Himoyaga ruxsat etildi

3.2. Farzand xulq-atvoridagi salbiy holatlar psixodiagnostikasi
Oʼsmir yoshidagi bolalar psixologiyasida qiziqqonlik,oʼzini boshqara olmaslik, bajargan ishlarining natijalari bilan hisoblashishga shoshmaydigan bir davr sifatida namoyon boʼdadi. Ijtimoiylashuv jarayonida bolalarni tarbiyalash vositasi sifatida jismoniy jazolarni qoʼllashning oʼziga xos «xavfi» bor. Birinchidan, bolaga jazo beruvchi otaona ular uchun agressivlik namunasi boʼlib qolishi mumkin. Bunday hollarda jazo kelgusida agressivlikni paydo qilishi mumkin. Ikkinchidan, meʼyoridan koʼp jazolanadigan bolalar ota-onadan nari yurishga yoki ularga qarshilik koʼrsatishga intiladilar. Аgar ular jazolar taʼsirida «egilmasalar», ularning ijtimoiylashuviga koʼmak berishi mumkin boʼlgan u qadar achchiq boʼlmagan boshqa saboqlarni olish- lari amrimahol. Ustiga ustak, agressiv munosabat oxir-oqibat bolani «haqiqatan ham jazolanishi zarur boʼlgan favqulodda xulq-atvorni namoyish qiluvchi va maʼqullovchi odamlar» kompaniyasiga olib kelishi mumkin. Uchinchidan, agar jazo bolalarni juda hayajonlantirsa yoki xafa
qilsa, ular jazolanishlarining sababini unutib qoʼyishlari mumkin. Аmalda bunday holatlarda ijtimoiylashuv strategiyasi qabul qilingan xulq-atvor qoidala- rini uqib olishga halaqit beradi. Аgar bola qattiq jazodan soʼng xafa boʼlsa yoki arazlasa, ogʼriqdan uni nega jazolashganini unutib qoʼyadi. Аlbatta bu davrda ular bilan ehtiyotkorona muomala madaniyatini yoʼlga qoʼyish maqsadga muvofiq boʼladi.
Yuqorida aytib o‘tganimizdek, oiladagi muhit farzandning xulq-atvoriga ta’sir o‘tkazadi. Bu bolaning o‘zini tutishida, shaxslararo munosabatlarida, hayotga bo‘lgan qarashlarida oʻz aksini topadi. Biz tomonimizdan tashkil etilgan tadqiqotimizning maqsadlaridan biri shundan iboratki, oiladagi muhitning farzand xulq-atvorida salbiy holatlarning yuzaga kelishiga qanchalik ta’sir eta olishini o‘rganishdan iborat bo‘ldi. Bunda biz tadqiqotimiz obyekti sifatida o‘smir yoshidagi litsey oʻquvchilaridan 40 nafarini tanlab oldik.
1-jadval
“Oilaviy muhitni oʻrganish shkalasi” metodikasining korrelyatsion tahlili (K.Pirson mezoni asosida)

Shkalalar	Ekspressivlik	Nizo	Mustaqillik	Muvaffaqiyatga intilish	Intellektual-madaniy jihat	Faol dam	Ma’naviy axloqiy jihat	Tashkillashganlik	Nazorat
Hamjihatlik	-0.067	-0.246	-0.039	0.145	0.318*	-0.064	0.157	-0.03	0.249
Ekspressivlik		-0.082	0.268	-0.112	0.151	-0.001	0.107	-0.235	-0.189
Nizo			0.059	0.16	0.149	0.302	-0.266	-0.287