Hech qanday qiziqishsiz dars berish va faqat majburlash bilan olinadi, o'ldiradi

Maqsad: matematika darslarida AKTdan foydalanishning talabalarning bilimga qiziqishini oshirishga ta'sirini ko'rib chiqish.
Vazifalar:

1. 
   Ushbu mavzu bo'yicha psixologik va pedagogik adabiyotlar bilan tanishing
   
2. 
   Zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish orqali o'quv faoliyatiga kognitiv qiziqishni oshirishning psixologik va pedagogik jihatlarini o'rganish.
   
3. 
   Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining mohiyatini va ularning ta’lim jarayonidagi ahamiyatini ochib berish.
   

1-bob. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishning nazariy asoslari

1. 
   Psixologik va pedagogik adabiyotlarda "kognitiv qiziqish" tushunchasi
   

Inson faoliyatining doimiy, kuchli motivlaridan biri qiziqishdir (lotincha qiziqish - masalalar, muhim), ya'ni. inson ayniqsa muhim deb biladigan harakatlarning haqiqiy sababi. Qiziqishni sub'ektga ijobiy baholash munosabati sifatida aniqlash mumkin. Kognitiv qiziqish talabaning bilim ob'ektiga nisbatan hissiy munosabatida namoyon bo'ladi. T. E. Sokolova shunday yozadi: "Qiziqish go'yo bola xulq-atvorining tabiiy harakatlantiruvchisi bo'lib, u instinktiv intilishning haqiqiy ifodasidir, bolaning faoliyati uning organik ehtiyojlari bilan mos kelishidan dalolat beradi. Shuning uchun ham asosiy qoida butun ta’lim tizimini bolalar manfaatlarini aniq hisobga olish asosida qurishni taqozo etadi... Pedagogik qonunda shunday deyilgan: bolani har qanday faoliyat bilan shug‘ullanishga undashdan oldin, uni shu bilan qiziqtiring, g‘amxo‘rlik qiling. uning ushbu faoliyatga tayyorligini, buning uchun zarur bo'lgan barcha kuchlarni zo'riqishini va bolaning o'zi harakat qilishini, o'qituvchi esa faqat uning faoliyatini boshqarishi va yo'naltirishi mumkinligini aniqlang" [17, 22-bet]. O'rganishda ko'plab qiziqishlar mavjud. "Butun savol, - deb davom etadi T.E. Sokolova, - o'rganilayotgan mavzu bo'yicha qanchalik qiziqish yo'naltirilganligi va mukofotlar, jazolar, qo'rquv, rozi qilish istagi va boshqalarning begona ta'siri bilan bog'liq emas. Shunday qilib, qoida nafaqat qiziqish uyg'otish, balki qiziqishning to'g'ri yo'naltirilganligini ta'minlashdir. Va nihoyat, qiziqishdan foydalanishning uchinchi va yakuniy xulosasi butun maktab tizimini hayotga yaqinlashtirishni, bolalarga ularni qiziqtirgan narsalarni o'rgatishni, ularga tanish bo'lgan va tabiiy ravishda qiziqish uyg'otadigan narsadan boshlashni belgilaydi. 23].

Kognitiv qiziqish - bu insonning tug'ma kognitiv ehtiyojiga asoslangan chuqur ichki motiv. Kognitiv qiziqish tashqi, o'rganishga qo'shimcha narsa emas. Qiziqishning mavjudligi ta'lim jarayonini muvaffaqiyatli yakunlashning asosiy shartlaridan biri va uni to'g'ri tashkil etishning dalilidir. Maktab o'quvchilarining qiziqishi yo'qligi ta'limni tashkil etishda jiddiy kamchiliklarning ko'rsatkichidir.
Qiziqish muammosi nafaqat sinfdagi bolalarning yaxshi hissiy holati; Kelajakda to'plangan bilimlar o'lik vaznga aylanadimi yoki maktab o'quvchilarining faol mulkiga aylanadimi, bu uning qaroriga bog'liq. Ko'pgina tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, qiziqish iroda va e'tiborni rag'batlantiradi va esda saqlashni oson va bardoshli qiladi.
Biroq, kognitiv qiziqishning ahamiyati ta'lim jarayonidan ancha yuqori. Ta'lim, aqliy rivojlanish va shaxsni tarbiyalashning uchlik vazifasida qiziqish uning uch tomoni o'rtasidagi bog'lovchi bo'g'indir. Qiziqish tufayli bilim ham, uni egallash jarayoni ham aql-zakovatni rivojlantirishning harakatlantiruvchi kuchiga, har tomonlama rivojlangan shaxsni tarbiyalashning muhim omiliga aylanishi mumkin.
Qiziqish nafaqat aqlning rivojlanishiga hissa qo'shadi, balki butun shaxs rivojlanishining harakatlantiruvchi kuchlaridan biri bo'lib, olingan bilimlarni nafaqat "o'rganilgan ma'lumot" ga, balki insonning chuqur shaxsiy ma'naviy yukiga aylantiradi. Qiziqish shaxsning kuchli irodali fazilatlarini shakllantirishga, shuningdek, uning faol, ijodiy hayotiy pozitsiyasini mustahkamlashga yordam beradi. Ammo qiziqishning ahamiyati shu bilan tugamaydi. Yuqorida aytib o'tganimizdek, stressli psixotravmatik vaziyatlar mavjud bo'lganda, qidiruv faolligini ko'rsatadigan odamlar u yoki bu sabablarga ko'ra bunday faoliyatdan mahrum bo'lganlarga qaraganda kamroq kasal bo'lishadi.
Ta'lim motivatsiyasining umumiy tuzilishiga kognitiv qiziqish o'rganish uchun ham etakchi, ham ikkinchi darajali motiv bo'lishi mumkin. Biroq, motivatsiyaning umumiy tizimiga kirish, kognitiv qiziqish, G.I.Shchukinaning fikriga ko'ra, "o'quvchining intensivligi va shaxsiy munosabatiga ta'sir qiladigan har qanday faollikni oshiradi" [22, 89-b.].
Mustaqil kognitiv faoliyat turli mualliflar tomonidan ideal yoki ijtimoiy ehtiyojlar bilan bog'liq bo'lgan bilishga bo'lgan ehtiyoj bilan belgilanishi mumkin. Bir qator mualliflar kognitiv ehtiyojni shaxsning o'zini o'zi anglashning kontseptual muhim elementlaridan biri deb hisoblashadi.
N.G. Morozova kognitiv ehtiyojning intensivligining (kuchining) uch darajasini nomlaydi: past, o'rta va yuqori [14, p.367]. Ehtiyojning dastlabki darajasi taassurotlarga bo'lgan ehtiyoj bilan tavsiflanadi - shaxs birinchi navbatda rag'batlantirishning yangiligiga munosabat bildiradi. Ikkinchi darajada, kognitiv ehtiyoj - bilimga bo'lgan ehtiyoj (qiziqish) - o'z-o'zidan-emotsional xususiyatga ega va ko'pincha ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan faoliyat mahsulotiga ega emas. Eng yuqori daraja maqsadli faoliyat xarakteriga ega.
Muallif kognitiv ehtiyojlarning namoyon bo'lishining ikki shaklini belgilaydi: birinchisi, tayyor bilimlarni o'zlashtirish (tayyor bilimlarni o'zlashtirish, uni birlashtirish, tizimlashtirish va bilimlarni to'plash zarurati); ikkinchisi - yangi bilimlarni olish uchun voqelikni o'rganish (taassurotlar tahlili, muammoli vaziyatlarga qiziqish, maqsadli ijodiy faoliyatga intilish).
darsda va darsdan tashqari vaqtlarda ko'rib chiqilayotgan masalalarning mohiyatiga kirishga intilish , mustaqil kognitiv faoliyatni amalga oshirishda ixtiyoriy harakatlarning namoyon bo'lishi. faoliyat, mustaqil bilishni amalga oshirishda hissiy fon.
Yuqorida aytib o'tilganidek, kognitiv faoliyat uchun keng ijtimoiy motivlar eng muhim bo'lishi mumkin. E.I.ning keng ijtimoiy motivlariga. Kargintsevaning atributlari:

• 
  jamiyat, sinf, o'qituvchi, ota-ona va boshqalar oldidagi burch va mas'uliyat motivlari;
  

• 
  o'z taqdirini o'zi belgilash motivlari: olingan bilim, ko'nikma va ko'nikmalarning kelajak hayoti uchun ahamiyatini anglash, kelajakdagi kasbiy faoliyatga tayyorgarlik ko'rish istagi va boshqalar;
  
• 
  o'z-o'zini takomillashtirish motivlari: o'rganish natijasida rivojlanishga erishish [10, b.30].
  

Mustaqil kognitiv faoliyat uchun ichki va tashqi motivatsiyaning o'zaro bog'liqligi va o'zaro bog'liqligini, kognitiv qiziqishning rivojlanish dinamikasini (G.I. Shchukina bo'yicha), kognitiv ehtiyojning intensivligi darajasini va keng ijtimoiy motivlarning ko'rsatilgan rivojlanish darajalarini hisobga olgan holda, kognitiv mustaqillikning motivatsion komponentining rivojlanish darajasini shartli ravishda aniqlashimiz mumkin.

1. 
   Past daraja. Mustaqil kognitiv faoliyat tashqi sharoitlar va vaziyatning qiziqarli tabiati tufayli bir lahzalik qiziqish tufayli yuzaga keladi. Qiziqish aniq faktlarga, bilimlarga - tavsiflarga, modelga muvofiq harakatlarga e'tibor berishda ifodalanadi. Bilimga haqiqiy intilish yo'q. Asosan bilimga befarq munosabat. Tashqi motivatsiya ichki motivatsiyadan ustun turadi. Kognitiv ehtiyojning past darajasi. Talabalarga mustaqil kognitiv faoliyat uchun juda kam vaqt beriladi, aslida u darsning vaqt doirasi bilan cheklangan. Mustaqil kognitiv faoliyat zarurligini anglash noaniq. Ta'lim zarurligi haqida faqat umumiy bilim (g'oya) mavjud.
   
2. 
   O'rtacha darajasi. Mustaqil bilish qiziquvchanlik bosqichidagi qiziqish tufayli yuzaga keladi. Xarakterli xususiyatlar: individual ("sevimli") ob'ektlarga ongli ravishda tanlab e'tibor berish, ko'proq bilish istagi, paydo bo'lgan muammolarni aniqlashtirish, muammoning mohiyatiga kirib borish, bog'liqliklarga qiziqish, sabab-oqibat munosabatlari, va ularning mustaqil tashkil etilishi. Talaba o'z bo'sh vaqtining muhim qismini kognitiv qiziqish mavzusiga bag'ishlaydi, ammo bu faoliyat turi tizimli emas. Kognitiv ehtiyojning o'rtacha darajasi.
   
3. 
   o'quv fanlarini keyingi hayotda shaxsiy farovonlik uchun asos sifatida o'rganish zarurligiga ishonch bilan tavsiflanadi . Shu bilan birga, talaba o'rta maktab o'quvchisi tanlagan kasbiy faoliyat sohasiga asos bo'lgan aniq fan yoki fanlar tizimining murakkab nazariy masalalari va muammolarini o'rganishga qiziqish bildiradi. Ta'lim faoliyati motivlari ierarxiyasida asosiy o'rinni ichki motivlar egallaydi. Bu daraja bilimlarni, ijodiy faoliyat elementlarini egallash uchun ijodiy faoliyatga qiziqish bilan tavsiflanadi. Talabaning kognitiv ehtiyoji yuqori. O‘quvchilarning deyarli barcha bo‘sh vaqtlari o‘rganilayotgan muammoga bag‘ishlanadi.
   

O'quv jarayonini takomillashtirishga qaratilgan ko'plab muammolar orasida kognitiv qiziqishlarni rivojlantirish muammosi juda muhimdir. Bu talabalarni jalb qiladigan o'rganish usullarini topishga xizmat qiladi. Qiziqish o'quv jarayonining tashqi va ichki kuchlarini faol holatga keltiradi.
Kognitiv qiziqishning kuchi shundan iboratki, u chuqur shaxsiy ta'lim sifatida "o'rganishning ob'ektiv qadriyatlarini ochib beradi, o'rganishga kuch, qulaylik, intensivlik va tezlik beradi; kognitiv faoliyatga shaxsiy ma'no beradi; uning mahsuldorligiga yordam beradi, faoliyat ishtirokchilarining salbiy holatini (charchoq, inersiya, befarqlik) engillashtiradi; barcha tarbiyaviy faoliyatga qulay hissiy ohang beradi...” [2, 67-b.]. Qiziqishning rivojlanishi bilan birga shaxsda kuzatuvchanlik, mehnatsevarlik, qat'iyatlilik, qiyinchiliklarni yengish qobiliyati, izlanishga intilish, mustaqillik kabi qimmatli fazilatlar shakllanadi. Qiziqish ta'sirida bilish shaxsiy mazmun kasb etadi. . Kognitiv qiziqish tufayli talabaning faoliyati samarali bo'ladi. Faoliyatga qiziqish insonni keyingi faoliyatga undaydi, uning davomiyligi va unumdorligiga hissa qo'shadi.
Kognitiv qiziqish o'rganishda muhim omil hisoblanadi. Shu bilan birga, u shaxsning rivojlanishida muhim omil hisoblanadi. Kognitiv qiziqishdan mahrum bo'lgan hayot susayadi; inson o'zining harakatini doimo turtkiradigan va odam nima qilishidan qat'i nazar, har qanday faoliyatda intellektual qoniqish quvonchini his qilish imkonini beradigan muhim ichki stimuldan mahrum bo'ladi.
Kognitiv qiziqish barcha aqliy jarayonlarga sezilarli ta'sir ko'rsatadi: fikrlash, xotira, e'tibor, tasavvur.
G.I.Shchukina qiziqish uyg'otish muammosiga e'tibor berdi. U “bolalarda bilimga bo‘lgan qizg‘in ishtiyoqni har tomonlama yoqish uchun” maslahat beradi [23, 112-bet]. P.Ya.Galperin qiziqishga juda katta rol o'ynagan: "To'g'ridan-to'g'ri qiziqish - bu buyuk vosita - o'ngga va uzoqqa olib boradigan yagona vositadir" [20, 156-bet].
Qiziqish muammosi I. Gerbartning pedagogik tizimida muhim o'rin egalladi. Agar Gerbartdan oldin qiziqish bilimlarni o'zlashtirishning sharti deb hisoblangan bo'lsa, Gerbart qiziqishni pedagogik maqsadga ko'targan. Olingan bilimlar keyingi o'rganishga qiziqish uyg'otadigan tarzda o'qitish kerak. Qiziqish muammosini o'rganar ekan, Gerbart qiziqish nima ekanligini, uning turlarini (o'rtacha va to'g'ridan-to'g'ri), qiziqishni harakat istagi (qiziqish faol boshlanishi) va harakatning o'zi bilan bog'lashga harakat qildi. Uning fikricha, ko'p qirrali bevosita qiziqishni rivojlantirish o'rganishning eng muhim vazifasi bo'lishi kerak. "Ko'p tomonlama manfaatlar" kontseptsiyasining mohiyatini ochib beradigan Gerbart uning oltita turini aniqladi, ularning rivojlanishi muayyan ta'lim fanlaridan o'tishi kerak. Aytgancha, u tabiiy fanlarni ushbu fanlarning birinchi to'garagiga kiritadi. Va nihoyat, Herbart qiziqish uyg'otish shartlariga to'xtalib o'tadi, ya'ni. Uning shakllanishi va rivojlanishi metodologiyasiga qiziqish uyg'otadigan umumiy pedagogik muammolarni keltirib chiqaradi. Bir so'z bilan aytganda, bu muammoning haqiqiy pedagogik talqini Gerbartning shubhasiz xizmatidir. [24]
Rossiyada bilim olishning boshqa usullarini izlab N.F.Bunakov, N.I.Novikov, N.I.Pirogov va boshqalar qiziqish muammosini hal qilishga yondashdilar.Lekin K.D.Ushinskiy qiziqish muammosini o’zining pedagogik nazariyasi kontekstida eng chuqur ko’rib chiqdi. Qiziqish, uning fikricha, shaxs ehtiyojlari bilan bog'liq bo'lib, uning sifat xususiyati hisoblanadi. Qiziqishni rivojlantirish uchun bolaning tabiiy qiziquvchanligidan foydalanish muhimdir, bu esa qiziquvchanlikka aylanishi kerak. U qiziqishning psixologik asoslarini ham ko'rgan, uni diqqat bilan bog'lagan. Shu bilan birga, ixtiyoriy diqqatning rivojlanishiga hurmat ko'rsatib, ixtiyoriy e'tibordan voz kechib bo'lmasligini ta'kidlab, bolaga qiziqishni rivojlantirishda u o'z-o'zini tarbiyalashga intilishni rivojlantirish yo'lini ko'radi. K. D. Ushinskiy qiziqish shaxsning aqliy va axloqiy rivojlanishini ta'minlashini ishonchli ko'rsatdi.
G. I. Shchukina, L. I. Bozhovich, N. G. Morozova kognitiv qiziqishning "qidiruv" xarakteriga ega ekanligiga ishonishadi. Bilim olish, kognitiv vazifalarni taklif qilish va belgilashda izlanish va mustaqillik tashabbusi kognitiv qiziqishning eng xarakterli ko'rinishidir.
Hozirgi vaqtda kognitiv qiziqishning eng keng tarqalgan talqini G.I. Shchukina hisoblanadi. Uning fikricha, bu “...individning bilim sohasiga, uning predmet tomoniga va bilimlarni o‘zlashtirish jarayonining o‘ziga qaratilgan tanlab yo‘nalishidir” [23, 75-bet]. Tadqiqotimizda biz ushbu ta'rifdan kelib chiqamiz. Shuningdek, biz kognitiv qiziqishning xususiyatlariga e'tibor qaratamiz, u insonni bilimni faol mustaqil izlashga va bu bilimlarni olish yo'liga yo'naltiradi. Kognitiv qiziqish qiziqish mavzusi haqidagi bilimlarni to'g'ridan-to'g'ri kengaytirish bilan qanoatlanmasdan, balki ushbu bilimlarni qayta ishlash, ushbu bilim doirasida muhim aloqalar va munosabatlarni izlash istagi paydo bo'lganda bunday rivojlanishga erishishi mumkin .
Shunday qilib, kognitiv qiziqish - bu shaxsning chuqur yo'nalishi va o'rganishning barqaror motividir. Bu aqliy mehnatning yangi uslubini shakllantirish va rivojlantirish, ijodiy individuallik, qobiliyat va iste'dodlarning namoyon bo'lishi uchun eng qulay sharoitlarni yaratadi.
Kognitiv qiziqishning psixologik tuzilishi - bu shaxsdagi hissiy-irodaviy va aqliy jarayonlarning birlashishi bo'lib, ular bir-biriga bog'langan yagona yaxlitlikni tashkil qiladi. Kognitiv jarayonga xos bo'lgan o'ziga xos his-tuyg'ular - bu hayratlanarli yangi narsa tasavvurga ta'sir qilganligi va o'rganilishi kerak bo'lgan narsalarni kutish holati, faoliyat jarayoniga ishtiyoq, intellektual quvonch va muvaffaqiyat hissi. Kognitiv qiziqishdagi irodalilik printsipi bilim olishda faol mustaqillik bilan bog'liq. Kognitiv qiziqishning asosini fikrlash jarayonlari tashkil etadi.
Kognitiv qiziqish paydo bo'ladigan va rivojlanayotgan ta'limdir. Maxsus yaratilgan muayyan pedagogik shart-sharoitlarda matematika darslarida o'quvchilarda kognitiv qiziqishni shakllantirish mumkin. Shu bilan birga, u etarlicha tabaqalashtirilgan, barqaror va samarali bo'lishi mumkin. Maktab o'quvchilarida kognitiv qiziqishlarning mavjudligini maxsus mezonlar yordamida nazorat qilish mumkin. Darslarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish talabalarning bilimga qiziqishini oshirishga xizmat qiladi.

2. Ta’lim jarayonida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining ahamiyati

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) har kuni o'quv faoliyatining turli sohalariga tobora ko'proq kirib bormoqda. Bunga jamiyatni keng miqyosda axborotlashtirish bilan bog‘liq tashqi omillar ham, mutaxassislarni tegishli ravishda tayyorlash zaruriyati ham, ta’lim muassasalarida zamonaviy kompyuter texnikasi va dasturiy ta’minotining keng tarqalishi, axborotlashtirish bo‘yicha davlat va davlatlararo dasturlarning qabul qilinishi bilan bog‘liq ichki omillar ham yordam bermoqda. ta'lim va barcha o'qituvchilar orasida axborotlashtirish bo'yicha zarur tajribaning paydo bo'lishi. Aksariyat hollarda axborot texnologiyalaridan foydalanish maktab o'qituvchilari ishini faollashtirishga, shuningdek, maktab o'quvchilarining ta'lim samaradorligiga haqiqiy ijobiy ta'sir ko'rsatadi.

Yunon tilidan tarjima qilingan texnologiya "san'at", mahorat, mahorat degan ma'noni anglatadi. Texnologiya ob'ektning asl holatini o'zgartiradi.
Keyinchalik, "texnologiya" atamasi axborotni qayta ishlash sohasiga o'tdi, bunda ob'ekt material emas, balki axborot mahsulotidir.
Axborot texnologiyalari - axborotni yig'ish, qayta ishlash va uzatish uchun vositalar va usullar majmuasidan foydalanadigan jarayon.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) - axborotni yig'ish, saqlash, qayta ishlash, taqdim etish va uzatishning turli usullari, usullari va algoritmlarini tavsiflovchi umumiy tushuncha. Masalan, ta'limni axborotlashtirish texnologiyalari o'quv maqsadlarida axborot resurslarini yaratish va sifatini baholash usullarini, o'qituvchilarni o'z kasbiy faoliyatida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali foydalanishga o'rgatish usullarini to'liq qamrab olishi mumkin. Umumiy o’rta ta’lim sohasida qo’llaniladigan AKT vositalarining asosini periferik qurilmalar majmuasi bilan jihozlangan shaxsiy kompyuter tashkil etadi.
Kompyuterning imkoniyatlari unga o'rnatilgan dasturiy ta'minot bilan belgilanadi. Dasturiy ta'minotning asosiy toifalari tizim dasturlari va amaliy dasturlardir. Umumiy oʻrta taʼlim tizimida universal ofis amaliy dasturlari va axborot-telekommunikatsiya texnologiyalari vositalari: matn protsessorlari, elektron jadvallar, taqdimotlarni tayyorlash dasturlari, maʼlumotlar bazasini boshqarish tizimlari, organayzerlar, grafik paketlar va boshqalar keng tarqalmoqda.
Kompyuter tarmoqlarining paydo bo'lishi bilan maktab o'quvchilari va o'qituvchilari dunyoning istalgan nuqtasidan tezkor ma'lumot olish uchun yangi imkoniyatga ega bo'lishdi. Internet global telekommunikatsiya tarmog'i orqali jahon axborot resurslariga (elektron kutubxonalar, ma'lumotlar bazalari, fayl omborlari va boshqalar ) tezkor kirish mumkin. Eng mashhur Internet-resurs - World Wide Web WWW da bir necha milliard multimedia hujjatlari nashr etilgan.
AKT tarmog‘i vositalari yordamida o‘quv, uslubiy va ilmiy ma’lumotlardan keng foydalanish, tezkor konsalting yordamini tashkil etish, tadqiqot faoliyatini taqlid qilish, real vaqt rejimida virtual o‘quv mashg‘ulotlarini (seminarlar, ma’ruzalar) o‘tkazish mumkin bo‘ladi.
Maktab ta'limini kompyuterlashtirish so'nggi o'n yilliklarda rus maktablariga kelgan keng ko'lamli yangiliklardan biridir. Hozirgi vaqtda kompyuter texnologiyalarini ta'limga joriy etishning quyidagi asosiy yo'nalishlarini ajratib ko'rsatish odatiy holdir:

• 
  o‘qitish jarayonini takomillashtirish, uning sifati va samaradorligini oshiradigan o‘qitish vositasi sifatida kompyuter texnologiyalaridan foydalanish;
  
• 
  zamonaviy axborot texnologiyalaridan ta'lim, o'z-o'zini bilish va voqelik vositalari sifatida foydalanish ;
  
• 
  kompyuter va boshqa zamonaviy axborot texnologiyalari vositalarini o'rganish ob'ekti sifatida ko'rib chiqish;
  
• 
  yangi axborot texnologiyalaridan talabaning ijodiy rivojlanishi vositasi sifatida foydalanish;
  
• 
  nazorat qilish, tuzatish, test va psixodiagnostika jarayonlarini avtomatlashtirish vositasi sifatida kompyuter texnologiyalaridan foydalanish;
  
• 
  pedagogik tajriba, uslubiy va o‘quv adabiyotlarini uzatish va o‘zlashtirish maqsadida axborot texnologiyalari vositalaridan foydalanishga asoslangan aloqalarni tashkil etish;
  
• 
  intellektual dam olishni tashkil etishda zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish;
  
• 
  zamonaviy axborot texnologiyalari tizimidan foydalanish asosida ta’lim muassasasi va ta’lim jarayonini boshqarishni faollashtirish va takomillashtirish [6, 52-b.].
  

Zamonaviy kompyuter texnologiyalarining imkoniyatlari maktab ta'limining tashkiliy, pedagogik va uslubiy ehtiyojlariga ko'p jihatdan mos keladi:

• 
  hisoblash - har qanday turdagi ma'lumotlarni (raqamli, matn, grafik, tovush va boshqalar) tez va aniq o'zgartirish;
  
• 
  transduser - kompyuterning axborotni turli shakllarda qabul qilish va chiqarish qobiliyati (agar tegishli qurilmalar mavjud bo'lsa);
  
• 
  kombinatsion - katta hajmdagi ma'lumotlarni eslab qolish, saqlash, tuzish, saralash, kerakli ma'lumotlarni tezda topish qobiliyati;
  
• 
  grafik - ishingiz natijalarini aniq vizual shaklda taqdim etish (matn, audio, chizmalar ko'rinishida va boshqalar);
  
• 
  modellashtirish - real ob'ektlar va hodisalarning axborot modellarini (shu jumladan dinamik) yaratish [5, 12-bet].
  

Kompyuterning sanab o'tilgan imkoniyatlari nafaqat bolaning shaxsiyatining dastlabki rivojlanishini ta'minlash, balki uning qobiliyatlarini aniqlash va rivojlantirish, ko'nikma va o'rganish istagini shakllantirish, bilim va ko'nikmalarni to'liq o'zlashtirish uchun sharoit yaratishga yordam beradi.
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining ta’lim sohasiga kirib borishi o‘qituvchilarga o‘qitishning mazmuni, usullari va tashkiliy shakllarini sifat jihatidan o‘zgartirish imkonini beradi. Ta’limdagi ushbu texnologiyalarning maqsadi axborot jamiyatida o‘quvchilarning intellektual imkoniyatlarini mustahkamlash, shuningdek, ta’lim tizimining barcha bosqichlarida o‘quv jarayonini insonparvarlashtirish, individuallashtirish, intensivlashtirish va ta’lim sifatini oshirishdan iborat. Zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanishning asosiy pedagogik maqsadlari:

1. 
   Zamonaviy axborot texnologiyalarini qo‘llash orqali o‘quv jarayonining barcha bosqichlarini faollashtirish:
   

• 
  o'quv jarayonining samaradorligi va sifatini oshirish;
  
• 
  kognitiv faollik faolligini oshirish;
  
• 
  fanlararo aloqalarni chuqurlashtirish;
  
• 
  ovoz balandligini oshirish va kerakli ma'lumotlarni qidirishni optimallashtirish.
  

2. 
   Talaba shaxsini rivojlantirish, shaxsni axborot jamiyatida qulay hayotga tayyorlash:
   

• 
  fikrlashning har xil turlarini rivojlantirish;
  
• 
  muloqot qobiliyatlarini rivojlantirish;
  
• 
  qiyin vaziyatda maqbul qaror qabul qilish yoki yechimlarni taklif qilish ko'nikmalarini rivojlantirish;
  
• 
  kompyuter grafikasi va multimedia texnologiyasidan foydalanish orqali estetik tarbiya;
  
• 
  axborot madaniyatini, axborotni qayta ishlash ko'nikmalarini shakllantirish;
  
• 
  vazifa yoki vaziyatni modellashtirish ko'nikmalarini rivojlantirish;
  
• 
  eksperimental tadqiqot faoliyatini amalga oshirish malakalarini shakllantirish.
  

3. 
   Jamiyatning ijtimoiy buyurtmasini bajarish uchun ishlash:
   

• 
  axborot savodli shaxsni tayyorlash;
  
• 
  kompyuter vositalaridan foydalangan holda foydalanuvchilarni o'qitish;
  
• 
  informatika sohasida kasbga yo‘naltirish ishlarini amalga oshirish [5, 15-b.].
  

So'nggi paytlarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari deganda ko'pincha kompyuter texnologiyalari tushuniladi. Xususan, axborot texnologiyalari kompyuterlar va dasturiy ta'minotni saqlash, o'zgartirish, himoya qilish, qayta ishlash, uzatish va saqlash uchun foydalanish bilan shug'ullanadi. ma'lumot olish.

3. 
   Zamonaviy axborot texnologiyalarini qo'llash orqali o'quv faoliyatiga qiziqishni oshirishning psixologik-pedagogik jihatlari.
   

Maktabda o'qish davomida keng kognitiv yo'nalish (bilimga qiziqish, qiyinchiliklarni yengish) shakllanadi. Kognitiv qiziqishlar, chuqurroq bo'lgani kabi, ularni shakllantirish uchun alohida mehnat talab qiladi. O'z-o'zini tarbiyalash motivlarini tarbiyalash yanada mashaqqatli mehnatni talab qiladi.

Kognitiv motivlarning shakllanishiga ta'lim jarayonini takomillashtirishning barcha vositalari yordam beradi: mazmunni yangilash va fanlararo aloqalarni mustahkamlash, o'qitish usullarini takomillashtirish, muammoli rivojlantiruvchi o'qitish usullarini ishlab chiqish va tarqatish, dars tuzilishini modernizatsiya qilish, dars shakllarini kengaytirish. darsda mustaqil ishlash, sinfda maktab o'quvchilarining ta'lim faoliyatini faollashtirish, o'z-o'zini tarbiyalash usullarini ishlab chiqish bo'yicha maxsus tizimli ish (sinfda, o'quvchilar yig'ilishlarida, sinf rahbarining soatida).
Zamonaviy o'qitish usullaridan foydalanish kognitiv motivlarning barcha turlarini, birinchi navbatda, keng kognitiv motivlarni: bilimga, o'quv mazmuni va jarayoniga qiziqishni yaxshilaydi. Talaba muammoni hal qilishning turli usullarini, uni sinab ko'rishning turli usullarini izlash va muhokama qilishda ishtirok etsa, uning tarbiyaviy va kognitiv motivlari, albatta, yaxshilanadi - bilimlarni egallash usullariga qiziqishi. Maktab o‘quvchilarining maqsad qo‘yish texnikasi ham yetuklashib bormoqda. Muammoli ta’lim vazifalarni erkin tanlash holatlari, munozara muhiti bilan birga keladi, bu esa ta’limning nufuzi uchun motivatsiyani, kompetentsiyaga intilish motivini oshiradi [8, 10-b.].
So'nggi yillarda didaktika maktab o'quvchilariga muammo ko'rinishida yangi bilimlarni ochib berish va shu bilan birga o'quvchilarning ish uslublari va usullarini rivojlantirishni o'tkazib yubormaslik imkonini beradigan turli xil usullarning optimal kombinatsiyasi zarurligini ta'kidladi. ko'nikma va qobiliyatlar darajasiga. Psixologik nuqtai nazardan, maktab o'quvchilarida har xil turdagi motivatsiyani shakllantirish uchun usullarning kombinatsiyasi ham zarur.
Yuqorida sanab o'tilgan tarbiyaviy ish shakllari kognitiv motivlarning barcha turlarini qo'zg'atadi, yangi, ko'proq "kattalar" ish shakllaridan, o'qituvchi bilan munosabatlarning yangi turlaridan turli xil ijobiy his-tuyg'ularni keltirib chiqaradi, maktab o'quvchilarida qulaylik va xotirjamlik muhitini yaratadi; maktab o'quvchilari o'z oldiga mustaqil maqsadlar qo'yishdan qo'rqmasalar, maqsad qo'yish jarayonlarini faollashtirish.
O'z-o'zini tarbiyalash uchun barcha turdagi ta'lim va kognitiv motivlar va motivlarni shakllantirishning asosiy zaxirasi maktab o'quvchilarining ta'lim faoliyatini faollashtirishdir. Ushbu faollashtirish maktab o'quvchilarining o'quv ishlarining turli shakllarida amalga oshirilishi mumkin. Keling, ulardan ba'zilariga to'xtalib o'tamiz.
Motivatsion ehtiyoj sohasi o'quv va kognitiv faoliyatning boshqa tarkibiy qismlari bilan bog'liq. Shunday qilib, G.I.Shchukina muallifning kuzatishlari va suhbatlariga ko'ra, beshinchi va oltinchi sinf o'quvchilarining kognitiv qiziqishlarini va ularning o'quv faoliyatini o'rganib, qiziqishlarning 3 guruhini (amorf, keng, asosiy), kognitiv qiziqishning rivojlanish darajasini aniqladi. o'qituvchilar, odatda mos keladi , bilim darajasi. Masalan, elementar bilim ham tashqi ta'sirlar bilan rag'batlantiriladigan past qiziqish darajasiga mos keladi. Chuqur bilim muhim aloqalar va ob'ektiv naqshlarni faol izlashga qiziqish bilan mos keladi. Biroq, G.I.Shchukina, bilimning yuqori darajasi faqat qiziqish bilan bog'liq emas, deb hisoblaydi; u boshqa motivlar (burch, mas'uliyat), mustahkam o'zlashtirilgan kognitiv ko'nikmalar bilan ham ta'minlanishi mumkin.
Barqaror kognitiv qiziqishlarni shakllantirish uchun amaliyot tomonidan ishlab chiqilgan turli xil usullar va vositalar orasida biz jo'shqin o'qitishni, o'quv materialining yangiligini, tarixiylikni, bilimlarning uni kashf etgan odamlarning taqdiri bilan bog'lanishini, amaliy qo'llanilishini namoyish qilishni ajratib ko'rsatamiz. maktab o'quvchilarining hayot rejalari va yo'nalishlari bilan bog'liq bilimlar, o'qitishning yangi va noan'anaviy shakllaridan foydalanish, o'qitish shakllari va usullarini almashtirish, muammoli ta'lim, evristik, kompyuter yordamida o'qitish, multimedia tizimlaridan foydalanish; interfaol kompyuter vositalaridan foydalanish, o'zaro ta'lim (juftlikda, mikroguruhlarda), bilim va ko'nikmalarni sinash, o'quvchilarning yutuqlarini ko'rsatish, muvaffaqiyat vaziyatlarini yaratish, raqobat (sinfdoshlar bilan, o'zi bilan), sinfda ijobiy mikroiqlim yaratish, ishonch. o‘quvchida, o‘qituvchining pedagogik takti va mahorati, o‘qituvchining o‘z faniga, o‘quvchilarga munosabati, maktab munosabatlarini insonparvarlashtirish va hokazo.
So'nggi paytlarda savol tug'ildi: o'qitishda zamonaviy axborot texnologiyalaridan qanday foydalanish kerak va ular kerakmi, chunki ilgari biz ularsiz ham osonlikcha boshqarishimiz mumkin edi. Ammo taraqqiyot hali ham to'xtamaydi, demak, yangi tatbiqlardan voz kechish tavsiya etilmaydi.
Zamonaviy axborot texnologiyalari o'quv jarayonini rivojlantirish uchun ulkan imkoniyatlar yaratadi. Axborot texnologiyalari ta'limga tabaqalashtirilgan va individual yondashuv tamoyillarini amalga oshirish imkonini beradi. Dars davomida o'qituvchi har bir talabaga o'quv ma'lumotlari bilan mustaqil ishlash imkoniyatini beradi, bu esa yangi materialni o'z sxemasi bo'yicha batafsil tahlil qilish imkonini beradi. Axborot texnologiyalaridan ham yuzma-yuz, ham masofaviy ta’lim uchun foydalanish mumkin; shahar va qishloq maktablarida. Ular ta'limning global tendentsiyalarini amalga oshirish va yagona global axborot makoniga kirish imkoniyatini beradi. Kompyuter texnologiyalaridan foydalanish o'z-o'zini tarbiyalash darajasini va o'quv faoliyatiga motivatsiyani oshirishga imkon beradi; ijodkorlik, turli kasbiy ko‘nikmalarni egallash va mustahkamlash uchun mutlaqo yangi imkoniyatlar yaratadi va, albatta, davlat maktabga qo‘ygan ijtimoiy buyurtmaga mos keladi [8, 12-b.].
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, eng avvalo, yagona bilim manbai sifatida o‘qituvchi va darslik monopoliyasini yo‘q qiladi. Ular, shuningdek, to'liq bilimlarni nafaqat majburiy darslar shaklida olish imkonini beradi - tez orada "talaba - kompyuter - o'qituvchi" vositachiligidagi aloqa sinxron ("onlayn") va asinxron rejimlarda ham haqiqatga aylanadi. , shuningdek, virtual sinf kabi ekzotik narsalar. Talabalar uchun ma'lumotlardan bepul, cheksiz foydalanish sharoitida, hozirgi odatiy holga ko'ra, hammani bitta o'quv rejasi va "asosiy" deb ataladigan yagona dasturlar asosida o'qitish deyarli imkonsiz bo'ladi. O'qituvchi talaba uchun mavjud bo'lgan bilimlar miqdori haqiqatan ham bitmas-tuganmas ekanligini va talaba ma'lum bir fan bo'yicha dasturda nazarda tutilganidan ko'ra ko'proq narsani bilishi mumkinligini haqiqat sifatida qabul qilishi kerak, lekin faqat yo'nalishda. bu dasturda umuman to'xtalgan. Zamonaviy kompyuter bilim va faktlarni to'g'ridan-to'g'ri uzatish, to'liq yoki qisman o'zlashtirishning to'liqligi va kuchini tekshirish, shuningdek, ko'plab standart ko'nikmalarni qo'llash bo'yicha muntazam ishlarni bajarish uchun ajoyib imkoniyatga ega. Biroq, bu barcha imkoniyatlarni ommaviy ta'lim jarayonida ro'yobga chiqarish uchun kompyuter davridagi ta'lim kontseptsiyasini fundamental ilmiy, keyin esa ilmiy-metodik tadqiq qilish, ularning har birining roli va funktsiyalarini chuqur qayta ko'rib chiqish zarur. pedagogik jarayonning sub'ektlari [9, 224-b. ] .
O'qituvchi endi o'z ishining muhim qismini kompyuterga o'tkazishi mumkin. Biroq, bu iborada eng muhim xatolardan biri yotadi. Gap o'z funktsiyalarini oddiygina mashinaga o'tkazishda (ishini shaxsiy kompyuterga surtishda) emas, balki o'qituvchining vaqtini va kuchini yuqori, xususan, "inson" darajadagi vazifalarni bajarish uchun bo'shatishda bo'lishi kerak. hali ham kuchsiz. Boshqacha aytganda, kompyuterlashtirish sharoitida talabaning ham, o‘qituvchining ham vazifalari tubdan o‘zgaradi. Talaba - bu ko'rinib turibdi - ko'p jihatdan mustaqil ishlashga o'rganib qoladi va o'z mehnati orqali faktik bilimlarning katta qismini o'zlashtira boshlaydi. O'qituvchi yanada murakkab vazifalarni bajaradi:

• 
  barcha keyingi o'rganish uchun eng samarali rag'bat sifatida doimiy kognitiv qiziqishni shakllantirish;
  
• 
  talabalarga shaxsiy qiziqishlari yo'nalishini aniqlashga yordam berish;
  
• 
  birinchi navbatda dunyoni tushunish vositasi sifatida shaxsiy kompyuter haqida tasavvur hosil qilish va kompyuterda oqilona ishlash ko'nikmalarini o'rgatish;
  
• 
  o‘quv fanlari doirasida ham, umuman olganda ham o‘rganishni umumlashtirishning yuqori darajasiga ko‘tarish ;
  
• 
  eng avvalo, o‘rganilayotgan fanlarning nufuziga tayangan holda, talabalarning intellektual va ma’naviy rivojlanishiga maksimal darajada e’tibor qaratish;
  
• 
  o‘quvchilar tafakkurini har tomonlama rivojlantirish va shakllantirish, mustaqillik va tafakkurning ijodiy asoslarini mustahkamlash [13, 160-b.].
  

Oxirgi nuqta alohida e'tibor talab qiladi. "Kompyuter + dasturiy ta'minot" kombinatsiyasidan kuchli instrumental va faktik yordam olgan talabalarning fikrlashi yanada samarali bo'lishi kerak. Ushbu asosiy psixologik muammoning tafsilotlariga kirmasdan, biz zamonaviy axborot texnologiyalarining ijobiy ta'siri eng sezilarli bo'lishi mumkin bo'lgan fikrlash jarayonining ba'zi xususiyatlarini ta'kidlaymiz:

• 
  faoliyat,
  
• 
  tanqidiylik,
  
• 
  o'z-o'zini o'rganish va o'z-o'zini takomillashtirish qobiliyati,
  
• 
  hukmlarning aniqligi va asosliligi;
  
• 
  mantiqiy tahlil ko'nikmalarini egallash,
  
• 
  xulosalarning mustaqilligi [9, 63-bet].
  

Bundan kelib chiqadiki, yangi sharoitda har qanday darajadagi o'qituvchining asosiy va eng muhim vazifasi aynan o'quvchilarning tafakkurini rivojlantirishga aylanadi. Agar bilimlarning faktik asosini talabalar shaxsiy kompyuterda mustaqil ishlash jarayonida egallashi mumkinligini hisobga olsak, o‘qituvchiga darsda fikr almashish, ijodiy qo‘llash muhitini tashkil qilishgina qoladi. mavjud bilimlarning muayyan shartlar va vazifalarga, ya'ni. barcha talabalarni faol aqliy mehnatga jalb qilish va ularni bunday mehnatdan zavq olishga o'rgatish. O'qituvchining odatiy, tez-tez uchraydigan diktaturasi bu holatda qabul qilinishi mumkin emas. Maqsadli pedagogik muloqot doirasida sodir bo'ladigan qo'shma fikrlashni tashkil qilish to'g'riroq bo'ladi. Bunday muloqot 80-yillarda paydo bo'lgan "hamkorlik pedagogikasi" tushunchasiga to'liq mos keladi, lekin faqat "o'qituvchi-shogird" tarkibida yangi tarkibiy bo'g'in paydo bo'lishi bilan - PC [7, 68-bet].
Va nihoyat, yana bir juda oddiy va ayni paytda murakkab jihat: har bir kasbiy tayyorgarlikka ega bo‘lgan o‘qituvchi, tabiiyki, o‘z faoliyat sohasi bo‘yicha ma’lum bilimga ega, o‘z vositalari – kitoblar, qurilmalar, jihozlarni biladi va ulardan qanday foydalanishni biladi. Agar biz o'quv kompyuter dasturlarini bunday arsenalning bir qismi deb hisoblasak, muqarrar xulosa: zamonaviy o'qituvchi o'z ishining profilidagi mavjud dasturlarni bilishi, ularga etarlicha kirish imkoniyatiga ega bo'lishi, maqsad va imkoniyatlarini yaxshi tushunishi kerak. ularning har biri va ulardan mustaqil ravishda (o'zi uchun) foydalana olishi , shuningdek, haqiqiy dars doirasida. Bu yo'nalishdagi haqiqiy vaziyat hali ham bitta katta bo'sh joy bo'lib, uni faqat davlat darajasida tuzatish mumkin. Qanday bo'lmasin, mavjud metodik kabinetlar va IMClar ta'limda kompyuter texnologiyalarini samarali, samarali targ'ib qilish uchun o'z xodimlariga tegishli maslahatchilar va erkin tarqatiladigan dasturiy ta'minotning eng keng fondiga ega bo'lishlari shart. Aks holda, ommaviy pedagogikaning orqada qolganligi yillar o'tgan sayin tobora mustahkamlanib boradi.
Kompyuter imkoniyatlari va o‘qituvchi bilimini uyg‘unlashtirish imkonini beruvchi multimedia tizimlaridan foydalanib, ko‘rgazmali, rang-barang va o‘quvchilarga taqdim etilayotgan ma’lumotlardan mobil foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lgan elektron darsliklar yaratish mumkin bo‘ldi. Darslik mazmuni quyidagi bo'limlarni o'z ichiga oladi: nazariy qism, test topshiriqlari, laboratoriya ishi, kurs ishi, o'z-o'zini tekshirish uchun savollar, bu an'anaviy darslikka ham xosdir, lekin elektron darslik yanada ixchamdir (uning hajmi uni sig'dirishga imkon beradi. butunlay bitta diskda), uning mazmunida video filmlar va ovozli fragmentlardan foydalanish mumkin, bu esa uni yanada jozibali va jihozlangan qiladi. Foydalanish oson va talaba o'zi tushunmagan ma'lumotlarga osongina qaytish imkonini beradi. Klaviatura tugmachalarini bosish darslik sahifalarini orqaga qaytarishdan ko'ra ancha tez va osonroq. Bunday yangi maktab o‘quv qo‘llanmasi o‘quvchilarda bilim olishga bo‘lgan katta qiziqish va fanni chuqurroq o‘rganish istagini bildiradi, bu esa, shubhasiz, ularning bilim darajasiga ta’sir qiladi. O'qituvchi sinfdagi har bir o'quvchiga yagona kompyuter tarmog'i orqali ulangan darsni o'tkazish usuli o'qituvchiga o'quvchini o'qitish masalasiga batafsilroq va shaxsiy yondashish, uning bilim darajasini tekshirish va bilimidagi “bo‘shliqlar”ga qadar [15, 179-bet].
Shunday qilib, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari o'qituvchilarga an'anaviy o'qitishga xos bo'lgan odatiy o'qitish faoliyatidan voz kechish imkoniyatlarini ochib beradi, unga intellektual mehnat shakllaridan foydalanish imkoniyatini beradi, uni o'quv materialining muhim qismini taqdim etishdan va o'quv jarayoni bilan bog'liq muntazam operatsiyalardan ozod qiladi. ko'nikmalarni rivojlantirish.
Ta’limga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining joriy etilishi ta’lim jarayonini tashkil etish uchun optimal texnologiyalar majmuasini tanlash imkonini beradi. Tanlashda ularning o‘quvchilarning individual sifatlari va muayyan fan yo‘nalishlarining o‘ziga xos xususiyatlariga mos kelishini hisobga olish zarur [9, 170-b.].
Kompyuter zamonaviy jamiyatning tobora muhim va ajralmas qismini egallab borayotgan bir sharoitda ta'lim jarayonida zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish mamlakat kelajagini barcha sohalarda yangi g'oyalarni ishlab chiqish va joriy etishga qodir bo'lgan savodli avlod bilan ta'minlash imkonini beradi. fan , shuningdek, o'quvchilarning o'quv jarayoniga kognitiv qiziqishini oshirishga yordam beradi.

2-bob. Matematika darslarida AKTdan foydalanish

2.1. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish shakllari

Matematika darslarida siz AT dan foydalangan holda turli xil ish shakllaridan foydalanishingiz mumkin. Bu media kutubxonada mavjud bo'lgan tayyor matematik dasturlardan foydalanish bo'lishi mumkin; o'z ta'lim resurslarini yaratish; Internetda ishlash. Bularning barchasi darsdan tashqari mashg'ulotlarga to'liq taalluqlidir.

Men har bir shaklga qisqacha to'xtalib o'taman va darhol samaradorlik tahlilini taqdim etaman.