“ххi асрда илм-фан тарақҚиётининг ривожланиш истиқболлари ва уларда инновацияларнинг тутган ўрни” мавзусидаги республика илмий-online конференцияси материаллари

“Shart” ma’nosidagi modal fe’llar : 
应该 yīnggāi “kerak, to‘g‘ri keladi” 每星期我应该去看病 - Har hafta men shifokor 
ko‘rigiga borishim kerak. 
要 yào “kerak, zarur, istamoq” 我要进城，要买很多东西 - Men shaharga borishim kerak, 
juda ko‘p narsa xarid qilishim zarur. (Boshqa ko‘rinishi - Men juda ham shaharga borishni 
istayman, juda ko‘p narsalar xarid qilishni xohlayman).
需要 xūyào “kerak, zarur” 为了我看完书，我需要两天 - Kitobni o‘qib tugatishim uchun 
menga 2 kun kerak.
必须 bìxū “zarur, kerak, majbur” 我给他说了，他必须离开 - Men unga u ketishga majbur 
ekanligini aytdim. 明天你必须参加比赛。 Ertaga sen musobaqadada ishtirok etishing shart. 
Shunga ham e’tibor berib o‘tish joizki, 必要，需， 需要 o‘zaro sinonim hisoblanadi. 

---

“ХХI АСРДА ИЛМ-ФАН ТАРАҚҚИЁТИНИНГ РИВОЖЛАНИШ ИСТИҚБОЛЛАРИ ВА УЛАРДА ИННОВАЦИЯЛАРНИНГ 
ТУТГАН ЎРНИ” МАВЗУСИДАГИ РЕСПУБЛИКА ИЛМИЙ-ONLINE КОНФЕРЕНЦИЯСИ МАТЕРИАЛЛАРИ 
128 
得 dé “to‘g‘ri keladi, qilish kerak” 他病了, 我得去看看他. U betob bo‘lib qoldi, uni 
ko‘rgani borishim kerak. Ushbu fe’lning inkor shakli不用 yoki不要 orqali hosil qilinadi. 
你不用付款这张帐单。 Sen bu hisobni to‘lashing shart emas.
“Istamoq, xohlamoq” ma’nosidagi fe’llar: 
想 xiǎng “istamoq” Bu ko‘p ma’noli fe’l bo‘lib, “istamoq”, “sog‘inmoq” hamda 
“o‘ylamoq” 
ma’nolariga 
ega. 
Odatda 
nutqda 
“istamoq” 
ma’nosida 
foydalaniladi. 
我很想去看两部电影。 Men ikkita kinoni ko‘rgani borishni juda ham xohlayman. 
愿意 yuànyì “istamoq” 要是他不愿意说实话, 你不能强使他。 Agar u haqiqatni 
so‘zlashni istamasa, sen uni majbur qila olmaysan.
Xitoy tilida modal fe’llar mavzusi bo‘yicha materiallar tahlili quyidagi xulosalarni 
chiqarishga imkon beradi:
- xitoy tilida modal fe’llarning gapdagi vazifasi harakatga bo‘lgan munosabatni ifodalashdir.
- xitoy tilida modal fe’llarning o‘ziga xos xususiyati, ulardan yarim ma’no anglashilishi 
hamda ba’zi hollarda nutqiy matnda modal fe’lning o‘zi gapda yetakchi fe’l vazifasini bajara 
olishidir (grammatikada bu hodisa nutqiy ellipsis deyiladi). Bunga yuqorida “我会汉语” (Men xitoy 
tilida [so‘zlasha] olaman) degan misol keltirildi. 
- xitoy tilida modal fe’llar hech qanday qo‘shimcha qabul qilmaydi (misol uchun,了，着， 
过), bunday qo‘shimchalar yetakchi fe’l vazifasida kelayotgan fe’lgagina qo‘shilishi mumkin.