Hozirgi va qadimgi turkli ellar va elatlarning tillari. Asosan

Turkiy qipchoq quman tili lotin alifbosida, masalan, Codex Cumanicusda yozilgan .
Baʼzi turk islohotchilari lotin yozuvini qabul qilishni Otaturk islohotlaridan ancha oldin ilgari surdilar. 1862-yilda, islohotning dastlabki davrida, davlat arbobi Munuf Posho alifboni isloh qilish tarafdori edi. XX asr boshlarida xuddi shunday takliflar „ Yosh turklar“ harakati bilan bogʻliq boʻlgan bir qancha yozuvchilar, jumladan Husayin Cahit, Abdullah Cevdet va Jalol Nuriy tomonidan ham ilgari surilgan edi. Bu masala 1923-yilda yangi tashkil etilgan Turkiya Respublikasining birinchi Iqtisodiy Kongressida yana ko‘tarilib, bir necha yil davom etishi kerak bo‘lgan jamoatchilik muhokamasiga sabab bo‘ldi.
Arab yozuvidan uzoqlashishga konservativ va diniy unsurlar qattiq qarshilik ko‘rsatdi. Yozuvni rimiylashtirish Turkiyani keng islom olamidan ajratib, „xorijiy“ (yaʼni Yevropa) o‘ringa qo‘yishi taʼkidlangan edi.Boshqalar esa amaliy asosda romanlashtirishga qarshi chiqdilar. Oʻsha paytda turkiy fonemalarga mos keladigan lotin yozuvining mos moslashuvi yoʻq edi. Baʼzilar turkcha unlilarni yaxshiroq ifodalash uchun arab yozuvini qoʻshimcha belgilar bilan oʻzgartirish yaxshiroq variant boʻlishi mumkinligini taxmin qilishdi^[4]. 1926-yilda esa Sovet Ittifoqi tarkibidagi turkiy respublikalar lotin yozuviga o‘tishi Turkiyadagi islohotchilarga katta turtki berdi.
Turkiyzabon armanlar asrlar davomida Muqaddas Injil va boshqa kitoblarni turk tilida yozish uchun Mesrobiy (arman) yozuvidan foydalanganlar. Zamonaviy turk alifbosini ixtiro qilgan lingvistik guruh tarkibiga Agop Dilaçar kabi bir qancha arman tilshunoslari kirgan^[5]. Karamanli turk tili ham xuddi shunday, yunon alifbosi shakli bilan yozilgan.

Zamonaviy turk alifbosining kiritilishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Usmonli turk alifbosi va 1930-yillar zamonaviy turk alifbosi qoʻllanmasi, Respublika muzeyidan, Anqara
Hozirgi 29 harfli turk alifbosi Turkiya Respublikasi asoschisi Mustafo Kamol Otaturkning shaxsiy tashabbusi bilan yaratilgan. Bu Otaturk islohotlarining madaniy qismidagi hokimiyatni mustahkamlash ortidan kiritilgan muhim qadam edi^[6].Respublika Xalq partiyasi tomonidan boshqariladigan bir partiyaviy davlatni oʻrnatgan Otaturk alifboda tub islohotlarni amalga oshirishga qarshi oldingi qarshiliklarni chetga surib qoʻyishga muvaffaq boʻldi. U 1928-yilning iyulida rejalarini eʼlon qildi va Til komissiyasini tuzdi (Dil Encümeni)^[7].Ushbu komissiya quyidagi aʼzolardan iborat^[8]:

•