Hojamyrat Goçmyradow
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
Goçmyradow H~Türkmen halk döredijiligi-2010`Türkmen döwlet neşirýat gullugy
Barmagyň gamyşa meňzär,
Dyrnagyň kümüşe meňzär. Oturşyň torguşa meňzär, Seniň gözleriň, gözleriň. Görnüşi ýaly, goşgy bendinde gelin-gyzlaryň barmagy gamyşa, dyrnagy kümüşe, oturşy hem torguşa meňzedilip, olaryň owadanlygy wasp edilýär. Meňzedilýän zatlar durmuşdan alnan, häli-şindi görlüp ýörlen zatlar. Halk döredijiliginiň häsiýetli aýratynlyklaram bar. Olar, esasan, şu aşakylardan ybarat: 1.Eseri döreden adamyň ýuwaş-ýuwaşdan unudylmagy.Folklor eserleri öz döreýiş çeşmesi nukdaýnazaryndan ýeke-täk şahsdan ugur alýan bolsa-da, ýaýraýşy, kämilleşişi, jähetden köpçülikleýin häsiýete eýedir. 2.Durnukly tekstiň ýoklugy. Eser döredilensoň, halk arasyndaky dilewar adamlar, aýdyjylar ony öz ygtyýaryna geçirip, birgiden özgerişligi girizýär. Täze çeperçilik serişdelerini ulanýar, wakany has gyzykly edip timarlaýar, gepleşik dilindäki sözler köpelýär. Şeýlelikde, eser çeper görnüşe girýär, ýatda galyjylygy artýar. Eýsem-de, tekstiň durnukly bolmazlygynyň sebäbi nämede. Esasy sebäbi dilewar adamlaryň, aýdyjylaryň, bagşylaryň, ertekiçileriň ukyby bilen baglanyşykly. Her aýdyjynyň dilewarlyk ukyby bar. Şol bir eser (erteki, şorta söz we ş.m) halk arasyna şol bir wakaly eser bolup ýaýrasa-da, onuň tekstinde käbir özgerişlikler, üýtgeşikler gabat gelýär. Teksiň erkin häsiýete eýe bolmagy, 6 esasan, halky eserleriň kyssa bilen aýdylýan toparynyň janrlaryna degişlidir. Şahyrana toparynyň eserleri erkin häsiýete eýe däldir hem-de känbir üýtgeşiklere sezewar bolmaýar. Onuňam esasy sebäbi şahyrana eserlerde setirleriň özara kapiýalaşmagy hem sazlaşmagydyr. 3.Halky eserler nesilden-nesle geçip gelse-de, dörän döwründäki taryhy alamatlary özünde saklaýar. Häzirki döwre gelip ýeten ertekilerden halkyň dürli taryhy döwürde başdan geçirenlerini, däp-dessurlarynyň, ahlak gatnaşyklarynyň alamatlaryny görüp bolýar. Halk döredijiliginiň käbir žanry gadymy otparazlyk döwrüne, käbiri orta asyrlara, käbiri XV11-XV111 asyrlara degişli bolsa-da, eserlerde şol döwrüň durmuşy beýan edilýär. 4.Halk döredijiligi her bir döwrüň ykdysady, syýasy talaplaryna, ahlak kadalaryna laýyklykda üýtgäp durýar. Şol döwürde halkyň durmuşy nämäni talap eden bolsa, eserleriň many-mazmuny şoňa laýyk getirilipdir. Halky eserlerde köplenç gün-güzeran, adamkärçilik gatnaşyklary hakdaky oý-pikirler beýanyny tapypdyr. Ýagdaýdan çykalga gözlenilipdir. Halky eserler ruhy goldaw bolup, döwrüň ruhuny özüne siňdiripdir. 5.Halky eserleriň serhedi bolmaýar. Täjirler, jahankeşde syýahatçylar, derwüşler halk döredijiligini ýaýradypdyrlar. Diňlenilen gürrüňler beýleki halkyň arasyna düşüp, şol halkyň milli eserine öwrülipdir. Eserler haýsy halka, haýsy döwre degişlidigine garamazdan, şol halkyň däp-dessuryny, durmuş şertlerini özüne siňdiripdir, milli häsiýete eýe bolupdyr. Käbiri bolsa ozalky bar bolan eserleriň düzümine girýär, ony baýlaşdyrýar. Türkmen halk döredijilik eserlerinde gadymy arap, grek, pars, hindi halklarynyň edebi mirasyna meňzeşligiň bolmagy-da, şolar ýaly gatnaşyklar bilen baglanyşyklydyr. 6.Türkmen halk döredijiliginiň eserlerinde azerbaýjan, özbek halklarynyň medeniýetiniň täsiri-de uly bolan. Soltansöýün (Soltan Hüseýin Baýgara), Myraly (Alyşir Nowaýy) bilen baglanyşykly döredilen ertekiler, şorta sözler az däl. Halk döredijiligi ähli halka degişli. Şonuň üçinem dünýä halklarynyň ruhy baýlygyna öwrülen halk döredijiligine halk kitaby hem diýilýär. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling