Ñholpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Òoshkent 2010
Download 3.58 Mb. Pdf ko'rish
|
Holbuki orzulardan judo ham bolganim yoq, Yulduzday kulganim yoq, oy kabi tolganim yoq, Erta xazon gul kabi sargayib solganim yoq, Seni eslab yiglayman, birinchi muhabbatim, Eslab bagrim tiglayman, birinchi muhabbatim. Yolin yoqotsa odam muhabbatga suyangay, Gussaga botsa odam muhabbatga suyangay, Chorasiz qotsa odam muhabbatga suyangay, Men kimga suyangayman, birinchi muhabbatim, Faqat eslab yongayman, birinchi muhabbatim. Nido bergil, qaydasan, sharpangga quloq tutdim, Sirli tushlar korib men bor dunyoni unutdim, Òongda turib nomingga ushbu sherimni bitdim, Dildagi ohim mening, birinchi muhabbatim, Yolgiz Ollohim mening, birinchi muhabbatim. 438 OZBEKISÒON Yurtim, senga sher bitdim bu kun, Qiyosingni topmadim aslo. Shoirlar bor, oz yurtin butun Olam aro atagan tanho. Ular sheri uchdi kop yiroq, Qanotida kumush diyori, Bir olka bor dunyoda, biroq Bitilmagan dostondir bori: Faqat ojiz qalamim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Yurmasman hech behishtni izlab, Òopolmasam chekmasman alam. Otirmasman ertaklar sozlab, Musallo deb yonmasman qalam. Koklamingdan olib sururni, Dovrug soldi ustoz Olimjon, Gafur Gulom tuygan gururni Qilmoq mumkin dunyoga doston. Olis tarix qadamim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Kechmishing bor chindan ham uzoq, Ilgay olmas barchasin kozim. Maqtamasman moziyni, biroq Otmishingni oylayman bir zum. Zabtga olib keng Osiyoni, Bir zot chiqdi magrur, davongir, Ikki asr yarim dunyoni Zir qaqshatdi Buyuk jahongir. Aytgum, bu kun, u manim, manim. Ozbekiston, Vatanim manim.
439 Bobolardan soz ketsa zinhor, Bir kalom bor gap avvalida. Osmon ilmi tugilgan ilk bor Koragoniy jadvallarida. Qotil qoli qilich soldi mast, Quyosh bolib uchdi tilla bosh. Dostlar, kokda yulduzlar emas, U, Ulugbek kozidagi yosh. Yerda qolgan, o, tanim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Koz oldimdan kechar asrlar, Koz-koz etib nuqs-u chiroyin. Sarson otgan necha nasllar. Òopolmasdan tugilgan joyin. Amerika sehrli diyor, Uxlar edi Kolumb ham hali, Dengiz ortin yoritdi ilk bor, Beruniyning aql mashali. Kolumbda bor alamim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Kop jahongir korgan bu dunyo, Hammasiga guvoh yer osti. Lekin, dostlar, sher ahli aro Jahongiri kam bolar, rosti. Besh asrkim, nazmiy saroyni Òitratadi zanjirband bir sher. Òemur tigi yetmagan joyni Qalam bilan oldi Alisher. Dunyo boldi chamanim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Bobolardan sozladim, ammo Bir zot borkim, baridan suyuk.
440 Buyuklarga baxsh etgan daho, Ona xalqim, ozingsan buyuk. Sen ozingsan, eng songgi nonin Ozi yemay ogliga tutgan. Sen ozingsan, farzandlar shonin Asrlardan opichlab otgan. Ona xalqim, jon-tanim manim: Ozbekiston. Vatanim manim. Bosh ustingdan otdi kop zamon, Otdi Budda, otdi Zardushti. Har uchragan nokas-u nodon, Ona xalqim, yoqangdan tutdi. Seni Chingiz gazabga tolib Yoqotmoqchi boldi dunyodan. Jaloliddin samani bolib Sakrab otding Amudaryodan. Sensan oshal samanim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Òoleingda bor ekan yashash, Goh qon ichding, gohida sharob. Etmoq bolib yurtim xomtalash, Bosh ustingga keldi inqilob. Chora istab jang maydonidan Samolarga uchdi unlaring, Shahidlarning qirmiz qonidan Alvon boldi qora tunlaring. Qonga tolgan kafanim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Lekin oftob poymol olmas, Kavaklarda qolmas oy nuri, Odil hakam Haq bor, begaraz, Mazlumlarning buyuk gamxori.
441 Kilich serpab tole tongida Ozligingni tanib qolding sen. Oglonlarning qatra qonida Ozbekiston nomin olding sen. Nomi qutlug gulshanim manim. Ozbekiston, Vatanim manim. Òinch turarmi bu kohna olam, Òinch turarmi doguli zamon? Oromingni buzdi sening ham Fashist degan vahshiy olomon. Qonim oqdi Dansigda manim, Sobir Rahim yiqilgan chogda. Lekin, yurtim, kezolmas ganim. Ozbekiston atalgan bogda. Sensan nomus va shanim manim. Ozbekiston, Vatanim manim. Kech kuz edi, men seni kordim, Derazamdan boqardi birov. U sen eding, o, dehqon yurtim, Òurar eding yalangtosh, yayov. Òashqarida izillar yomgir, Kir, bobojon, yayragil bir oz. Deding: Paxtam, qoldi-ku axir, Yigishtiray kelmasdan ayoz. Ketding, umri mahzanim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Sen ketarsan balki yiroqqa, Fargonada balki balqarsan. Balki chiqib oqargan toqqa, Chopon bolib gulxan yoqarsan. Balki ustoz Oybekdek tolib Yozajaksan yangi bir doston. Balki Habib Abdulla bolib, 442 Sahrolarda ochajaksan kon. Òuprogi zar, madanim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. Mayli, yurtim, kezsang ham dunyo, Fazolarga qoysang ham qadam, Ozligingni unutma aslo, Unutma hech, onajon olkam. Bir oglingdek men ham bu zamon Kechmishingni qildim tomosha. Iqbolingni koroldim ayon Istiqlolning ufqlari osha. Iqboli hur, shox-shanim manim. Ozbekiston, Vatanim manim. Zavol korma hech qachon, olkam, Zavol bilmas shu yoshing bilan. Muzaffar bol, golib bol, oktam, Dost-u yoring, qardoshing bilan. Asrlarning silsilasida Boqiy turgay koshonang sening. Ulug bashar oilasida Mangu yorug peshonang sening. Mangu yorug maskanim manim, Ozbekiston, Vatanim manim. 19641970 SOHIBQIRON Besh pardali sheriy dramadan parcha Qatnashuvchilar: Amir Temur, Yeldirim Boyazid, Bibixonim, Uljoy Turkon, Amir Husayn, Shayxulislom, Mir Said Baraka, Xonzodabegim, Barlos Bahodir, Kayxisrav, Ibn Arabshoh, Muhammad Qavchin, Devonbegi, Aloviddin, Hofiz Sheroziy,
443 Yassaviy (Darvish, Xizir), Shitberger, Ioan Sultoniy, Xitoy elchisi, Ispaniya elchisi, Buqalamun, Shohruh Mirzo, Mirzo Ulugbek, Mirzo Pirmuhammad, Qosimbek; amirlar, eshikbon, yasovul, choparlar, sartarosh, qariya va boshqalar. I SAHNADAN Òomosha boshlanishi oldidan Amir Òemur haqidagi sher oqib turiladi. Har qancha faxr etsang arziydi, ozbek, Balqibsan bir zotning yuksak shonida. Òemurbek yulduzi Oltin qoziqdek Charaqlar buyuklar kahkashonida. Vo ajab, yolgiz bir Zanjir saroyning Ochini Ordadan ola bilgan zot. Òuron deb atalmish kattakon joyning Bagriga shuncha yil sigmabdi, nahot?! Jahonni mogullar istilosidan Qutqarib qololgan barlosiy botir Qocholmay taqdirning taqozosidan Fotih deb nom olmish ozi ham oxir. Eng ulug binolar mujassam bolmish Olamda tengi yoq Samarqand-ku bor: Òemurbek jang-jadal shavqiga tolmish, Qolida shamshir-u tagida tulpor. Hukmi oliy bilan etmish namoyon «Kuch bu adolatda», degan sozlarin. Qon tokmish Jahongir goho beomon Yovlari tikmasdan qonli kozlarin. Otani boladan tirik ayirib, Òoj-u taxt taloshi qizirkan borho. 444 Sulton ne zotlarning qolin qayirib, Muhtasham saltanat aylamish barpo. Allohim baxsh etmish shunchalar shukuh, Komil-u yetukdir shajara, zoti. Bir yon Bibixonim, bir yonda Shohruh, Bir yonda Ulugbek sinmas qanoti. Ne baxtkim, tuqqan yurt bolganda ozod, Muborak Vatanga qaytib kelmishsiz. Quloq tutgaymi, deb noahil avlod, Òashakkur, bizlarni kozga ilmishsiz. Hamon yer yuzida shayton tugyoni, Òillarda duo-yu dillarda zarda. Korib bu noqis-u notinch dunyoni Qayta bosardingiz balki, sarkarda.
445 Sayi niyatlarda ruhingiz sardor, Yovuzlik chekingay, ochgay yomonlik. Dastingiz shamshirga bormasin zinhor, Hazrat, barchamizga tilang omonlik! Parda ochiladi. Samarqand. Òemur saroyi. Sohibqiron soch oldirayotgan bir manzara. ... Sartarosh chiqadi. E s h i k b o n . Olampanoh, Xuttalondan hokim Kayxisrav Bir bandini keltirmishdir. Ò e m u r . Bandi kim u? E s h i k b o n . Amir Husayn! Ò e m u r . Amir Husayn? Olib kirishsin! Hozir bolsin Shayxulislom, amirlarim ham Va albatta piri komil Said Baraka. E s h i k b o n c h i q a d i. Boshlangan har hikoyatning oxiri bolgay, Mojaroni boshlagan kim? Men-mi, Husayn? Parvardigor barchasidan voqif va ogoh. Qayin oga hisobilanar menga bu amir. Zaifamiz Uljoy Òurkon uning singlisi. Biroq yerga tokilar payt qurt tushgan meva Uni asrab qololmagay soglom ildiz ham. 446 Amir Husaynni ahli devon qurshovida olib kiradilar. Qol-oyogin yeching buni! Marhabo, amir! Kishan sendan xalos bolsin. A m i r H u s a y n . Òaqdirga lanat! Òiriklayin sen Iblisga robaro qildi. Ò e m u r . (Mir Said Barakaga). Eshitdingiz, muhtaram pir Said Baraka, Siz bu bilan Balx shahrida suhbatdosh bolib Yashagansiz, Sinagansiz. Òaqdir deydi u. Axir men ham tobemasmi osha taqdirga? (Amir Husaynga). Umringda hech kitob kormay ulgaygan eding, Shu sababdan gaplaringda mantiq yoq, amir. Mir Said Baraka. Odamzodni yaratibdi Alloh serkaram, Òaqdirin ham belgilamish, Biroq ayni payt Odamzodni ozod qoymish sinamoq uchun, Bu sinovdan otolmagay Amir Husayn. A m i r H u s a y n . Pirim, Sizga ne qilibmen? Gunohim nedur? M i r S a i d B a r a k a . Gunohingdan bittasini aytayin, amir, Balx shahrida saroy qurding kayf-safo uchun.
447 Masjidlarning mablaglarin sarf etding unga. Yana yiglab taqdir deysan... Ò e m u r . Umr chopagon! Bizlar mingan bedovlardan kora uchqur u. Yo Husayn! Eslaysan-a, birga osgandik. Sen Qozogon nabirasi! Men barloszoda! A m i r H u s a y n . Bir qiblaga bab-barobar yuzni bursak ham, Sen ozga bir xonadondan, Men Chingiziyman! Ò e m u r . Xotirangdan chiqmagandir u osmir yillar, Ikkimizni qoyishgandi bir payt poygaga. Mendan ortda qolib ketding, biroq past tushmay Oshanda ham degan eding: «Men Chingiziyman!» Odamlarning shajarasi daryolar kabi Bir-biriga qoshilmogi shubhasiz, bor gap. Sening bobong Chingiz emas, Aslida Hasad! Hasad! Hasad!
Bilib qoygin, Amir Husayn. Oyoq-qoling boglab kelgan osha hasaddir. Men buyuk bir saltanatni tuzmoqdaman-u Biring u yon, Biring bu yon tortasan, attang. Ortamizga qoyib hatto Kalomulloni Necha marta qasam ichding,
448 Esla, Husayn! Oxirgi payt seni boglab keltiray desam, Qochib qolding. A m i r H u s a y n . Omad mendan yuzin ogirdi. Yoqsa sening toj-u taxting bolardi menda! Madrasaga bekingandim, ablah Kayxisrav Òanib qolmish egnimdagi zarbof tonimdan. Ò e m u r . Kayxisravning otasini sen oldirganding, Osha xun deb seni tutib keltirmishdir u. Omadsizlik emasdir bu qilmish-qidirmish. Meni esa rasman holda Balx qurultoyi Mamlakatning amiri deb saylab qoyibdi. Endi sening kimligingni aytay, Husayn, Lashkarini siylamagan sen xasis amir! Sirdaryoning boylarida Jetega qarshi Ikkalamiz chiqqan edik osha mashum kun. Osmon goyo teshildi-yu jami bulutlar Suvlarini tokkan edi jang maydoniga. Ust-boshi hol, holdan toygan sening lashkaring Och-u nahor bolgani-chun ortga chekindi. Loy jangida sen sababli nochor qolganman. On ming askar nobud boldi, afsus, oshanda. A m i r H u s a y n . Òemur, menga tonkama u maglubiyatni, Firibingni korsat edi, sarkarda bolsang! Ò e m u r . Kormagansan firibimning mingdan birin sen. Atrofimni zanjir kabi orab tursa ham,
449 Jetelarni tumtaraqay quvdim Vatandan. Bir jang chogi muhtaram pir Said Baraka Egildi-yu yerdan siqim tuproqni olib, «Yogiy qochdi!» deya nido qilganlaricha Yov tomonga sochdi uni, Yov-chi, ha, qochdi! Bu ham firib, shundoqmasmi? M i r S a i d B a r a k a . Avval xudodan! Gar muzaffar qilar bolsa, madadin bergay. Shayx ul islom Qiblagohning unvonlari Sohibqirondir. Allohimning karami-la sakkiz yuz yilda Yulduzlarning holatlari ayricha bolgay. Jadiy burji koringaydir kiyik shaklida. Osha yili tugilgaydir bir Sohibqiron. Eng avvali shoh Iskandar, undan song esa Òugilmishdir Rasuli Akram Paygambarimiz. Uchinchisi Hazrat Òemur Sohibqirondir. Avliyolar allaqachon bashorat qilib Aytmishlarkim, Sohibqiron dunyoni olgay. Sakkiz yuz yil saltanati turgay barqaror. Jahongirga abadiyan xudo yor bolgay. Ilohi omin! (Qolganlar ham «Omin», «Omin» deya yuzlariga fotiha tortadilar). K a y x i s r a v . Alohazrat, izn bering bir soz demoqqa. 29 Adabiyot, III 450 Ò e m u r . Sening otang Badaxshonning hokimi edi, Yurt talashib oldirgandi uni Husayn. Ha, Kayxisrav, tushunaman ahvolingni men. K a y x i s r a v . Urushlarda qon tokilgay, men ham anglayman, Padarimni oldirgan-ku shu nomard, ammo Necha bora qasam ichdi Sizni ham aldab. Kamonining sadogidan mana bu oqni Òopib oldim. Alohazrat, yozuvi ham bor. Oqib koring! (Kayxisrav kamon oqini Òemurga uzatadi). Ò e m u r . (Yozuvni ovoz chiqarib oqiydi). «Bu Òemur uchun». Xuddi shundoq shakldagi paykonlar bilan Sijistonda yogiy meni yaralagandi. Bir oyogim ham bir qolim hanuz nogiron. Ajab holkim, oshanda sen malham qoyganding, Eslaysanmi osha kunni, Amir Husayn? A m i r H u s a y n . Ushbu oqim yuragingga atalgan ammo. Ò e m u r . Zaharlidir? A m i r H u s a y n . Ha, albatta! Òegsa bilarding.
451 Ò e m u r . Qay bir fozil aytgan ekan: Òuz aynisa gar Uni nima tuzatar deb. Oh, ablah, olchoq! B a r l o s b a h o d i r . Alohazrat, ruxsat bering, bu gazandaning Paykonini oz koksiga joylab qoyaylik. Orqa eshikdan Uljoy Òurkon yugurib chiqadi. U l j o y Ò u r k o n . Olampanoh, Olampanoh, Bir zum sabr eting. Ò e m u r . Uljoy! A m i r H u s a y n . Uljoy?! Ò e m u r . Sen qayoqdan paydo bolding? U l j o y Ò u r k o n . Xosxonada men, Bosh yuvmoqqa suv tayyorlab odatdagidek, Sartaroshning ketishini poylab turgandim. Va dafatan bu dahshatli suhbat govuri Qulogimga chalindi-yu ketolmay qoldim. Afv etgaysiz choringizni. Ò e m u r . Sen chori emas, Amir Òemur zavjasi sen, malikadursan.
452 A m i r H u s a y n . Sen Qozogon nabirasi, Husaynga singil. U l j o y Ò u r k o n . Men ikki ot orasida jizganak bolgan, Ikkisin ham ayaydurgan Uljoy Òurkonman. Ò e m u r . Uljoy, mening gaplarimga quloq tut andak, Seni goyo gubori yoq sahro guliday Oz bagriga bosguvchini tushungil deyman. Shafqat bilmas hukmdor deb oylama meni, Unutmaki, har qanday kas felidan topgay. Men akangning qilmishlarin afv eta-eta, Oqibatda botgandurman gunohga balki. Afsus, akang shu qadarli ochofat, yuho, Ongay kelsa, ayamagan hatto seni ham. A m i r H u s a y n . Xudodan qorq, Amir Òemur, isbotingni ayt! Ò e m u r . Necha muddat ikkalamiz it-mushuk bolib Uchrashmayin, Arazlashib yurgan kezlarda Makkor mogul Samarqandni qayta bosgandi. Podshohi yoq mamlakatning ahvoli malum: Shunday paytda bosh kotarib chiqdi bir guruh. A m i r H u s a y n . Sarbadorlar! Ò e m u r . Sarbadorlar, ha, sarbadorlar!
453 Mardonavor qoriqladi ular shaharni, Uloqtirib tashladilar mogul qoshinin. Sen bilan men tayyor oshga bakovul bolib Saltanatni tortib oldik sarbadorlardan. Sen ozingni amir deding, meni-chi, vazir. Sarbadorning bitta aybi uquvsizligi. Umrida hech toj-u taxtni kormagan kosib, Uchta-tortta mullavachcha ne ish qilardi? Pala-partish farmonlarni chiqarib ular Boyonlarni ozlaridan tezda bezdirdi. Shul sababli omadimiz chopdi bizlarning, Biz ularni dorga tortdik nomiga loyiq. A m i r H u s a y n . Men bilardim, moyil eding sarbadorlarga, Dordan olib qolgan eding ulardan birin, Ismi uning Mavlonozoda. Ò e m u r . Sen sabab bolib Samarqandda norozilik boshlanib ketdi. Bir och bori dafatanda qoraga kirib, Kozi toymay duch kelganni bogizlagandek Soliq solding beva demay, bechora demay. Soliq yigish balosini menga topshirding. Behuda qon tokkanlaring bir karra bolsa, El-u yurtni talaganing on karra boldi. Men bir necha sarbadorni saqlab qololdim. Vatan uchun jonin tikkan fidoyilarning Qismatiga achingandim, taxtiga emas. Qish faslida ochilgan bir chechakday ular: Oz-ozidan halokatga mahkum edilar. Biroq sening ochiq gordek yuho ogzingni Osha paytda yopolmasdan armonda qoldim.
454 Elga solgan soligingning katta qismini Uljoy bilan ikkalamiz qoplagan edik. Oz singlingga ozing hadya qilgan ziraklar Oz qolingga qaytib borsa, olding, noinsof. U l j o y Ò u r k o n . Nahot, aka?! A m i r H u s a y n . Ziragingni tanimaganman. Otgan otdi. Òemur endi valdirayverar. Har doimo haq boladi muzaffar odam. Ò e m u r . Òemur bilan gaplashganda bu hikmating puch, Unutmagil, muzaffarman haqligim uchun. Ulug bir zot yashab otgan bizning zaminda. Òurkistonlik avliyo u Ahmad Yassaviy. Òingla uning bir hikmatin, Goyat ibratli. «Nafsim meni yoldan urib xor ayladi. Òermiltirib xaloyiqqa zor ayladi». Aynan senga moljallangan bir juft oqdir bu. U l j o y Ò u r k o n . Afsuski, men xabardorman buning baridan, Necha yildir orangizda qora xusumat. Aka, Sizning joningizni Ulug Amirdan Qancha marta sorab oldim yiglab, yolborib. A m i r H u s a y n . Agar mening singlim bolsang, yolborma, Uljoy. Axir men ham jangchiman-ku, men ham bahodir.
455 Yaxshisi, sen koshkingga ket, oromgohingga, Kechir meni, aziz singlim! U l j o y Ò u r k o n . O, Olampanoh, Hadya qiling menga osha kamon oqini, U dahshatli bir tarixdan xotira bolgay. Ò e m u r Modomiki, xosxonada bizni tinglabsan, Xabardorsan bu suhbatning tafsilotidan. Ma, ola qol, Yozuvini oqima faqat. U l j o y Ò u r k o n . (Kamon oqini oladi. Chiqayotib oqiydi). «Bu Òemur uchun». Yoq, bu men uchun. Uljoy Òurkon chiqadi. Ò e m u r . Men hamisha shukr aytdim parvardigorga, Qodir Alloh oydin qildi yolimni doim. Zabt aylasam qay bir zamin, Qay mamlakatni, Xudoyimning xohishiga tayandim mudom. Hatto yiroq yulduzlarning feli qandoq deb, Òinglaganman qurachi-yu munajjimlarni. Òurfa din-u etiqodga ibodat qilgan Necha-necha qavmlarni hukmimga oldim. Muhammadning yalovini kotardim baland. Biroq ozing birga osgan, Birga ot surgan, Bir masjidga some bolgan zotdan ayrilmoq
456 Bu goyatda mayus qilib qoyar odamni. Siz ne deysiz, Muhtaram pir Said Baraka? M i r S a i d B a r a k a . Musulmonning qonin tokmoq joiz bolmagay. Ammo-lekin dini Islom bayrogin tutgan Yolboshchiga pand bermoqlik gunohi azim. Òavba qilsin, Òavba qilsin, Amir Husayn. Zero, shundoq lutf etmishlar paygambarimiz: Ertayu kech ochiq erur tavba eshigi. Ò e m u r . Shayxulislom janoblari, fikringiz nedur? S h a y x u l i s l o m . Muborak bir kalimani keltirib otay, U «Quroni karim»dandur! Ò e m u r . Vujudim quloq! S h a y x u l i s l o m . «Yafalullohu moyashau va yaaxkumu mo yorid», Yani, Alloh nimaniki xohlasa agar, Irodasi bilan shuni hukm qilgaydir. Ò e m u r . Inshoolloh, yaratganning ozi bilgaydir. Ey, Siz mening amirlarim, bahodirlarim. Qadamidan ot chaqnagan lashkarboshilar. Alloh Sizning dilingizga ne tuygu solmish? Muntazirman javobingga, Barlos bahodir.
457 B a r l o s b a h o d i r . Muntazirmiz amringizga, o, Sohibqiron, Siz amr eting kemirgaymiz Kohi Qofni ham. Siz amr eting simirgaymiz Bahr-u ummonni. Kuch olgaymiz shijoat-u himmatingizdan. Sizga sodiq bolurmiz deb qasam ichganmiz. Ulug Amir, xudo shohid, jangchining onti Download 3.58 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling