Харажатларни ва даромадларни бошкариш Режа

2. Таннарх таркибига кирувчи харажатларни гурухлаш.
Маҳсулот ишлаб чиқариш ёки маълум бир ишларни бажариш учун қилинган харажатлар ўзи қандай аниқланади? Маҳсулот бирлигини ишлаб чиқариш ёки маълум бир ишларни бажариш учун қилинган харажатлар амалда таннарх деб аталади. Таннарх - маҳсулот ишлаб чиқариш жараёни билан боғлиқ асосий воситалар, хом-ашё, материаллар, ёқилғи, энергия, иш ҳақи, шунингдек ишлаб чиқариш жараёни билан боғлиқ бошқа харажатлардан шаклланадиган кўрсаткичдир.
Маҳсулот таннархида истеъмол қилинган айланма маблағлар, асосий воситаларнинг ишлаб чиқариш жараёнида амортизация ажратмалари шаклидаги эскириши, иш ҳақи тарзида ходимларга тўланадиган жонли меҳнатнинг маълум бир қисми ҳамда жамият учун вужудга келтирилган харажатларнинг ижтимоий суғурта ажратмалари кўринишидаги қисми ўз ифодасини топади.
2-жадвал
Ишлаб чиқариш харажатларининг туркумланиши

Туркумланиш белгилари	Харажатлар туркуми (гуруҳи)
1. Маҳсулотни тайёрлашдаги техник иктисодий роли ёки тайинланишига қараб	1) асосий 2) устама
2. Айрим маҳсулот турларининг таннархига қўшилиши (тақсимланиши) га қараб	1) бевосита 2) билвосита (тўғри) (эгри)
3. Тайёрланаётган маҳсулот миқдорига  боғлиқлигига қараб	1) ўзгарувчан 2) ўзгармас (шартли)
4. Харажатнинг турига қараб	1) иктисодий 2) калькуляция элементлар моддалари
5. Таркибига қараб	1) бир элементли 2) комплекс
6. Ишлаб чиқариш билан боғлиқлигига қараб	1) ишлаб 2) ноишлаб чиқаришдаги чиқаришдаги
7. Маҳсулот таннархини ҳосил қилишдаги характери (мақсадга мувофиқлиги)га қараб	1) унумли 2) унумсиз
8. Режага киритилишига қараб	1) Режалаштирилмайдиган 2) режалаштириладиган
9. Пайдо бўлиш жойига қараб	1) цех 2) участка 3) бўлим 4) бригада
10.Тақвим (календарь) даврга тегишлигига қараб (содир бўладиган вақтига қараб)	1) жорий давр 2) келгуси давр харажатлари; 3) келажакдаги ха- ражатлар заҳираси

Шунинг учун маҳсулот таннархи шу маҳсулот қийматининг пул шаклидаги кўриниши бўлиб, у саноат корхонасига маҳсулот ишлаб чиқариш ва уни сотиш қанчага тушганлигини кўрсатади.
Ишлаб чиқарилган махсулотга нисбатан учта асосий харажат элементини ажратиш мумкин: