Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 1
Download 0.73 Mb. Pdf ko'rish
|
Haqqulova Nargiza
|
quyadi
5. Endokrinologiya Ichki sekretsiya bezlarini o’rganuvchi bo’lim
Somatotrop Gipofizning oldingi bo’lagidan ajraladigan gormon
7. Akromegaliya Bo’yi o’sishdan to’xtaganodamda somatotrop gormoni ko’p ishlab chiqarilganda yuzaga keladigan kasallik
Neyrogormonlar Gipotalamusdan ajraladigan suyuqlik
Intermedin Gipofiz bezining oraliq qismidan ishlab chiqariladigan gormon 10. Melatonin Epifiz bezining gormoni
hisoblanadi. O’quvchi tarqatmasi
qo’shilgan holda ......... ....... ni hosil qiladi
bevosita bezning to’qimasidan o’tgan .... va .... ga quyiladi
Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 36
joylashgan 6. Epifiz bezining massasi .... gr
almashinuvini ta’minlaydi
chiqarilsa, ........ kelib chiqadi
O’qituvchi tarqatmasi № Topshiriq Tushurib qoldirilgan so’zlar 1. .... bezi bosh miyaning asosida joylashgan Epifiz
2. So’lak bezlariga ..., ...... va ....... bezlari kiradi Quloq oldi, jag’ osti, til osti
qo’shilgan holda ......... ....... ni hosil qiladi Endokrin sistemasi
bevosita bezning to’qimasidan o’tgan .... va .... ga quyiladi Qon, limfa 5. Bosh miyaning ostki sohasida .... bezi joylashgan Gipofiz
0,2
7. Gipotalamus .... miyada joylashgan oraliq
8. Melatonin gormoni organizmda ....... almashinuvini ta’minlaydi Pigment
Gigantizm Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 37
chiqarilsa, ........ kelib chiqadi 10. Gipofiz ... bo’lakdan iborat Uch
4- Nazorat topshirig’i Modulli ta’lim texnologiyasi. Bunda mavzu tugallangan mantiqiy mazmunga ega 3 ta modulga bo’linadi. I-modul O’quv faoliyati elementi (O’FE) Maqsad: Qalqonsimon bezga xos xususiyatlarni o’rganish Topshiriqni bajarish uchun ko’rsatma
I 1. Qalqonsimon bez qayerda joylashgan?
Darslikdagi matnni diqqat bilan o’rganish 2. Gipoterioz belgilarini ayting? 3. Qalqonsimon bezdan qanday gormon ishlab chiqariladi? 4. Endemik bo’qoqning kelib chiqishiga sabab nima? 5. Tireotoksikoz belgilarini ayting?
Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 38
Darslikdagi matnni diqqat bilan o’rganish 2. Paratgormon organizmda qanday vazifani bajaradi? 3. Nerv- muskul sistemasining qo’zg’aluvchanligining ortishi, qaysi holatda kuzatiladi? 4. Qalqonorqa bezining umumiy og’irligi qancha? 5. Paratgormon ishlab chiqarilishi juda kamayib ketsa, qanday belgilar kuzatiladi?
III-modul O’quv faoliyati elementi (O’FE) Maqsad: Ayrisimon beziga xos xususiyatlarni o’rganish Topshiriqni bajarish uchun ko’rsatma III 1. Ayrisimon bezning chaqaloqlarda vazni qancha?
Darslikdagi matnni diqqat bilan o’rganish 2. Ayrisimon bez qanday gormon ishlab chiqaradi? 3. Ayrisimon bezning gormoni organizmga qanday ta’sir ko’rsatadi? 4. Nima uchun ayrisimon bezning massasi 20-25 yoshdan so’ng Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 39
5-Nazorat topshirig’i. Test bilan ishlash metodi. Bu metodni barcha darslarda qo’llasa bo’ladi. Tarqatma material O’quvchi varianti 1. Qaysi bez balog’atga yetish davrigacha kattalashib, so’ngra kichiklasha boshlaydi? A) epifiz B) qalqonsimon C) gipofiz D) ayrisimon 2. Qalqonsimon bez faoliyatining buzilishi natijasida qanday kasalliklar kelib chiqadi? 1) singa 2) kreatinizm 3) akromegaliya 4) miksedema 5) sirroz 6) Bazedov 7) gepatit A) 2,4,7 B) 3,5,7 C) 3,4,6 D) 2,4,6 3. Timozin gormoni qanday jarayonlarga ta’sir etadi? 1) bolalarning o’sishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi 2) asab muskul tizimining qo’zg’aluvchanligini kamaytiradi 3) jinsiy bezlar funksiyasini pasaytiradi 4) ayollarning jinsiy bezini funksiyasini kuchaytiradi 5) bolaning balog’atga yetishini susaytiradi 6) organizmning immunitet xususiyatini oshiradi 7) organizmda yog’ almashinuvini tartibga soladi A) 1,2,3,4 B) 2,3,4,5 C) 1,3,5,6 D) 4,5,6,7 4. Nerv-muskul tizimining qo’zg’aluvchanligi ortib, odamning qovoqlari, lablari pirpirab uchishi, qo’llari qaltirashi qaysi gormon faoliyati bilan bog’liq? A) paratgormon ko’p ishlab chiqarilsa B) paratgormon kam ishlab chiqarilsa
Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 40
C) paratgormon juda kam ishlab chiqarilsa D) androgen kam ishlab chiqarilsa 5. Qaysi bez to’sh suyagining orqasida joylashgan? A) ayrisimon B) qalqonsimon C) qalqonoldi D) epifiz
Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 41
Bo’yinning oldingi qismida Qalqonsimon bezning orqa yuzasida To’sh suyagining orqa yuzasida 2. Og’irligi Chaqaloqda 1 gr, 5-10 yoshli
bolalarda 10gr,
kattalarda 25-30
gr 100-150 mg Chaqaloqda 12gr, 14-15 yoshda 30- 40 gr
Tiroksin Paratgormon Timozin 4. Bezning gipofunksiyasid a kuzatiladigan belgilar Yosh bolalarning o’sishi, aqliy va jismoniy rivojlanishi juda sekinlashadi (kretinizm) Nerv-muskul qo’zg’aluvchanligi ortadi, qovoq, lablari pirpirab uchadi, qo’llari qaltiraydi Barvaqt
balog’atga yetish belgilari kuzatiladi
Ko’zning chaqchayishi, ko’p terlash, asabiylashish, Qonda Ca miqdori ortadi, suyaklar yumshab, deformatsiyaga Balog’atga yetish belgilari kech shakllanadi Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 42
uyqusizlik, ozish, yurak o’ynashi uchraydi
Inson umri hamma narsadan aziz va qadrlidir. Shunday ekan biz uzoq umr ko`rishimiz uchun sog`ligimizga e’tibor berishimiz shart. Sog`likni asrash uchun esa a’zolarimizning tozaligiga rioya qilishimiz, spirtli ichimliklar, tamaki, nos, narkotik moddalardan saqlanishimiz zarur. Hozir biz a’zolarimiz so`zlarini tinglab ko`raylik-chi, ular bizga nimalar deyisharkan. 1-guruh: tashqi a’zolarga ta’rif beruvchi «Orasta» guruhi.
guruhining a’zolari musiqa sadolari ostida chiqib kelishadi. 1-o`quvchi: Assalomdan boshlar o`zbek so`zini, Ko`ksiga qo`yib u doim qo`lini. Biz ham assalom, deya ta’zimla sizga Hamma: Xush kelibsiz, deymiz! 2-o`quvchi: A-dan aql taratgan, B-dan bo`ston yaratgan. V-deganda vijdonni, G-dan gul-gulistonni Tushuntirib berolgan, Aziz ustozlar, sizga Hamma: Salom, assalom!
Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 43
A’zolarning she’rlari: ko`z, quloq, og`iz, qo`l va oyoqlar. KO`ZLAR 1-o`quvchi: Dunyoni anglaydi Inson biz bilan. Borliqni kuzatar, Faqat biz bilan. Biz tufayli insonga Yorug` bu olam. Bizsiz zimistonda Qolgaydir odam. 2-o`quvchi: Tabiatning bor go`zalligin, Oy, Quyosh, yulduzlar va koinotning Barini odamzod anglar biz bilan. Ota-ona, farzand, qarindosh-urug` Barchasining diydoriga To`yar biz bilan. Shuning uchun qadrimizni Bilib Ollohim Boshning tepasidan Bizga joy bergan. Qoshni soqchi qilib, Kiprikdan o`q-yoy, Qovoqlardan ajib Darparda qilgan.
Odamzod ko`ngliga huzur bag`ishlar. Yoqimli kuy, navo, qo`shiqlar Insonlarga yaxshi kayfiyat berar, Bularning hammasi bizlar tufayli. 2-o`quvchi: O`z yaqinlarining yoqimli sasi, Yuragiga dalda, malham beruvchi Ota-ona, ustoz, bobo-buvilar O`git, nasihatlari, barcha-barchasin Eshitib qalblarga jo qilish asli, Bularning hammasi bizlar tufayli. OG`IZ 1-o`quvchi:
Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 44
Men tufayli hayot go`zal desam, Nechun deya so`rarsiz. Och qoringa hech gap yoqmas, Buni yaxshi bilarsiz. Jag`larim ovqat chaynar, Tishlar oziq maydalar. Tilginam ta’mni sezar, Tanglay yutib yuborar. So`ng esa qorin to`yar.
Bir og`izdan eshitarsiz Ham shirin, ham achchiq gap. Shuning uchun deyishar "Til besuyak", bilib qo`y. Lekin tilsyz bir kungina Aziz tengdosh, yashab ko`r. QO`L VA OYOQLAR 1-o`quvchi: Insonlar orasida Qo`l-oyog`ing but, Shaxdam qadam tashlash Eng katta boylik. Epchil, chaqqon bo`lish, Yurish, yugurish, Qanchalik baxtligi Sizlarga tanish. 2-o`quvchi: Tengdoshlaring orasida Mazza-ku futbol tepish. Qizlarga to`y-bayramlarda Zavqli-ku, raqs tushish. Bizlar tufaylidir Bular barisi. Shuni bilib qo`ygin, Inson bolasi. Endi navbat ichki a’zolarga ta’rif ber Shiori: "Sog`liging — boyliging, Uni asrashdir burching". 1-o`quvchi: Bu olamni katta bir Boqqa o`xshatsak, Siz uning mevali daraxtlarisiz Bu ko`rkam hayotn Bir ummon desak, Siz uning ulug`vor daryolarisiz.
Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 45
Biz-chi, shu daryoning Sho`x irmoqlari, Bu olam bog`ining Navnihollari. Ulug`vor daryolar, sizga assalom, Yosh va sho`x irmoqlar, Salom - assalom! 2-o`quvchi: Mushoira bahsimizga Bo`lingiz tayyor, Savollari murakkabroq Bo`lingiz hushyor. G`olib chiqqan mayli deymiz Bo`lsin baxtiyor. G`olib chiqish sharafimiz Hamma: Deymiz, salom-assalom! A’zolar she’rlari: bosh miya, yurak, o`pka, jigar. BOSH MIYA Hukmronlik menga mos, Buyruq berish menga xos. Hammangni boshqaraman, Ham nazorat qilaman. Har joyda bor ayg`oqchim, Bordir beshta yordamchim. Bir vazirga suyanib, Ish ko`raman har doim. Aqlingiz menga bog`liq, Zehningiz menga bog`liq. Ko`p o`qing, bilim oling, Hammasi shunga bog`liq. YURAK: Hamma a’zolarga Havasim kelar, Chunki ular o`z vaqtida Dam olib turar. Men-chi, ishlayman, Hech tinim bilmay. Ammo urib turaman, Hech afsus qilmay.
Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 46
Mening charchashim Aslo mumkinmas. Uzoq vaqt to`xtashimga, Yo`l qo`yib bo`lmas. Inson hayot-mamoti Bog`likdir menga. Yuraklarni chiniqtirib, Kiringiz mingga. O`PKA : Nafas olmasdan inson Qanday yashay oladi? Kislorodsiz odamzod Darhol halok bo`ladi. Hujayralar tirikdir Faqat kislorod bilan. Uni tashib yuradi Qonimiz shiddat bilan. Shuning uchun o`pkangiz Asrang, aziz bolalar. Chunki butun tanaga Havo borar bizlardan. JIGAR: Asli to`playman qandni, Ishlab chiqaman o`tni. Toqatim yo`q achchiqqa, Hech yoqtirmayman sho`rni. Filtrlash mening burchim, Shundadir mening kuchim. Bo`lsin jigarim sog`lom Desangiz, aziz o`g`lon, Ko`p siqilmang, mumkinmas,Hatto qo`rqib ham bo`lmas. Diabet, serroz, sariq Men bilan bog`liq dardlar. Chekish, ichish zarardir, Siz saqlaning ulardan.
Ikkala guruhning bir-biriga tayyorlab kelgan savollari va javoblari. Haqqulova Nargiza Tolibjonovna 47
ko`rsatish. "Orasta" guruhi qo`l suyagi singanda qanday birinchi yordam ko`rsatish kerakligini amalda ko`rsatib, izoh beradi. "Nafosat" guruhi arteriyadan qon ketganda qanday birinchi yordam ko`rsatish kerakligini amalda ko`rsatib, izoh beradi. 4-shart: Sardorlar bahsi, tezkor savollar. "Orasta" guruhi sardoriga: 1. Hozirda O`rta Osiyodagi eng yirik fojea? — Orol fojeasi. 2.Qaysi qon
tomirlarini bir-biriga ulasak Er
sharining diametrini 2 marta aylantirib o`rash mumkin? — kapillyarlarni. 3. Odamda nechta suyak bor? — 206, tishlar bilan 250ta. 4. Eng yirik bez — jigar. 5. Insulinni qaysi bez ishlab chiqaradi? — oshqozon osti bezi. 6. Yurakda necha xil klapanlar bor? — 2 xil. 7. Katta yoshdagi odamda necha litr qon bo`ladi? — 5 litr. 8. Odam tanasidagi orolcha — Langergans. 9. Ovqatdan zaharlanish kasalliklari — botulizm, solmonellyoz. 10. Grippni tashuvchi mikrob — virus. 11. Qonning yopishqoqligi nechaga teng? — 5. 12. Yurak bir sutkada necha tonna qonni arteriyalarga chiqaradi? — 10 tonna. "Nafosat" guruhining savollari: 1. Odam sochidan 50 marta ingichka qon tomirlar — kapillyarlar. 2. Dirijyor bez — gipofiz. 3. O`pka silini tashuvchi mikrob — bakteriya. 4. Qon ivimaslik kasalligi — gemofiliya.
|
