Hojamyrat Goçmyradow
Halk döredijilik eserleri haýsy halkyň arasyna aralaşan bolsa, şol halkyň gepleşik dilinde bolup, çeperçilik serişdeleri bilen bezelipdir
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
Goçmyradow H~Türkmen halk döredijiligi-2010`Türkmen döwlet neşirýat gullugy
7.Halk döredijilik eserleri haýsy halkyň arasyna aralaşan bolsa, şol halkyň
gepleşik dilinde bolup, çeperçilik serişdeleri bilen bezelipdir. 8.Emma zamanasyna garamazdan, üýtgemeýän eserlerem bar. Olar hemişelik eserlerdir. Sebäbi şol eserler umumadamzat meselesini gozgaýar. Ýöne welin halk döredijilik eserleriniň täzeden döräp durmak, ýitip gitmek häsiýeti-de güýçli. Döwrüň meselesini gozgap bilýändigi üçinem eserler gymmatlydyr. Döwrüň üýtgemegi bilen eserleriň käbiri ähmiýetini-de ýitirýär. Onuň deregine täzeleri (Beýik Galkynyş eýýamynda döreýän halky eserler) döreýär ýa-da gadymy nusgalaryň täze şekilleri peýda bolýar. 9.Ýazuwly edebiýat halky eserleriň esasynda döreýar. Halky eserler ýazuwly edebiýatyň ilkinji çeşmesi. Çeper dil we ýazuwly edebiýat şol çeşmeden başlanýar. “Müň bir gije”arap ertekiler ýygyndysy esasynda birnäçe dessanlar (“Seýpelmelek-Methaljemal”, “Gül-Bilbil”, “Gül-Senuber”) döredidi. 7 Andalyp, Magtymguly, Magrupy, Şabende, Seýdi, Kemine, Mollanepes ýaly şahyrlaryň-da, beýleki ýazyjy-şahyrlaryň-da halypasy – halk döredijiligir. Türkmen halk döredijiligi esasan şahyrana hem-de kyssa toparlaryna bölünýär. Halky drama topary özbaşdak görnüşe eýe bolup bilmedi. Emma ertekilerdäki, rowaýatlardaky,eposlardaky, dessanlardaky janly sahnalar, garşylykly söhbetdeşlikler, çagalar döredijiligindäki (sanawaçlar, ýaňyltmaçlar) käbir oýun-drama elementleri halky dramanyň özboluşly nusgasydyr. Edebi miras hakyndaky taglymat Türkmen gadymy halklaryň biri bolşy ýaly, medeni hem edebi mirasa- da baý halk. Taryhyň gatlaryna siňen ruhy baýlygymyz diňe ýurdumyzda däl, daşary ýurtlarda-da giň ýaýrapdyr. Emma sowet döwrüniň 70 ýylynda din bilen baglanyşykly edebi mirasymyzy öwrenmek gadagan edildi. Oňa köne, peýdasyz, dini wagyz ediji, ilaty zäherleýji edebiýat hökmünde garaldy. Entek öwrenilmedik edebi mirasymyz hakynda-ha, gürrüňem ýok, geçmiş taryhymyz hakyndaky neşirlerem “tussag” edildi. Geçen asyryň 40-nji ýyllarynyň ahyrynda “Horezm,”soňra “Soltan Sanjar” drama eserleri tankyt astyna alyndy we öwrenmek gadagan edildi. 50-nji ýyllaryň başlarynda 20 müň nusgalykda neşir edilen “Gorkut ata” eposy zyýanly eser hasaplanylyp okyjylar köpçüligine ýetirilmedi. Türkmeniň edebi mirasynyň üstüne yglan edilen hüjüm sebäpli “Oguznama” eposyndan başlap, köp sanly dessanlarymyz, halk döredijiliginiň şahyrana toparynyň birnäçe žanry dini eserler hasaplanylyp öwrenilmekden galdyryldy. Geçen asyryň 80-nji ýyllarynyň ahyrynda türkmeniň edebi mirasyna üns berlip başlandy. 1989-njý ýylyň başynda edebi mirasy öwrenmek hakynda Karar kabul edildi.Şol karar esasynda 1990-njy ýylda “Gorkut ata”eposy täzeden neşir edilip, okyjylar köpçüligine ýetirildi. Edebi miras hakyndaky taglymatyň durmuşa geçirilmeginde Dünýä türkmenleriň ynsanperwerlik birleşiginiň (1991ý.) döredilmeginiň uly ähmiýeti boldy.Daşary ýurtlarda ýaşaýan türkmenler bize häzire çenli nämälim bolan edebi gymmatlyklarymyzy tapmaga hem öwrenmäge kömek etdiler.Ýurt Garaşsyzlygynyň gazanylmagy edebi mirasymyzy öwrenmäge doly hukuk we giň mümkinçilik berdi. Türkmenistanyň Milli golýazmalar institutynyň (1993ý.) döredilmegi bilen edebi mirasymyzy toplamak, öwrenmek hem-de neşir etmek isleri ýaýbaňlandyryldy. Ýurt Garaşsyzlygynyň ilkinji ýyllarynda türkmen dessanlaryny, taryhy-edebi, dini 8 kitaplary çap etmek ýola goýuldy. Sowet ýyllarynda öwrenilmegi gadagan edilen eserler çap edilip okyjylara ýetirildi. Garaşsyzlygyň ilkinji ýyllarynda döredilen ylmy-medeni ojaklaryň biri hökmünde Milli golýazmalar instituty tarapyndan Angliýanyň, Germaniýanyň, Orsyýetiň, Turkiýäniň, Eýranyň, Hindistanyň, Ermenistanyň, Päkistanyň we beýleki ýurtlaryň ylmy merkezlerindäki, kitaphanalaryndaky, arhiwlerindäki taryhymyza, medeniýetimize, edebiýatymyza dahylly gymmatly golýazma çeşmeleri ýurdumyza getirildi. Halkymyzyň milli baýlygy bolan golýazmalaryň sany häzirki wagtda has köpeldi. Bu ummasyz medeni hem edebi baýlyk diňe bir türkmen halkynyň däl, eýsem bütin Gündogaryň taryhyny, medeni hem edebi ösüşini göz öňüne getirmekde, ony öwrenmekde gymmatly ýazuw ýadygärligidir. Şol golýazmalaryň gatlarynda türkmen halkynyň köp müň ýýllyk edebi- medeni taryhy ýatyr. Geçmişiň ýazuw ýadygärlikleri esasynda kitaplaryň (“Oguznamalar,” “Gorkut atanyň kitaby”, Salar Babanyň taryhy, Baýram hanyň (türkmen,türk,pars dillerinde), Seýitmuhammet Saýýadynyň, Ýunus Emräniň, Gul Suleýmanyň we ş. m.)köp sanlysy taýýarlanyldy. Golýazmalary neşir etmek işi iki ugur boýunça alnyp baryldy. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling