Ñho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Òoshkent – 2010

Ajdodlarning devlar-la panjalashgani,

Kelganida g‘animning qancha lashkari,

Pahlavonlar yovlarni qirib quvgani,

Buloqlarda qon yuqi qilich yuvgani...

Ertaklarning tog‘ kabi eski mag‘zida

O‘tgan mojarolarning chuvuq iðlari,

Dostonlarning suv kabi ravon so‘zida

Go‘zallikning, mardlikning so‘nmas tiðlari.

Naqllarga, qo‘shiqqa, rivoyatlarga,

Maqollarga, ertakka, hikoyatlarga

Men umrimda juda ko‘p quloq osibman.

Eshitibman bog‘bondan, nonvoy, kosibdan,

Paxsazonlar – tuproqni pishitganlardan,

16 – Adabiyot, III

242

Ular o‘zi eshitgan eshitganlardan.

Arxeolog kuragin tuproqqa qoqib,

Òurtdi moziy belini bosgan yuklarni,

Numizmatlar

1

 ko‘ziga oynagin taqib,

O‘qidilar tangada ming yilliklarni.

Isodan, Iskandardan, Kaykovuslardan,

Ilgariroq bu yerda bozorlar bo‘lgan.

Òaqachilar suv ichgan ko‘k hovuzlardan,

Ayvonlarni oynasoz oynaband qilgan.

«Shosh kamoni»

2

 ta’rifi merganlar aro

Eron bilan Òuronda bo‘lgan ovoza.

Polizlarda uzoqdan ko‘rinar qaro,

Chalinardi ko‘zlarga baland havoza.

V

Esimda Anhorning yog‘och ko‘prigi,

Bu yerni azaldan deyishgan O‘rda.

Jismi yo‘q, ismi bor. Beklarning arki,

Nom qolgan, ammo nom egasi murda.

Òoshkentning hokimi, beklar begisi

Shaharni  so‘ragan  O‘rdada  turib,

Lekin g‘ovak ekan qal’a negizi,

Devor ham, davlat ham qulagan chirib.

Zamon  po‘k  narsani  tez  unuttirar,

Ya’ni, turg‘unlikdan hayot o‘ch olar.

Eski loy qal’a yo‘q, qissasi turar,

Yerga  cho‘kib  ketgan  eski  ko‘chalar...

Hozirda bu holat... Ammo bu yerda —

Avvalgi  asrning  yarmiga  dovur

Hukumat deyilsa mazmuni — «O‘rda».

1

 Numizmat – qadimgi tangalarni tekshiruvchi mutaxassis.

2

 «Shosh kamoni» – qadim davrlarda Shoshning – Òoshkentning o‘q -

yoylari Eron, Òurkiston va boshqa sharq o‘lkalarida mashhur bo‘lgan.

243

U yillar otganlar Sayhunday og‘ir,

O‘n ikki qopqadan, o‘n ikki yo‘ldan.

Bojgirga pul to‘lab kirgan karvonlar,

Har yurtning matoin quv bozorbonlar

Joylab qo‘yar ekan, o‘tkazib qo‘ldan...

Goho  yutqizishda, goho yutuqda,

Bir-birin anglardi oliq-sotiqda,

Bir-birin tilmochsiz tushunar edi,

Ularga aniq til — molning sifati.

O‘n ikki qopqadan, o‘n ikki yo‘lga

Jo‘nab ketar ekan yukli karvonlar.

Janubga, Shimolga, o‘ngga va so‘lga

Qatnab yurar ekan yukli karvonlar.

O‘n ikki qopqadan goho bemahal.

Otliq bosqinchilar kirgani ham bor.

Xanjarlar damida sanchilib ajal,

Òinch xalqni to‘nardi qilib tor-u mor.

Goho atrofdagi yo‘lto‘sar beklar

Dastidan sovrildi karvonlar – yuklar.

Goho olisdagi amirlar, xonlar,

Ishratga o‘larmon nafsi yomonlar

Xun deya, kul deya, pul deya bosdi,

Òalon-toroj qildi, zo‘rladi, osdi.

Goho yot yerlardan «men-men»chi shohlar

Lashkar tortib keldi dag‘dag‘a birla,

Yo‘llarda yotardi ko‘p begunohlar,

Fotihlar izlari –beson qabrlar.

Òilingdan, elingdan kech, deb buyurdi,

Òiz cho‘kmay «yo‘q» dedi botirlar yurti.

El-elat qo‘zg‘alib zolimni quvdi,

Qaytadan tuproqdan axlatni yuvdi.

Ammo biri ketsa, battari keldi,

Yangi ochko‘zlarning xatari keldi.

Goho Buxoroga, goh Samarqandga,

244

Goh Qiðchoq cho‘lig‘a, goho Xo‘qandga

Xiroj to‘lar edi Shosh fuqarosi,

Cho‘zildi uzilmay janglar arosi.

Erksevar shaharning yoshi, qarisi.

Òosh ila, musht ila, o‘q va tig‘ ila

Erkinlik jazmida xalqning barisi

Bosqinchi lashkarga qilardi hamla.

Anqovroq ko‘rinsa shahar hokimi,

El sha’nin saqlagin mardlar turkumi

Muhrini qo‘lidan tortib haydashdi;

(Ko‘pdir fuqaroyu bek sarguzashti!)

Shosh ahli bahodir bo‘lsa-da, asti

Birovlar shahriga bo‘lmagan qasdi...

X

– Nimasi ko‘p Òoshkentning?

– Suvi, soyi, soyasi...

Òoshkentga ixlosmandning

Òugamas hikoyasi!..

– Nimalar ko‘p Òoshkentda?

– Oshlar, ishlar, kishilar.

Sozanda-yu pazanda,

Ishchilar, ishboshilar.

– Nima ko‘rding Òoshkentda?

– Mevalarning aslini,

Doim quyosh faslini,

Quyosh bunda izzatda.

Orasta ayvonlarda

Yangi qizlar ko‘raman,

Yashil xiyobonlarda

Eski do‘st-la yuraman.

Òong yorigan choqlarda

Yerga kulgi sochilar,

Shu uchun dudoqlarda

245

Sho‘x g‘unchalar ochilar.

Òoshkentda yoz issig‘i

Dilga berar yigitlik,

Kabobpazning har sixi

Kun tufayli xushhidlik.

Òerakzorlar xushbichim,

Bog‘larda hamma yoq jim.

Yer ham, ko‘k ham moviy rang,

Havoning yuzi tiniq.

Shuncha tiniqki, qarang:

Gullarning atri aniq –

Havoda bilinadi,

Ko‘zlarga chalinadi.

Anu daroz chinorlar

O‘tgan kuzni va qishni,

Bahorda kelgan qushni

Òinmay-sinmay sanarlar.

Bulut osiq Chotqolga,

Bulut o‘xshar soqolga,

– Bulutlar, hay bulutlar,

Sizda bormi burgutlar.

– Burgutlarni bilmaymiz,

Ammo bor samolyotlar.

Bizning shunqor botirlar,

Uchqur, devkor botirlar,

Shahrimizga har yoqdan

Uchib kelayotirlar.

XIII

Òinchlik bizga qimmat tushdi,

Erk yo‘lida el urushdi.

Xotirlardan chiqmas, evoh,

Og‘ir sinov haftalari...

246

Varaqlardim  qo‘lyozmani,

O‘qir edim Xondamirni,

Jimjimador har so‘z – ma’ni,

Har so‘z saqlar eski sirni.

Navoiyning zamonasin

Sayr etardim ko‘zim yumib.

Javharlari namunasin

Òizar edim esga, jimib...

Yon eshikdan kirdi kimdir.

Boqsam bizning oshna-mudir,

Rangi o‘chgan, go‘yo o‘zga,

Bu – o‘zgami, o‘shamidir?

Zo‘rg‘a og‘iz ochdi so‘zga

Òitrab dedi: «Yomon xabar.

Gitler bizga qildi hamla,

Sarhad bo‘lgan zer-u zabar!»

Sirqiradi dil alam-la,

Xondamirni yopib u dam

Men ko‘chaga chiqdim ildam...

Kechagina biz majlisda,

Òo‘yga qaror qilgan edik.

Lermontovning to‘yi qoldi,

Dushman ishga ishkal soldi...

...Men Lohutiy ko‘chasida

Òo‘xtab turdim hayajonli.

Xiyobonning chekkasida

Ko‘rdim Hamid Olimjonni;

Har galgiday xotiri jam,

Qiyofati jiðs, ixcham,

Lekin o‘zin odatidan

Ko‘ra shoshqin tashlar qadam.

Esonlashdik: «Urush», dedi,

247

«Fashist qildi xuruj», dedi.

«Jang bo‘ladi ko‘p haybatli,

Yov g‘alamis, quv, shiddatli.

Bosib kirgan yerimizga,

Qasos deya qo‘zg‘algan el,

Kel, birodar, she’rimizga –

Kiygizaylik biz ham shinel!

Qurbon-ku, ko‘p bo‘lur, yo Shayx,

Pirovardi biz yengamiz,

Istaymanki, ko‘p yil yashay,

Erishamiz, bil, bunga biz!»

Asl shoir edi Hamid,

She’ri – kurash, baxt va umid!

Shaharlar-la qator turib

Bajaroldik biz ontimiz.

Sevib, siylab, ishlab, qurib

Shuhrat topdi Òoshkentimiz...

XIV

... Bola desa xotirlanar bolajonlilar,

Bolalarga g‘amxo‘rlilar, mehribonlilar.

Men toshkentlik temirchiga aytaman: – Rahmat!

O‘n to‘rt bola asrab olgan Shoahmad aka...

A, mehribon Bahri opa, sen chekib zahmat,

O‘z bolangday mehr qo‘yding o‘n to‘rt o‘ksizga.

O‘n to‘rt bola, o‘n to‘rt millat, turli o‘n to‘rt ot,

Shoahmadning farzandi deb tanilgan avlod.

Bu gulzorlar, bu hovuzlar, bog‘lar-bog‘chalar,

Allanelar eslatadi bu keng ko‘chalar...

O‘tayotgan do‘st-oshnalar haddan ziyoda.

Salomlashib bormoqdaman ko‘krakda qo‘lim,

Bu el bilan sheriklikdir hayotim, yo‘lim.

Mana artist, mana ishchi, talaba, shofyor,

248

Mana doktor, bu – ministr, bu-chi – injener...

Men bu xalqning shoiriman... Shu uchun go‘yo

Har salomda ehtirom bor va bir oz da’vo...

Ko‘p xayollar, goho ravshan, goho pajmurda,

Òaxlanmagan varaqlarday turar fikrda...

Qumrilarning «hu-hu»lari, gullarning isi,

Shabnamlarda hali o‘chmay qolgan oy nuri,

Òunov kungi ziyofatda qizlar kulgisi,

Lola rangi, nay ohangi, shiyponli so‘ri,

Marhumlarning xotirasi, tirik vasiyat,

O‘tgan kunlar, bugungi ish, ertangi niyat...

Lekin bildim va angladim o‘ylarga tolib:

Yomonliklar o‘tkinchidir, yaxshilik – g‘olib.

XVI

Shaharlarning nomi abadiy,

Bu nomlarni qo‘ygan el-ulus,

Manglaylarin sekin o‘padi

O‘tib turgan asrlar xolis.

Odamlarga qo‘yganday laqab,

Shaharlarning sharafin olqab –

Qo‘yilganda unvonlar maxsus,

Òoshkentimiz olgan taxallus.

«Salomobod» bo‘lar edi, rost,

Bu taxallus shahrimizga mos!..

Sharqdan, g‘arbdan, janubdan mudom

«Salom» deya kelar mehmonlar,

«Salom» desa, «alikassalom»

Va guldasta olar mehmonlar.

Ular ko‘ngil qo‘noqlaridir,

Chin do‘stlikning inoqlaridir.

Osoyishning, ravshan tinchlikning

Ustimizda esar havosi.

Shu uchun ham bosqinchilikning

249

Cho‘chitmaydi bizni ig‘vosi.

O‘n ikkimas endi darvoza,

Balki bir oz o‘n uchdan oshiq,

Olam aro iliq ovozi –

Shuki, Òoshkent, qo‘li ko‘p ochiq!

Qul yerlarda jabr-u zulmdan

Jafo tortgan yo‘lchilar kelar,

Besh qit’adan, yetti iqlimdan

Suzib, uchib elchilar kelar.

Sharqning havo darvozasi biz,

Yangilikning andozasi biz.

Do‘stlar uchun eshiklar ochiq,

Salomlar-la nurlanar qo‘shiq.

Òinchlik bizning an’anamizdir...

Mehmonlar, siz – yurak qo‘nog‘i,

Xush kelibsiz uyimizga siz,

Ortsin do‘stlar soni-sanog‘i,

Jang balosin hech ko‘rmagaysiz!

Sizga bergan guldastalarda

Anqir mehmondo‘stlikning atri,

Qalbi-dili payvastalarda

Kam bo‘lmaydi mehrning qadri!..

Yashasin gul, yashasin kulgi!

Yashnab tursin shunday bir gulki,

Uning nomi bo‘lgay yaxshilik,

Kuyib ketgay yovlik-vahshiylik!

Kurashlarda saflar zichligi!

Shunda ellar, dillar tinchligi...

XVIII

Òoshkentni sevmoqlik yurakning ishi,

Shu uchun shartmikan bunda tug‘ilmoq!

Shartmi, bir romanga ishqiboz kishi

O‘zi u romanga qahramon bo‘lmoq!

250

Umrim bino bo‘ldi Ozarbayjonda,

Kechdi bolaligim u gul makonda.

Nizomiy vatani, Ganja o‘lkasi

O‘pkamga to‘ldirdi she’r havosin,

Kur nahrim muloyim, tinch muzikasi

Ko‘nglimda uyg‘otdi kuylash havasin.

Lekin shoirlikning nozik tolei

Kuldi Sirdaryoning havzalarida,

O‘zbek quyoshining chin otaligi

Aks etdi mastoba kosalarida.

Hazrat Navoiyning o‘pib qo‘lini

O‘zbek vodiysida otimni surdim,

Ijod karvonining uzoq yo‘lini –

Aziz yo‘ldoshlar-la o‘toldim, yurdim.

Yo‘q, men taqdirimdan emasman xafa,

Shoirlik unvoni baxtimdan tuhfa!...

Ko‘chat ko‘chib kelib ekilgan tuproq

Uning vatanidir deyish to‘g‘riroq.

Bu shahar she’rimning tiniq chashmasi.

Yashadim o‘ttiz yil bunda chamasi.

Bu yerda tug‘ilgan G‘afur va Oybek,

Umrimning boshlang‘ich mavsumlarida

Meni ardoqlashdi quchib og‘adek,

Inilik ko‘rsatdim ta’zimlarida...

Biri – she’rimizning o‘tli yuragi,

Biri – nasr uyining baland tiragi,

Ochdilar uy bilan qalb eshiklarin,

Ayamay o‘git va mezbonliklarin.

Yigitcha edim men havaskor, sodda,

Bo‘ldim oqibatda shoir Shayxzoda!...

Òoshkent, sen o‘zingsan azim poema,

Seni asrab keldi ona kabi vaqt,

Hech qachon, yo‘limni tugatdim, dema!

Sen mang-u shaharsan, kunday bezavol,

251

Seni ta’rif qilgan dostonchining ham

Baytlari tugashi, bu – amri mahol,

Har qancha tarannum etilsang bu, – kam!..

Safar chog‘i seni tushda ko‘raman,

Sharqdan uchib kelgan qushda ko‘raman...

Men o‘zbek she’rining to‘qqiz vaznida

Sening dostoningni ohangga soldim.

Qissaga keskinlik bermoq jazmida,

Baxshi bisotidan o‘lchovlar oldim.

Derlar, kam o‘qilar uzun dostonlar,

Ayniqsa sarguzasht oz bo‘lsa agar.

Ammo yaxshi ko‘rgan narsa tufayli

Kishi sergap bo‘lsa bu uzr, mayli!

Oshiq o‘z ishqidan so‘ylasa nuqul,

O‘ylarki, hammaga sevgisi ma’qul...

Uzrim shu tariqa, aziz kitobxon,

Sergap bo‘lishligim suyganimdandir.

Òoshkent taqdirida kelajak ayon,

Dilda kelajakni tuyganimdandir.

Kuyladim o‘n sakkiz bobda – qo‘shiqda,

Va «Òoshkentnoma»ga qo‘ydim so‘ng nuqta.

1957

AYRILIQ

Ko‘p uzoq, qunt bilan ishladi shoir,

Ilhomga bag‘ishlab oltin yillarin.

Baxsh etdi qog‘ozga chin mayllarin,

Dil o‘z mavzuiga bo‘lgandek asir.

Boshida sochlarning ko‘paydi oqi,

Kamaydi sochlarning o‘zi, darvoqe,

Nihoyat, qo‘yildi daftarga nuqta...

Asar tayyor bo‘ldi. Poema — ulug‘...

252

Bir asr kuylangan o‘tli qo‘shiqda.

Yaxshi xizmat qildi, qalamga — qullug‘!

Biroq yozilganda so‘nggi sahifa,

Shoir sezib qoldi o‘zini nogoh —

Hazin yolg‘izlikda, g‘arib va xafa,

Go‘yo yo‘lda qolib ketdi bir hamroh,

Go‘yo ajralgandek sevgili yordan,

Go‘yo yoshligiga vido etgandek,

Go‘yo yo‘lga chiqib tuqqan diyordan

Notanish shaharga ko‘chib ketgandek.

1962

QO‘LLAR

Ko‘zlarni debdilar: «Ruhning ko‘zgusi».

Ularda namoyon qalblar sezgisi:

Ham qayg‘u, ham quvonch, ham va’da, ham do‘q,

Shoyad shu tufayli erkaklarning yo‘q —

Xushro‘ylar ko‘zidan ko‘zin uzgisi.

Ko‘zlarni qalblarning tilmochi dedik,

Qalblarning siriga shu bilan yetdik.

Negadir, odamning qo‘llari, biroq —

Shoirlar lutfidan qolibdi yiroq.

Holbuki, qo‘llarning har siquvida

Ne-ne ma’nolar bor, alomatlar bor.

Bunga kim razm qo‘ysa, o‘z uquvida

Ko‘zning egasi ham unga oshkor.

Qo‘llar bor — muloyim, g‘oyat shafqatli,

Qo‘llar bor — ayovsiz, yovuz shiddatli.

Qo‘llar bor — hayotbaxsh qon bilan iliq,

Qo‘llar bor — go‘r kabi sovuqqa to‘liq.

Qo‘llar bor — ishyoqmas, lapashang, tanbal,

Qo‘llar bor — tezligi bilinar dangal.

253

Qo‘llar bor — qo‘yilar undan yaxshilik,

Qo‘llar bor — tirnaydi, yovlik, vahshiylik.

Qo‘llar bor — oshirar senga to‘g‘rilik,

Qo‘llar bor — yashirar quvlik, o‘g‘rilik.

Qo‘llar bor — mag‘zida mardlik, qo‘rqmaslik,

Qo‘llar bor — ramzidir qo‘rqoqlik, pastlik.

Qo‘ldagi xusumat yoki do‘stlikning,

Uyatsiz yolg‘onning yoki rostlikning,

Qo‘ldagi saxiylik yo baxillikning,

Boisi nima shu xilma-xillikning?

She’rimning avvalin yodingga keltir:

Nima degan edim ko‘zlarga doir?

Ko‘zlar yuraklarning ko‘zgusi dedim,

Bu so‘zda hech xato qilmagan edim.

Xo‘sh, qo‘l-chi? Qo‘llar-chi?

Bu qo‘llar, qo‘llar!

Qo‘llarni qaysi bir ta’rif ma’qullar!

Daraxt belgilaydi ko‘lankasini,

Qo‘llar ham qo‘llaydi o‘z egasini.

Buyruqni bajarmoq qo‘l hunaridir,

Ha, qo‘llar — yurakning navkarlaridir.

1964

SHE’R CHIN GO‘ZALLIK

SINGLISI EKAN

She’rsiz qalblarga achinaman men,

Ularda na tonglar kunduzni boshlar,

Na oqshom yulduzlar ufqin ochar keng,

Na bahor chog‘ida sayraydi qushlar.

Qo‘shiqsiz uylarga kulgi yoqmaydi,

Xonadon ahlining qovog‘i osiq.

Hatto derazadan quyosh boqmaydi,

254

Soatning o‘zi ham tiqillar bosiq.

She’rsiz ko‘chani tole qarg‘agan,

Bu joyda sevgining manzili bekik...

Quvonch bunda kezar kayfi tarqagan—

Keksa xumoridek qomati bukik...

Bechora odamlar, bilmaski, ular—

She’r chin go‘zallik singlisi ekan,

Har kimki u bilan sevishsa agar—

Husniga chiroylar qo‘shilar aynan.

She’riyat diyorin shoirlarimiz,

Har uy, har ko‘ngilga baytlar bo‘lsin yor!

Elga dastyor bo‘lsa she’rlarimiz—

Demakki, umrimiz o‘tmabdi bekor!..

1963

255

HAMID  OLIMJON

(1909–1944)

Beg‘ubor insoniy tuyg‘ular, jozib kechinmalar, baxt sururidan

shodon lirik qahramonning kurashgan ruhiyati shoir she’riyatida

xalqona, musiqiy ravon ifoda tarziga ega. Jozibador xalqchillik

liro-epik asarlari, adabiy ertaklari, dramalarigagina emas, lirikaning

kichik janrlarida bitgan asarlariga ham tarovat bag‘ishlagan.

G‘AZAL

Na bo‘lg‘ay bir nafas men ham yanog‘ing uzra xol bo‘lsam,

Labing yaprog‘idin tomgan-ki, go‘yo qatra bol bo‘lsam.

Butog‘ingga qo‘nib bulbul kabi xonish qilib tunlar,

O‘pib g‘unchangni ochmoqliqqa tong chog‘i shamol bo‘lsam.

Bo‘yingni tarqatib olamni qilsam mast-u mustag‘riq,

O‘zimning san’atimga so‘ng o‘zim hayratda lol bo‘lsam.

Sening birla qolib bu mast-u lol olamda men yolg‘iz,

O‘zimni ham topolmay, mayliga, oxir xayol bo‘lsam.

Agar bog‘ingda gul bo‘lmoq mening-chun noravo bo‘lsa,

Kiming bor roziman qasringga hattokim, duvol bo‘lsam.

Boshim hech chiqmasa, mayli, malomat birla bo‘htondin,

Raqiblar rashkiga ko‘krak keray, mayli, qamol bo‘lsam.

Kezib sahro-yu vodiylar yetishsam bir visolingga

Fido jonimni qildim yo‘lingga, mayli, uvol bo‘lsam.

256

 OFELIYANING O‘LIMI

Orzung bor kuylashga, lekin qalbingdan

Òarqalar bir ma’yus va g‘amgin sazo,

Qo‘yningda bir quchoq oq va nafis gul,

Lekin, ruhing to‘la motam va azo.

Foyda yo‘qdir, go‘zal, zolim falakdan

Qancha dod qilsang-u, qancha shikoyat,

Qancha yalvorsang-u qancha to‘ksang yosh,

Baribir, alamga bo‘lmas nihoyat.

Qancha ma’sum bo‘lsang, qancha vafodor,

«Qorday oq bo‘lsang-u muz qadar toza»,

Hech zamon kor etmas, shum falak badkor,

O‘qilur sevgingga qora janoza.

Nega kerak edi, shu chiroy, shu o‘t,

Shu yoniq yulduzni ko‘zga yashirmoq?

Nega lablaringdan husn oldi yoqut,

Nega siynang bo‘ldi qor tog‘iday oq?

Husn balosiga kim etdi duchor?

Holbuki busiz ham qanchalar alam,

Holbuki busiz ham qizning boshida,

So‘ngsiz musibatlar, dunyo-dunyo g‘am.

Holbuki busiz ham qiynalardi jon,

Busiz ham yetardi falokat, azob.

Faqat go‘zal emas, hatto hunuk qiz

Ko‘z ochib ko‘rardi yolg‘iz iztirob.

Orzung bor kuylashga, lekin qalbingdan

Òarqalar bir ma’yus va g‘amgin sazo,

Qo‘yningda bir quchoq oq va nafis gul,

Lekin, ruhing to‘la motam va azo.

257

Shundayin latofat, shu oq ko‘krakka,

Nahot munosibdir shu g‘amgin libos,

Onang shuning uchun suyunganmidi?

Nahotki, shu sifat go‘zallikka xos?

Javob berib ko‘rchi, nomard tabiat,

Bunchalik go‘zalni nechun yaratding?!

O‘zing gunohkorsan, osiysan behad,

Nechun yaratding-u o‘tlarga otding?

Hali sevishmoqdan shumidir ma’no?

Faqat azob bordir qismatda, nahot?

Nahotki, sevgiga shudir tamanno?

Nahot, go‘zal uchun faqat, faqat dod!..

Hamlet sevar edi, uning qalbini,

Go‘yoki ikki cho‘g‘, ikkita otash

Bo‘lib yondirardi ko‘zing tun-kuni,

U ham qilmas edi bu otashga g‘ash.

Hamlet yuragiga berardi hayot

Sening u otashin, gulbarg lablaring.

Jasur xayoliga bog‘lardi qanot

Bog‘idan bir kezib o‘tganing sening.

Faqat netmak kerak, bordir nachora,

Sevguchi yurakni qurshasa balo?

Butun olam ko‘zga esa qorong‘u,

Balolarga Hamlet esa mubtalo?

Shubha otashida yonar tafakkur,

Dunyo bir g‘amxona, «Doniyo zindon»

Yo‘qdir yuraklarni yoritgali nur,

Zanjirdadir sevgi, qafasdadir jon.

17 – Adabiyot, III

258

Ishqiy tug‘yonlarga qaynab yurakdan

Chiqolmas bir tovush, bir sazo, bir un.

Etmishdir yerdagi oddiy azoblar

Allaqachonlarkim, Hamletni majnun.

Hosil bo‘lmas murod, hech narsa nasib,

Qancha yig‘lasang-u, qancha cheksang oh:

Sevguchi yigitni solmishdir yo‘lga

Òunda ertak aytgan bir mudhish arvoh.

Jannat, farishtalar, toza malaklar,

Bir puldir eng ma’sum va eng pok o‘pish,

Do‘zax ichra Hamlet yonib alahlar,

Butun olam ko‘rinadi go‘yo tush.

Ko‘ngil gulshanini qopladi xazon,

Yo‘qoldi shunchalik bebaho sevgi.

Shu bo‘ldi bokira, dunyo ko‘rmagan

U yoqut lablarning qora taqdiri.

Sevgi ko‘klarida uchuvchi lochin

Arshidan yiqildi va ko‘hna dunyo —

Butun armonlarni kul qilgan otash

O‘zi bo‘lib qoldi sevgiga gado.

O‘RIK GULLAGANDA

Derazamning oldida bir tup

O‘rik oppoq bo‘lib gulladi...

Novdalarni bezab g‘unchalar,

Òongda aytdi hayot otini

Va shabboda qurg‘ur ilk sahar

Olib ketdi gulning totini.

259

Har bahorda shu bo‘lar takror,

Har bahor ham shunday o‘tadi,

Qancha tirishsam ham u beor

Yellar meni aldab ketadi.

Mayli deyman va qilmayman g‘ash,

Xayolimni gulga o‘rayman;

Har bahorga chiqqanda yakkash,

Baxtim bormi deya so‘rayman.

Yuzlarimni silab, siypalab,

Baxting bor deb esadi yellar,

Etgan kabi go‘yo bir talab,

Baxting bor deb qushlar chiyillar.

Hamma narsa meni qarshilar,

Har bir kurtak menga so‘ylar roz.

Men yurganda bog‘larga to‘lar

Faqat baxtni maqtagan ovoz:

«Mana senga olam-olam gul,

Etagingga siqqanicha ol,

Bunda tole har narsadan mo‘l,

Òo o‘lguncha shu o‘lkada qol.

Umrida hech gul ko‘rmay yig‘lab,

O‘tganlarning haqqi ham senda,

Har bahorni yig‘lab qarshilab

Ketganlarning haq ham senda...»

Derazamning oldida bir tup

O‘rik oppoq bo‘lib gulladi...

260

MUQANNA

(Dramadan parda)

4 parda, 8 ko‘rinishli tarixiy drama

Qatnashadilar

Hoshim Hakim o‘g‘li — Muqanna.

Fero‘z — qul xo‘jasi.

Otash

Gulobod — uning xotini    Fero‘zning qullari.

Guloyin — qizi.

G‘irdak

Xishriy         Zarafshonlik dehqonlar.