketdi va Pittning qo`shnisi Tomer Anderhill yeriga zarar yetkazdi. Bunda Anderhill Pitdan kompensatsiya to`lab berishni talab qila oladimi?” Gray taxmin qiladiki, “ Bu yerda hech qanaqa qoida, qaror, odat yo`q”.