Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

Moddiy va protsessual huquq
Bu ikki funksiya o`zida ikkita qonunni jamlaydi, odatda bu qonunlar moddiy yoki mustaqil va protsessual yoki protsessual huquqqa farqlanadi. Mustaqil jinoyat huquqi atrofida adekvat jinoyat huquqi tashkil topadi va shu keltirilgan jumlalar fuqarolik va mamuriy huquqlarga ham to`g`ri keladi.

Protsessual huquq ham moddiy huquq kabi organlar bilan amalga oshiraladi. Shunday qilib, protsessual huquq qilinishi kerak bo`lgan normalarni, moddiy huquq esa sud va mamuriy aktlarni mazmunini aniqlaydi. Odatda har bir odamning anglashi bo`yicha jarayonda faqat protsessual normalar qo`llaniladi, lekin moddiy huquqning normalarisiz protsessual normalar amalga oshirilmaydi. Bu ikki turdagi normalarni ajratib bo`lmaydi. Faqat bularnig jamlanmasi qonunni to`liq shakllantiradi. Jinoyat huquqidan misol keltiramiz: agar inson qonunbuzarchilikka yo`l qo`ysa, u jinoyat huquq normalarini buzgan hisoblanadi. Davlat tomonidan esa unga sanksiya qo`llaniladi va bu sanksiya jinoyat protsessual huquqida o`z aksini topadi. Bu misolda bir tarafdan protsessual va moddiy huquqlar orasidagi tizimli aloqalar, qonunbuzarlik va sanksiya orasidagi farqlar, boshqa tarafdan esa organlar bilan protsessual normalar qo`llanilish tartibi yorqin ravishda ko`rsatilmoqda.