I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

Qovushqoqlik viskozimetrlar deb ataladigan moslamalar orqali aniqlanadi. 
Dinamik qovushqoqlik Geppler viskozimetri yordamida yog` bilan to`ldirilgan 
shisha trubka ichidagi sharning tushish vaqtiga qarab aniqlanadi. 
Nisbiy qovushqoqlik Engler vizkozometrida aniqlanadi va Engler 
gruduslarida belgilanadi (
0
E). 
Ba`zi yog`larning tarkibiy va sifat ko`rsatkichlari (TsK)ni bilish, ularni 
identifikatsiyalash katta ahamiyatga ega. Odatda noma`lum yog` mahsulotini 
identifikatsiyalash uchun ularning organoleptik ko`rsatkichlari, zichligi, 
refraktsiyasi, sovunlanish soni va yod sonlari aniqlanib, so`ngra T.S.K. 
jadvallari (ular odatda ilovalarda beriladi) yoki ma`lumotnomalardan T.S.K.si 
tekshirilayotgan yog`ga o`xshash bo`lgan yog`lar topiladi. 
4.4.3. Yog`lar tarkibi va ularning komponentlarini aniqlash. 
Yog`larning tarkibiy komponentlari deganda glitseridlar gidrolizida hosil 
bo`ladigan yog` kislotalari va glitserin, erkin yog` kislotalari, shuningdek sovuqda, 
oddiy sharoitda yoki qizlirilganda ishqoriy metallarning gidroksidlari bilan 
ta`sirlashmaydigan birikmalar (sovunlanmaydigan moddalar) tushuniladi. 
Yog`larning miqdoriy tarkibini, jumladan yog` kislotalari, glitserin 
chiqishining foizlardagi miqdorini bilish qator texnologik jarayonlar, masalan 
sovunlanish, yog` kislotalari va glitserin olish jarayonini amalga oshirishda muhim 
ahamiyat kasb etadi. Bundan tashqari ushbu analizlar tadqiqotlar uchun ham katta 
ahamiyatga ega. 

---

273 
Yog`larning tarkibini va ulardagi asosiy komponentlarni xarakterlash uchun 
sovunlanmaydigan moddalar, yog` kislotalarining umumiy miqdori, erkin yog` 
kislotalari miqdori, glitseridlar, glitserin miqdorini aniqlash usullari qo`llaniladi. 
Odatda analiz sovunlanmaydigan moddalar va yog` kislotalarining umumiy 
miqdorini aniqlashdan boshlanadi. Yog`lar NaOH yoki KOH spirtli eritmalari 
yordamida sovunlantiriladi va sovunlanmaydigan moddalar 50% li spirtli 
eritmadan petrol (neft) efiri yordamida ekstraktsiyalanib ajaratiladi. 
Sovunli eritmadan spirt haydalgandan keyin mineral kislotalar yordamida 
yog` kislotalari ajratib olinadi, so`ngra petrol yoki dietil efiri yordamida 
ekstraktsiyalanadi. Bunda yog`dagi yog` kislotalari umumiy miqdori, ya`ni ham 
erkin, ham bog`langan yog` kislotalari aniqlanadi. 
Erkin yog` kislotalarini aniqlashda yog` sovunlantirilmaydi balki 
gidroksidning spirtli eritmasi yordamida neytrallantiriladi.