I bob. Eshitish qobiliyati past maktabgacha yoshdagi bolalarning vizual-majoziy fikrlash xususiyatlarining nazariy masalalari

Mundarija
Kirish. 3
I bob. Eshitish qobiliyati past maktabgacha yoshdagi bolalarning vizual-majoziy fikrlash xususiyatlarining nazariy masalalari. 5
1.1. Ilmiy adabiyotlarda “fikrlash” tushunchasi. 5
1.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarda fikrlash jarayonining xususiyatlari (norma) 10
1.3. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini rivojlantirish naqshlari. 15
1.4. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini rivojlantirish imkoniyatlari. 20
I bob xulosalar 25
II bob. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini rivojlantirish bo'yicha tuzatish ishlari. 26
2.1. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini o'rganish usullari. 26
2.2. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini rivojlantirish uchun o'yinlar majmuasi. 31
II bob bo'yicha xulosalar 36
Xulosa. 37
Adabiyotlar.. 39
Ilovalar. 44
Kirish
Maktabgacha yoshdagi bolaning kognitiv faoliyatida mahalliy psixologlar vizual-majoziy fikrlashning etakchi rolini ta'kidlaydilar ( L.A.Venger , A.V. Zaporojets , BC Muxina , N.N. Poddyakov va boshqalar). Maktabgacha yoshda erishilgan vizual-majoziy fikrlashning rivojlanish darajasi insonning butun keyingi hayoti uchun muhimdir. Vizual-majoziy fikrlash, katta maktabgacha yoshdagi psixologik neoplazma bo'lib, maktabgacha yoshdagi bolalik aqliy rivojlanishning umumiy jarayoniga qo'shadigan asosiy hissadir. Vizual-majoziy fikrlashni shakllantirish darajasi ko'p jihatdan bolaning maktabda keyingi ta'lim muvaffaqiyatini belgilaydi va og'zaki-mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga tayyorligini belgilaydi.
Bu masala bo'yicha adabiyotlarni o'rganish shuni ko'rsatadiki, eshitish nuqsonlari bo'lgan bolalar tafakkurining rivojlanishi bolalar tafakkurining rivojlanishining umumiy qonuniyatlariga bo'ysunsa va bir xil bosqichlarni bosib o'tgan bo'lsa-da, u muhim xususiyatlarga ham ega. Bu xususiyatlar eshitishning etishmasligi tufayli kar va zaif eshituvchi bolalarda nutqning sekinroq va o'ziga xos rivojlanishi bilan bog'liq bo'lib, bu hatto maxsus ta'lim sharoitida ham o'zini namoyon qiladi. Ushbu toifadagi bolalarda aqliy operatsiyalarning shakllanishi maktabgacha yoshda allaqachon kechiktiriladi. Maktab davrida bu kechikish yanada sezilarli bo'ladi.
Kar va zaif eshitadigan bolalarda fikrlash rivojlanishining bir bosqichidan ikkinchisiga sekin o'tish kuzatiladi. Agar umuman karlarning kognitiv faoliyatiga murojaat qilsak, ikkinchisi foydasiga og'zaki-mantiqiy va vizual-majoziy fikrlashning nomutanosib rolini ta'kidlash kerak bo'ladi. Eshitish qobiliyati zaif bolalarda ham tafakkur rivojlanishida kechikish kuzatiladi.
Rossiyalik psixologlar tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, kar va zaif eshituvchi bolalarda fikrlashning rivojlanishi ularning eshituvchi tengdoshlari darajasidan orqada qoladi va bir qator xususiyatlarga ega: keyinchalik fikrlashning barcha bosqichlarini shakllantirish, ko'rish qobiliyatini rivojlantirishdagi bo'shliqning oshishi. -eshituvchi tengdoshlar bilan solishtirganda majoziy va ayniqsa og'zaki-mantiqiy fikrlash, har xil turdagi muammolarni hal qilishda naqsh bo'yicha o'ylash tendentsiyasi, aqliy operatsiyalarning rivojlanishidagi kechikish va boshqalar.
uy sharoitida eshitish qobiliyati buzilgan bolalarning vizual-majoziy tafakkurini shakllantirish masalalari ko'rib chiqildi. kar psixologiyasi yetarli emas. Shu sababli, ushbu toifadagi maktab o'quvchilarida vizual-majoziylikni shakllantirishning ko'plab savollari o'rganilmagan.
Tadqiqot ob'ekti - maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy fikrlashi.
Tadqiqot predmeti - eshitish qobiliyati buzilgan maktabgacha yoshdagi bolalarda vizual-majoziy fikrlashni rivojlantirish uchun psixologik va pedagogik shartlar.
Tadqiqotning maqsadi eshitish qobiliyati zaif maktabgacha yoshdagi bolalarda vizual-majoziy fikrlashni rivojlantirish uchun psixologik-pedagogik shart-sharoitlar majmuasini aniqlashdan iborat.
Tadqiqot gipotezasi: eshitish qobiliyati past maktabgacha yoshdagi bolalarning vizual-majoziy tafakkurini shakllantirish va rivojlantirish, agar quyidagi psixologik va pedagogik sharoitlar mavjud bo'lsa, samarali bo'ladi: maktabgacha yoshdagi bolalarda fikrlashni o'z vaqtida tashxislash va vizual-majoziy rivojlanish uchun o'yinlar va mashg'ulotlarni tashkil etish. fikrlash.
Ish vazifalari:
1. Eshitishda nuqsoni bo'lgan bolalarda me'yorda va vizual-majoziy fikrlashni shakllantirish xususiyatlarini o'rganish.
2. Eshitishda nuqsoni bo'lgan bolalarda me'yorda va vizual-majoziy fikrlashni diagnostika qilish usullarini va uning rivojlanish yo'llarini ko'rib chiqing.
I bob
1.1. Ilmiy adabiyotlarda “fikrlash” tushunchasi
Ilmiy tadqiqotlarda fikrlash aqliy faoliyatning o'ta murakkab shakli sifatida qaraladi, bu vazifa vaziyatni dastlabki tahlil qilish va sintez qilishni va uni hal qilish uchun maxsus yordamchi operatsiyalarni topishni talab qilganda yuzaga keladi. Fikrlash jarayonida ob'ektiv voqelikni uning xususiyatlari, aloqalari va munosabatlarida ongli ravishda aks ettirish mavjud bo'lib, ular bevosita hissiy idrok etish uchun mavjud bo'lmagan ob'ektlarni o'z ichiga oladi ( V.V.Davydov , N.N.Poddyakov , S.L.Rubinshteyn ).
R.S.Nemov ta'rifiga ko'ra , fikrlash sub'ektiv yangi bilimlarni ochish, muammolarni hal qilish, voqelikni ijodiy o'zgartirish bilan bog'liq bo'lgan bilishning psixologik jarayoni sifatida tushuniladi. Boshqa psixologik jarayonlardan farqli o'laroq, tafakkur deyarli doimo hal qilinishi kerak bo'lgan muammoli vaziyatning mavjudligi va bu vazifa qo'yilgan sharoitlarning faol o'zgarishi bilan bog'liqdir [14, 208-b.].
Tafakkur miyaning funktsiyasi, uning analitik va sintetik faoliyatining natijasidir. Bu ikkinchi signal tizimining etakchi roli bilan ikkala signalizatsiya tizimining ishlashi bilan ta'minlanadi. Miya yarim korteksida ruhiy muammolarni hal qilishda vaqtinchalik asabiy aloqalar tizimlarini o'zgartirish jarayoni sodir bo'ladi. Fiziologik jihatdan yangi fikrni topish nerv bog`lanishlarini yangi birikmada yopish demakdir [25, s.35].
Fikrlash maqsadga muvofiqdir. Fikrlash jarayoni muammoli vaziyatni anglash, savolni shakllantirish bilan boshlanadi. Muammoni hal qilish vositalari tahlil, sintez, taqqoslash, abstraktsiya, umumlashtirish kabi aqliy operatsiyalardir. Tahlil - bu butunning aqliy ravishda qismlarga bo'linishi yoki uning tomonlarini, harakatlarini, munosabatlarini butundan ajratishdir. Sintez deganda qismlar, xususiyatlar, harakatlarning bir butunga aqliy birlashishi tushuniladi. Taqqoslash - ob'ektlar, hodisalar yoki har qanday belgilar o'rtasidagi o'xshashlik va farqlarni o'rnatish. Umumlashtirish - bu narsa va hodisalarning ba'zi muhim xususiyatlarga ko'ra aqliy birlashmasi. Abstraktsiya ob'ektning ba'zi tomonlarini ajratib, qolgan qismidan mavhumlashtirishdan iborat. Fikrlash amaliy harakatlar yordamida, g'oyalar yoki so'zlar bilan ishlash darajasida, ya'ni ichki rejada amalga oshirilishi mumkin.
Nazariy va amaliy, intuitiv va analitik, realistik va autistik, samarali va reproduktiv fikrlash mavjud.
Bolalar tafakkurining rivojlanishini o'rganish 20-asrda boshlangan va dastlab eng oddiy ob'ektiv va instrumental faoliyatga asoslangan maymunlarning fikrlashini o'rganishga o'xshash tarzda amalga oshirildi (K. Buhler, E. Thorndike ) . Bunday yondashuv uning tarafdorlarini tilning rolini va bolalar tomonidan fikrlashni rivojlantirishda ijtimoiy rivojlangan faoliyat usullaridan foydalanishni e'tiborsiz qoldirishga olib keldi. Mualliflar bolaning amaliy faoliyati jarayonida shakllanadigan va keyinchalik fikrlashning yanada murakkab shakllarini rivojlantirish uchun asos bo'lib xizmat qiladigan eng muhim aqliy shakllanishlarni qayd etmadilar.
Gestalt psixologiyasining vakillari ham psixik muammolarni hal qilishda tashqi faoliyatning ahamiyatini inkor etdilar. Ularning qarashlarining asosi muammoning to'satdan hal qilinishi muammoli vaziyatning sohaning fenomenal tuzilishidagi muhim munosabatlarini ta'kidlash asosida sodir bo'ladi va avvalgi inson tajribasi bilan hech qanday aloqasi yo'q ( V.Kehler , K. .Koffka ). Shu bilan birga, gestalt psixologiyasi nazariyasini rivojlantirib, Vyurtsberg maktabi olimlari tafakkur psixologiyasining shakllanishi va rivojlanishiga katta hissa qo'shdilar: O.Kulpe va uning izdoshlari tafakkurning eksperimental psixologik tadqiqotiga asos soldi; O.Zelts reproduktiv muammolarni hal qilish jarayonini tushuntirishning umumiy tamoyillarini taklif qildi, aqliy operatsiyalarni muammoni hal qilish usullari sifatida tasnifladi; I.K.Dunker ijodiy fikrlash haqidagi mavjud g‘oyalarni tizimlashtirdi, muammoli vaziyatlar tasnifini yaratdi, muammolarni yechish jarayonini tavsiflovchi tushunchalar tizimini ishlab chiqdi [4, 70-b.].
Shunday qilib, tafakkurni o'rganishda ma'lum muvaffaqiyatlarga erishildi. Shu bilan birga, bola psixikasi shakllanishining eng murakkab jarayonida ko'p narsa noaniq bo'lib qoldi va keyingi tadqiqotlar talab qilindi.
bosqichligini V.V.Davydov , S.L.Rubinshteyn , K.A.Slavskaya ham o'rgangan . Sxematik jihatdan tafakkurning turli bosqichlari ular tomonidan quyidagi shaklda ifodalanadi.
Birinchi bosqichda topshiriq shartlari bo'yicha dastlabki yo'nalish, uning tarkibiy qismlarini tahlil qilish, uning muhim xususiyatlari va munosabatlarini aniqlash amalga oshiriladi.
Ikkinchi bosqichda kelajakda aqliy faoliyat rivojlanadigan yo'llardan biri tanlanadi (umumiy fikrlash strategiyasini ishlab chiqish).
Keyingi - ijro etuvchi bosqichda vazifani bajarishga qaratilgan tegishli usullar (kognitiv harakatlar, operatsiyalar) uchun qidiruv amalga oshiriladi. Aqliy faoliyatni bilish va rivojlantirish jarayonida bola tahlil, sintez, taqqoslash, umumlashtirish, tasniflash va tizimlashtirish operatsiyalarini o'rganadi. Ular tafakkurning asosiy tarkibiy qismlari bo'lib, ularning har biri fikrlash jarayonida o'ziga xos funktsiyani bajaradi va boshqa operatsiyalar bilan chambarchas bog'liqdir. Har bir operatsiyaning shakllanish darajasiga qarab , aqliy faoliyat turli natijalar bilan amalga oshiriladi. Yechimni izlash, qoida tariqasida, oraliq maqsadlarni taqsimlash va avtomatlashtirilgan va ichkilashtirilgan ob'ektiv harakatlar, vizual tasvirlar, ma'nolar va mantiqiy sxemalar yordamida amalga oshiriladigan oraliq yordamchi aqliy harakatlar va operatsiyalarni amalga oshirish orqali ijtimoiy jihatdan rivojlangan va o'zlashtirilgan. hayot.
To'rtinchi bosqichda aqliy muammoning haqiqiy yechimi - yakuniy javobni topish amalga oshiriladi. Keyin oxirgi, beshinchi bosqichda olingan natija masalaning dastlabki shartlari bilan taqqoslanadi. Agar natija dastlabki shartlarga mos kelsa, fikrlash jarayoni tugaydi. Agar u rozi bo'lmasa, u holda aqliy faoliyat jarayoni dastlabki sharoitlarda qo'shimcha yo'naltirish va muammoni hal qilishning boshqa usullarini izlash bosqichlaridan qayta boshlanadi.
Barcha bosqichlar o'z tarkibiy qismlari bilan har qanday motivlangan maqsadli aqliy faoliyatning psixologik tuzilishini tashkil qiladi. Shu bilan birga, ular aqliy (aqliy) operatsiyalar va harakatlar kabi aqliy faoliyatning "birliklari" ni o'z ichiga olgan murakkab tashkil etilgan ichki tuzilishga ega.
bir-biri bilan o'zaro ta'sir qiluvchi ko'p darajali aqliy jarayonlar bo'lgan alohida bo'g'inlar va bosqichlarning murakkab ierarxik tashkil etilgan tizimidan iborat.
Mahalliy tadqiqotchilarning fikrlashni yagona dialektik jarayon sifatida ko'rib chiqishga bo'lgan bunday kontseptual yondashuvi tafakkurning rivojlanishi, uning elementar shakllardan murakkabroq shakllarga o'tish jarayonini istisno qilmaydi ( B.G. Ananiev , A.N. Leontiev , B.M. Teplov) . , S.L. Rubinshteyn ).
Fikrlash shakllarini yagona fikrlash jarayonining ekvivalent tarkibiy qismlari sifatida ko'rib, olimlar ularning har birini va uning o'ziga xosligini ajratib turadilar.
Mavjud umume'tirof etilgan tasnifda fikrlashning uchta asosiy shakli ajralib turadi, ular bir vaqtning o'zida genetik darajalardir: vizual-samarali, vizual-majoziy va og'zaki-mantiqiy fikrlash. Ushbu fikrlash shakllarining har biri yuqorida tavsiflangan bosqichlarga muvofiq printsipial jihatdan umumiy psixologik tuzilishga ega. Har bir fikrlash shaklida aqliy harakatlarni amalga oshirish vositalari va usullari farqlanadi va samarali, majoziy va kontseptual bo'lishi mumkin ( A.V. Brushlinskiy ).
Vizual-samarali fikrlash - bu muammoni hal qilish tashqi vosita testlarini o'z ichiga olgan fikrlash. Vizual-majoziy fikrlash muammoning yechimini topishga qaratilgan, lekin ongda, tasvirlar yordamida amalga oshiriladigan testlarni ham o'z ichiga oladi. Og'zaki-mantiqiy fikrlash - bu fikrlash yordamida fikrlash. Mulohaza yuritish jarayonida ob'ektlar to'g'risidagi vositachilik va umumlashtirilgan bilimlar, uning muhim ob'ektiv aloqalari va munosabatlarini ochishga asoslangan tushunchalar qo'llaniladi. Har qanday tushuncha, bir tomondan, tasvir va tasvir bilan, ikkinchi tomondan, so‘z bilan bog‘lanadi [9, 38-b.].
R.S. Nemov ) mavjud .
Tafakkurning barcha sanab o'tilgan shakllari o'zaro bog'liq bo'lib, ular bir xil faoliyatda namoyon bo'lishi mumkin. Bir-biri bilan chambarchas bog'liq holda gapiradigan bo'lsak, fikrlashning barcha shakllari real dunyoni bilishning yagona jarayonini tashkil etadi, unda turli daqiqalarda u yoki boshqasi ustunlik qilishi mumkin.
1.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarda fikrlash jarayonining xususiyatlari (norma)
Maktabgacha yoshdagi bolalik davrida fikrlash jarayoni sezilarli o'zgarishlarga uchraydi, boshqa kognitiv jarayonlarni o'ziga bo'ysundiradi. Keyinchalik, biz etakchi mahalliy psixologlarning nazariy pozitsiyalarini ta'kidlaymiz, maktabgacha yoshdagi bolalarning fikrlash xususiyatlarini ochib beramiz ( A.V. Zaporojets , D.B. Elkonin , V.V. Davydov , A.A. Lyublinskaya , A.M. Leushina , G.I. Minskaya , S.N.Dddkov , S.N.N.N.N. ).
Tadqiqotchilarning fikricha, maktabgacha yoshdagi bolalarning tafakkuri quyidagilar bilan ajralib turadi:
elementar shakllarining rivojlanish darajasiga bog'liqligi ;
- maktabgacha yoshdagi bolaning rivojlanishidagi amaliy faoliyatning etakchi roli va uning vizual-majoziy va vizual-samarali fikrlashni rivojlantirishga sezilarli ta'siri [14, 66-bet].
Vizual-faol fikrlash jarayonida yanada murakkab shakl - vizual-majoziy fikrlash uchun zarur shart-sharoitlar yaratiladi, bunda bola amaliy harakatlardan foydalanmasdan vakillik nuqtai nazaridan muayyan muammolarni hal qilishi mumkin (N.N. Poddyakov ) .
Turli xil fikrlash shakllari hech qachon bir-biridan ajralgan holda ishlamaydi: bolaning kontseptual tafakkurida har doim majoziy komponentlar mavjud, obrazli fikrlashda tushunchalar muhim rol o'ynaydi. Har bir fikrlash shakli o'ziga xos vositalar va amalga oshirish usullari bilan tavsiflanadi va aqliy rivojlanishning umumiy jarayonida o'ziga xos funktsiyalarni bajaradi.
Eng katta ta'sir fikrlashning barcha uch shakllarining o'zaro ta'sirida, bilishning hissiy va ratsional tomonlari o'zaro bog'liqligi to'liq amalga oshirilganda, bola ob'ektlarning o'ziga xos xususiyatlarini ularning birligida idrok etganda erishiladi.
Shuni yodda tutish kerakki, har bir rivojlanish davridagi yutuqlar yo'qolmaydi, tafakkur rivojlanishining keyingi bosqichlari bilan almashtirilmaydi, balki insonning butun keyingi hayoti davomida o'z rolini o'ynaydi. Shuning uchun ham idrokdan vizual-faolga, ham idrokdan vizual-majoziy tafakkurga o'tadigan shakllanmagan fikrlash jarayonlari keyingi yoshda tuzatib bo'lmaydigan bo'lib chiqishi mumkin.
Birinchi fikrlash jarayonlari bolada uni o'rab turgan ob'ektlarning xususiyatlari va munosabatlarini ularni idrok etish jarayonida va ob'ektlar bilan o'z harakatlarini tajriba qilish jarayonida, ular bilan tanishish natijasida paydo bo'ladi. atrofdagi haqiqatda sodir bo'ladigan bir qator hodisalar. Binobarin, idrok va tafakkurning rivojlanishi bir-biri bilan chambarchas bog'liq bo'lib, bolalar tafakkurining birinchi ko'rinishlari amaliy (samarali) xarakterga ega, ya'ni. ular bolaning ob'ektiv faoliyatidan ajralmasdir. Ushbu fikrlash shakli "vizual samarali" deb ataladi va eng qadimgi hisoblanadi.
Vizual-samarali fikrlash odam yangi sharoitlarga va muammoli amaliy vazifani hal qilishning yangi usuliga duch kelganda paydo bo'ladi. Bola bunday turdagi vazifalarga bolaligida - kundalik va o'yin sharoitida duch keladi.
Bolada ob'ektiv faoliyatning rivojlanishi va uning " verbifikatsiyasi " uning atrofidagi odamlarning faol ishtirokida sodir bo'ladi. Kattalar bolaga ma'lum vazifalar qo'yadi, ularni hal qilish yo'llarini ko'rsatadi, harakatlarni nomlaydi. Bajarilayotgan harakatni bildiruvchi so'zning kiritilishi bolaning fikrlash jarayonini sifat jihatidan o'zgartiradi, hatto u hali so'zlashuv nutqida gapirmasa ham. So'z bilan ifodalangan harakat bir hil amaliy masalalar guruhini echishning umumlashtirilgan usuli xarakterini oladi va boshqa shunga o'xshash vaziyatlarga osongina o'tadi. Bolaning amaliy faoliyatiga qo'shilgan nutq, hatto dastlab faqat eshitiladi, go'yo uning fikrlash jarayonini ichkaridan qayta tashkil qiladi. Fikrlash mazmunini o'zgartirish uning yanada rivojlangan shakllarini talab qiladi va vizual-samarali fikrlash jarayonida allaqachon vizual-majoziy fikrlash uchun zarur shart-sharoitlar shakllanadi.
Kichik maktabgacha yoshda vizual-samarali fikrlashning mazmunida ham, shakllarida ham chuqur o'zgarishlar ro'y beradi. Bolalarning vizual-samarali fikrlash mazmunining o'zgarishi uning tuzilishining o'zgarishiga olib keladi. O'zining umumlashtirilgan tajribasidan foydalanib, bola aqliy tayyorgarlik ko'rishi, keyingi voqealarning tabiatini oldindan ko'rishi mumkin [4, 5-bet].
Vizual-samarali fikrlash aqliy faoliyatning barcha asosiy tarkibiy qismlarini o'z ichiga oladi: maqsadni belgilash, sharoitlarni tahlil qilish, erishish vositalarini tanlash. Amaliy muammoli vazifani hal qilishda yo'naltiruvchi harakatlar nafaqat ob'ektlarning tashqi xususiyatlari va sifatlarida, balki muayyan vaziyatdagi ob'ektlarning ichki munosabatlarida ham namoyon bo'ladi. Maktabgacha yoshda bola allaqachon uning oldida yuzaga keladigan amaliy vaziyatlar sharoitida erkin yo'naltirilgan.
Vizual-samarali fikrlashdan keyin vizual-majoziy fikrlash paydo bo'ladi, bu kichik maktabgacha yoshdagi bolada asosiy fikrlash turiga aylanadi. U "ongida" faqat o'zi amalda hal qilgan vazifalarni hal qiladi.
Eng oddiy vizual-majoziy fikrlash (ichki harakat rejasi) muayyan muammolarni hal qilishda ob'ektlarning aniq tasvirlari bilan ishlash qobiliyati deb hisoblanadi . "Ongda" tasvirlar bilan ishlash qobiliyati bolaning bilim va ko'nikmalarni egallashining bevosita natijasi emas. U aqliy rivojlanishning ma'lum yo'nalishlarining o'zaro ta'siri jarayonida paydo bo'ladi va rivojlanadi: ob'ektiv harakatlarning rivojlanishi, almashtirish harakati, nutq, taqlid, o'yin faoliyati va boshqalar. O'z navbatida, tasvirlar umumlashtirish darajasi, shakllanish va ishlash usullari bilan farq qilishi mumkin. Aqliy faoliyatning o'zi tasvirlar bilan operatsiya vazifasini bajaradi.
Kelajakda bolalar ob'ektlar, ularning xususiyatlari, aloqalari va munosabatlari haqida murakkab g'oyalar bilan "ongda" harakat qilishni boshlaydilar. Demak, ular mavjud qismlardan tashkil topishi mumkin bo'lgan bir butunni oldindan tasavvur qilishlari mumkin (tasvirda bu qismlar bir butunga birlashtirilgan): berilgan konstruktordan qanday konstruktsiyani qurish mumkin, qanday tasvirni birlashtirish mumkin. kesilgan rasm, uning qismlari turli kublarga yopishtirilgan; jismlarning yoki ularning qismlarining fazodagi harakatini tasavvur qila oladilar va hokazo.
Erta maktab yoshiga kelib, vizual-majoziy fikrlash tobora umumlashtiriladi. Bolalar murakkab sxematik tasvirlarni tushunadilar, ular asosida haqiqiy vaziyatni ifodalaydilar va hatto bunday tasvirlarni mustaqil ravishda yaratadilar.
Vizual-majoziy tafakkurning rivojlanishi nutq bilan chambarchas bog'liq bo'lib, u tasvirlarni - tasvirlarni tuzatadi (tuzatadi).
Majoziy fikrlash asosida og'zaki-mantiqiy fikrlash shakllana boshlaydi, bu esa kengroq muammolarni hal qilish, ilmiy bilimlarni o'zlashtirish imkonini beradi.
Ammo og'zaki-mantiqiy tafakkurning rivojlanishi fikrlashning vizual shakllarining rivojlanish darajasiga bog'liq, aks holda u sekin va katta qiyinchilik bilan shakllanadi va natijada u past bo'lib chiqadi. Shu bilan birga, maktabgacha yoshdagi fikrlashning vizual shakllari asosiy ekanligini unutmaslik kerak [29, s.14].
Vizual-samarali, vizual-majoziy va og'zaki-mantiqiy fikrlash o'rtasida chuqur ikki tomonlama bog'liqlik mavjud. Bir tomondan, amaliy masalalarni hal qilishda ob'ektlar bilan ishlash tajribasi og'zaki-mantiqiy tafakkurning paydo bo'lishi uchun zarur zamin tayyorlaydi. Boshqa tomondan, og'zaki-mantiqiy tafakkurning rivojlanishi ob'ektiv harakatlar xarakterini o'zgartiradi va elementar amaliy muammolarni hal qilishdan murakkab amaliy muammolarni hal qilishga o'tish imkoniyatini yaratadi.
Vizual-faoldan vizual-majoziy va og'zaki-mantiqiy fikrlashga o'tish yo'naltiruvchi-tadqiqot faoliyatining yuqori turlarining shakllanish darajasiga bog'liq . Ushbu o'tish tadqiqot faoliyatini yo'naltirish tabiati o'zgarganda, vazifa sharoitida yuqori turdagi yo'nalish va og'zaki rejadagi nutq vazifalarini faollashtirish asosida amalga oshiriladi.
Shunday qilib, fikrlashning uchta asosiy shakli chambarchas bog'liq: vizual-samarali, vizual-majoziy va og'zaki-mantiqiy. Tafakkurning bu shakllari turli sharoitlarda u yoki bu fikrlash shakli ustunlik qilishi mumkin bo'lgan real olamni bilishning yagona jarayonini shakllantiradi va shu munosabat bilan, umuman olganda, bilish jarayoni o'ziga xos xususiyatga ega bo'ladi. Shu bilan birga, nutq, undagi harakat uslubining tashuvchisi bo'lib, kognitiv faoliyatning dastlabki bosqichiga kiradi.
1.3. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini rivojlantirish naqshlari
Maktabgacha yoshdagi bolalarda tevarak-atrofga, predmet va hodisalar, ular o‘rtasidagi turli bog‘lanishlar haqidagi bilimlarga qiziqish rivojlanadi. Biroq, bilimning asosini birinchi navbatda hissiy - idrok etish jarayonlari, fikrlashning vizual shakllari tashkil qiladi.
Sensor bilish jarayonlari bolalikdagi maktabgacha yoshdagi va eshitish nuqsonlari bo'lgan bolalarda intensiv rivojlanadi. Kognitiv qiziqishlarni rivojlantirish, ob'ektiv faoliyatni shakllantirish, o'yinlarni shakllantirish kar va zaif eshituvchi bolalarning hissiy rivojlanishiga yordam beradi.
Shu bilan birga, nutq va aloqa vositalarining buzilishi, ob'ektiv va o'yin faoliyatining kechikishi o'ziga xoslikka olib keladi va o'qitilmagan kar va zaif eshituvchi bolalarning hissiy rivojlanishining kechikishiga olib keladi.
A. A. Kataeva (1977) ma'lumotlariga ko'ra , uch yoshdan besh yoshgacha bo'lgan kar, o'qimagan bolalar, asosan, eshitish qobiliyatiga ega bo'lgan bolalar maktabgacha yoshga kiradigan ob'ektlarning xususiyatlari va munosabatlarini idrok etish darajasini shakllantiradilar. To'rt yoki besh yoshli bolalar ob'ektning o'lchami, rangi, shakli kabi xususiyatlarini ajratib olishlari mumkin, bu nafaqat kattalarning harakatlariga taqlid qilish, balki modelga ham amal qilish. Vazifaning muvaffaqiyati ko'p jihatdan taqqoslanadigan elementlarning soniga bog'liq [3, 71-bet].
Bolaning hissiy rivojlanishining yaxshilanishi bilan idrok etish usullari takomillashtiriladi: oddiyroq usullar almashtiriladi ("namuna olish", sinab ko'rish ) idrok yo'nalishining ichkilashtirilishini ko'rsatadigan batafsil vizual korrelyatsiya paydo bo'ladi . Besh yoshdan boshlab hissiy me'yorlar va ularning tizimlarini yanada o'zlashtirish, idrok etishning ob'ektivligini rivojlantirish va ob'ektning yaxlit qiyofasini shakllantirish mavjud.
Sensor rivojlanishida ob'ekt va o'yin faoliyatini egallash, ob'ektni chizishning ko'rinishi va mehnat faoliyati elementlarini o'zlashtirish muhim rol o'ynaydi. Ob'ektlar va munosabatlarning xususiyatlarini idrok etishni o'zlashtirish bilan bir qatorda , bolaning atrofidagi dunyoga yo'nalishini sezilarli darajada boyitadigan fazoviy va vaqtinchalik tasavvurlar shakllanadi.
Shu bilan birga, eshitish qobiliyati buzilgan maktabgacha yoshdagi bolalar eshitish tengdoshlari bilan solishtirganda vakillik tasvirlarini shakllantirishda ko'proq qiyinchiliklarga duch kelishadi, xususan, so'zda aniqlanmagan mos yozuvlar tasvirlarining loyqaligi, noaniqligi (A.A. Kataeva ) .
Ob'ektning yaxlit tasvirini shakllantirish asta-sekin sodir bo'ladi, bu bo'lingan rasmlar, loto yorliqlari katlanishida aks etadi. Yaxlit tasvirning sekin shakllanishi, odatda eshitadigan bolalarga qaraganda, kar bolalarda ob'ektiv naqshning shakllanishiga olib keladi. Sensor rivojlanish xususiyatlari boshqa faoliyat turlarida ob'ektlarning xususiyatlari va munosabatlarini farqlashda qiyinchiliklar shaklida namoyon bo'ladi.
Kar va eshitish qobiliyati past maktabgacha yoshdagi bolalarning hissiy rivojlanish darajasi o'quv jarayonida sezilarli o'zgarishlarga uchraydi. Nutqni o'zlashtirish bilan hissiy tajribani o'zlashtirish imkoniyatlari ortadi. Idrokning rivojlanishi sezgi me'yorlarini o'rnatadigan so'zlarni o'zlashtirish orqali amalga oshiriladi, bu esa ob'ektlar haqida aniqroq, farqlangan g'oyalarni birlashtirishga yordam beradi.
Shu bilan birga, A.A.Venger ishonchli tarzda ko'rsatganidek, kar bolalar tomonidan hissiy me'yorlarni belgilovchi so'zlardan foydalanish har doim ham adekvat vizual tasvirlarga asoslanmaydi: so'z "bo'sh" bo'lishi mumkin, hissiy umumlashtirishning zarur darajasini o'z ichiga olmaydi. tajriba [16, 9-bet].
xususiyatlarini tekshirish va taqqoslashni o'rgatish , standartni so'z bilan birlashtirish bo'yicha maxsus ishlarni bajarish orqali yordam beradi. Erta tizimli o'rganish bilan kar va eshitish qobiliyati past maktabgacha yoshdagi bolalar o'zlarining tengdoshlariga xos bo'lgan sezgir rivojlanishning yuqori darajasiga erishishlari mumkin.
Ob'ektiv va o'yin faoliyatini shakllantirishning kechikishi, turli xil yordamchi ob'ektlar va vositalardan foydalanish tajribasining etishmasligi, nutq va og'zaki muloqotning yo'qligi yoki kam rivojlanganligi eshitish qobiliyati buzilgan bolalarda vizual fikrlashni rivojlantirishda ham namoyon bo'ladi (A.A. Kataeva , J.I.Shif , T.I. .Obuxova , N.V.Yashkova ) .
Vizual-faol fikrlashning rivojlanishi eshitish nuqsonlari bo'lgan bolalarda, normal rivojlanayotgan bolalarda uning shakllanishidan ba'zi miqdoriy va sifat jihatidan farq qiladi. Vizual-samarali fikrlash muammoli vaziyatda amaliy muammolarni hal qilish bilan bog'liq bo'lib , uni hal qilish uchun mustaqil ravishda, ko'pincha yordamchi vositalar yoki vositalar yordamida chiqish yo'lini topish kerak.
Vizual fikrlash darajasini tavsiflash uchun bola foydalanadigan vazifalarni bajarish usullarini hisobga olish kerak. Uchdan to'rt yoshgacha bo'lgan eshitish qobiliyati buzilgan maktabgacha yoshdagi bolalar vazifalarni bajarishning oddiy usullariga ega: kuch bilan harakatlar, takroriy sinovlar. Vazifalarni bajarishning bunday usullari bolalarni eshitishda ham kuzatiladi, ammo ularning sinovlari mazmunli, muvaffaqiyatsiz sinovlar bekor qilinadi, bu vaziyatni tahlil qilishdan dalolat beradi.
Eshitishda nuqsoni bo'lgan maktabgacha yoshdagi bolalar amaliy topshiriqlarni bajarishda asosiy e'tiborni unga erishish yo'llariga emas, balki maqsadga qaratib, ko'p sinovlarga murojaat qilishadi. To'rt yoshdan oshgan bolalar vazifalarni vizual ravishda sinab ko'rishdan foydalanishni boshlaydilar , lekin murakkab vazifalarni bajarayotganda, ular ham ko'pincha sinovlarga murojaat qilishadi, ya'ni. ular tashqi yo'naltiruvchi harakat elementlarining vizual pertseptiv harakat bilan birikmasiga ega.
Faqat besh yoshdan oshgan ba'zi bolalar vizual korrelyatsiya darajasida ishlaydi, bunda ular chalkash yo'nalishga ega, maktabgacha yoshdagi bolalarda esa eshitishda u ancha oldin paydo bo'ladi va vazifalarni bajarishning asosiy usuliga aylanadi.
Vizual-majoziy fikrlashga o'tish vizual yo'nalish jarayonida shakllangan g'oyalar bilan ishlashni o'z ichiga oladi. Vizual ravishda katlanmış yo'nalishni o'z ichiga olgan vizual-majoziy vazifalarni hal qilish, shuningdek, eshitish qobiliyatiga ega bo'lgan o'qitilmagan maktabgacha yoshdagi bolalarning ko'pchiligi uchun qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Shu bilan birga, bolalar eshitish qobiliyatiga ega tengdoshlaridan qanchalik orqada qolsa, ular og'zaki belgilarni qanchalik sekin o'zlashtiradilar va og'zaki muloqotga kiradilar.
Kar bolalarda fikrlashning rivojlanishi eshitadigan bolalar bilan bir xil yo'nalishda boradi: amaliy tahlil qilish, taqqoslash va sintez qilish imkoniyatlari rivojlanadi. Biroq, yuqori darajadagi umumlashtirish va butunni sintez qilishni talab qiladigan murakkabroq jarayonlar sekinroq rivojlanadi.
Shu bilan birga, bolalarning amaliy mashg'ulotlarda ishtirok etishi, atrofdagi dunyoga yo'naltirilishi, turli ob'ektlarning maqsadini tushunish, bola kundalik hayotda duch keladigan ba'zi hodisalarni tushunish, amaliy tahlil qilish qobiliyatiga yordam beradi; sintez va vizual umumlashtirish [31, 58-bet].
Besh yoshdan oshgan eshitish qobiliyati buzilgan bolalar eng oddiy mavzu tasnifini amalga oshirish kabi vazifalarni bajarishlari mumkin bo'ladi: ob'ektlarni shakli, rangi, o'lchami bo'yicha guruhlash; qatorlarni tekislash . Bularning barchasi kattalar bilan birgalikdagi harakatlar , turli harakatlarni amalga oshirish usullarini ko'rsatish, tegishli so'zlarning ma'nosini aniqlashtirish natijasida sodir bo'ladi .
rivojlanish darajasi heterojendir. Erta yoshdagi eshitish qobiliyati past bolalarda fikrlashning rivojlanishi karlarda bu jarayonning shakllanishidan tubdan farq qilmaydi. Biroq, to'rt yil o'tgach, bunday farqlar kognitiv jarayonlarni shakllantirishda nutqning ishtiroki bilan bog'liq bo'lishi mumkin.
Besh yoshdan oshgan eshitish qobiliyatiga ega bo'lgan bolalar tomonidan intellektual muammolarni hal qilish yuqori darajada amalga oshiriladi: ular kar tengdoshlariga nisbatan murakkabroq yo'naltirish usullaridan foydalanadilar. A.A.Kataevaning so'zlariga ko'ra , kar bolalar murakkabroq umumlashtirish, fazoviy yo'nalish va g'oyalarni talab qiladigan vazifalarni yaxshiroq engishadi.
Nutqning turli jihatlari va funktsiyalarini rivojlantirish bilan chambarchas bog'liq bo'lgan aqliy tarbiya bo'yicha tizimli ishlar vizual shakllar va og'zaki fikrlashni rivojlantirishning eng muhim sharti, eshitish qobiliyati zaif bolalar va ularning tengdoshlari o'rtasidagi kognitiv faoliyatdagi farqlarni yumshatishdir.
1.4. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini rivojlantirish imkoniyatlari
Agar maktabgacha yoshdagi bolalarning tafakkurini rivojlantirishning eng samarali shakllari va usullari haqida gapiradigan bo'lsak, zamonaviy ilmiy adabiyotlarda bu masala munozarali bo'lib qolmoqda. Tadqiqotlar A.G.Xripkova , Yu.T.Zimanskiy , E.V.Subbotskiy , B.Spok sotsializatsiya jarayoni mavjud bo'lganlarning o'zgarishi, yangi faoliyat turlarining paydo bo'lishi orqali o'tishini tasdiqlaydi: o'yin, ta'lim va mehnat elementlari, shuningdek, ishlab chiqarish faoliyati.
O'rganish va o'yin o'rtasidagi munosabatlar muammosini hal qilish uchun o'yin tushunchasi va faoliyatning o'yin shaklini nazariy jihatdan o'rganish kerak. Bizning ishimiz kontekstida biz N.P. Anikeeva tomonidan berilgan ta'rifdan foydalanamiz , o'yinni ijtimoiy tajribani qayta tiklash va o'zlashtirishga qaratilgan vaziyatlarda faoliyat turi sifatida tushunib, unda xatti-harakatlarning o'zini o'zi boshqarishi shakllanadi va takomillashtiriladi [34, p. .119].
O'yin faoliyati muammosiga bag'ishlangan materiallarni o'rganib chiqib, o'yin faoliyatining quyidagi funktsiyalarini ajratib ko'rsatish mumkin:
- ko'ngilochar , gedonistik - ko'ngil ochish, zavqlanish, ilhomlantirish, qiziqish uyg'otish;
- kommunikativ - muloqot ko'nikmalarini egallash;
- o'z-o'zini anglash - shaxsiy qobiliyatlarni ko'rsatish va amalga oshirish;
- o'yin terapiyasi - boshqa faoliyatda yuzaga keladigan turli qiyinchiliklarni bartaraf etish;
- diagnostik - o'yin davomida me'yoriy xatti-harakatlardan, o'z-o'zini bilishdan og'ishlarni aniqlash;
- tuzatish - shaxsiy ko'rsatkichlar tarkibida ijobiy o'zgarishlar kiritish;
- millatlararo muloqot - barcha odamlar uchun umumiy bo'lgan ijtimoiy va madaniy qadriyatlarni o'zlashtirish;
- ijtimoiylashuv - ijtimoiy munosabatlar tizimiga qo'shilish.
O'yinlar o'z faoliyat turiga ko'ra farqlanishi kerak: jismoniy (motor), intellektual (aqliy), mehnat, ijtimoiy va psixologik.
Ta'lim jarayonining tabiatiga ko'ra ular quyidagilarga ajratadilar: o'qitish, o'qitish, nazorat qilish va umumlashtirish; kognitiv, tarbiyaviy, rivojlantiruvchi; reproduktiv, samarali, ijodiy; kommunikativ, diagnostik, kasbga yo'naltirish , psixoterapevtik.
Tipologiya keng qamrovli bo'lib, o'yin metodologiyasining tabiatiga asoslanadi. Eng muhim turlaridan biri bu mavzu, syujet, rolli o'yin, biznes, simulyatsiya, dramatizatsiya o'yinlari. Mavzu sohasiga ko'ra o'yinlar fan va texnikaning barcha sohalarida ajralib turadi.
O'yin texnologiyasining o'ziga xosligi ko'p jihatdan o'yin muhiti bilan ham belgilanadi: ob'ektlarli va ob'ektlarsiz, ish stoli va yopiq, ochiq havoda, erda, kompyuter o'yinlari, shuningdek, turli xil transport vositalari bilan o'yinlar mavjud.
O'rganishda o'yindan foydalanish har xil turdagi o'yinlarning xayoliy holatini tashkil etuvchi xususiyatlarni unga yoki boshqa har qanday faoliyatga kiritishni o'z ichiga oladi. Ya'ni, agar bolalar bilan mashg'ulotlarga o'yinlar yoki o'yin texnikasini kiritish kerak bo'lsa, siz bolaga bitta syujetda birlashtirilishi kerak bo'lgan tasvir, qoida, tegishli rollar yoki alohida ob'ektlarni berishingiz kerak va dars o'yinga aylantiramiz, chunki biz o'yin faoliyatini rivojlantirish uchun asos yaratamiz.
Shunday qilib, bolalar bog'chasida ta'lim va tarbiya o'quv dasturida mavjud bo'lgan tarkib maktabgacha yoshdagi bolalarga maktab darslariga o'xshash vazifalar bo'yicha emas, balki har xil turdagi o'yinlar bo'yicha taklif qilinishi kerak. Bunday siyosat mustahkam bilim va ko'nikmalarga ega bo'lish, yuqori aqliy operatsiyalarni o'zlashtirish va bu tajribani mustaqil faoliyatda qo'llash imkonini beradi.
Maktabgacha yoshning oxiriga kelib paydo bo'ladigan va fikrlash shakllarini shakllantirish nuqtai nazaridan doimiy ahamiyatga ega bo'lgan o'yin va ta'lim o'rtasidagi munosabatlardagi xususiyatlarni qayd etish muhimdir. Bu xususiyatlar qoidalar bilan o'yin bilan bog'liq. U darhol o'quv faoliyatidan oldin keladi. Bundan tashqari, qoidalar bilan o'yinlar bolalar keyingi o'yin qoidalarini o'rganadigan maxsus bosqichni o'z ichiga oladi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, muvaffaqiyatli o'yin uchun maktabgacha yoshdagi bola tayyorgarlik bosqichida o'z usulini egallashi kerak. Bu bosqich bolalarning aqliy rivojlanishi va ularning fikrlash usullari va shakllarini keyinchalik takomillashtirish uchun juda muhimdir.
Shunday qilib, bolalar bog'chasidagi mashg'ulotlarning an'anaviy shakllari, shuningdek, tegishli o'quv dasturlari ta'lim samaradorligini va uning rivojlanish qiymatini oshirish uchun muhim zaxiralarga ega va bu borada o'yin faoliyati shakllaridan keng foydalanish muhim ahamiyatga ega.
O'yin faoliyatida bolaning intellektini rivojlantirish, vizual-faol fikrlashdan obrazli va mantiqiy fikrlash elementlariga o'tish uchun qulay sharoitlar yaratiladi. Aynan o'yinda bolaning umumlashtirilgan tipik tasvirlarni yaratish, ularni aqliy o'zgartirish qobiliyati rivojlanadi.
Xorijiy psixologik-pedagogik adabiyotlarda didaktik o'yin o'yin texnikasi, taqlid o'yinlari, ishbilarmonlik va rolli o'yinlar bilan belgilanadi. O'yin nomi ta'lim tizimining barcha darajalari uchun taklif etiladi: boshlang'ich maktabdan universitetgacha. Odatda ular xayoliy yoki real vaziyatlarni simulyatsiya qilish, ishtirokchilar o'rtasida funktsiyalarni taqsimlash, o'yin jarayonini muhokama qilish bilan bog'liq. Raqobat motivi muhim o'rinni egallaydi. Natijalar ball bilan baholanadi. O'quv o'yinlariga kompyuterlashtirish elementlarini kiritish tendentsiyasi yuqorida qayd etilgan mualliflarning asarlarida o'z aksini topdi. Umuman olganda, shuni aytishimiz mumkinki, bilim olish jarayoniga kiritilgan har qanday o'yin didaktik hisoblanadi. Va uning asosiy vazifasi o'quvchilarning materialni o'zlashtirishdagi faolligini oshirishdir. Shuni ta'kidlash kerakki, bu yondashuv didaktik o'yinning psixologik xususiyatini aniqlamaydi, o'rganish vositasi va shakli sifatida uning boy imkoniyatlarini sarflamaydi. Bundan tashqari, uning o'ziga xosligi maktabgacha yoshga nisbatan aniqlanadi.
Xorijiy mualliflarning bir qator asarlari bolalar bog'chasida didaktik o'yinlardan foydalanish muammosini ta'kidlaydi, ammo uning mexanizmlarini ochib bermaydi. Bundan tashqari, ular juda tor ma'noda aniqlanadi: ma'nosi va maqsadi bolalarga ma'lum bilim berishdan iborat bo'lgan faoliyat sifatida.
Mahalliy psixologiyada didaktik o'yin va uning xususiyatlari juda kam o'rganilgan. Biroq, ushbu masala bo'yicha adabiyotlarni tahlil qilgandan so'ng, biz didaktik o'yinning psixologik jihatlariga nisbatan turli nuqtai nazarlarni ajratib ko'rsatishimiz mumkin. Birinchidan, bu maxsus didaktik maqsadga ega bo'lgan va tegishli didaktik materialni talab qiladigan o'yin sifatida qaraladi. Ikkinchidan, didaktik materialdan o'yin faoliyatida foydalanish jarayoni sifatida, bu orqali qobiliyat va bilimlarni rivojlantirishga qaratilgan o'quv effekti hosil bo'ladi. Uchinchidan, yagona ta'sir tizimi sifatida, uning maqsadi bilimga bo'lgan ehtiyojni, ularning manbasiga faol qiziqishni, yanada rivojlangan kognitiv ko'nikma va qobiliyatlarni shakllantirishdir: hissiy, intellektual, mnemonik . To'rtinchidan, asosiy vazifaga kiritilgan bir qator tayyorlangan operatsiyalar sifatida.
Ba'zi farqlarga qaramay, barcha tavsiflangan yondashuvlar umumiy fikrlar bilan birlashtirilgan. Ma'lumki, didaktik o'yin, birinchi navbatda, o'yin faoliyatiga kiritilgan va o'yin vazifasi bilan birlashtirilgan didaktik maqsadga ega. Ikkinchidan, bu didaktik materialdan foydalanishni o'z ichiga oladi. Shuni ta'kidlash kerakki, bunday o'yin kattalar tomonidan yaratilgan. Bola uni tayyor holda oladi. Bundan tashqari, didaktik o'yin ikkita tamoyilni birlashtiradi: o'yin va o'qitish. Shuning uchun uning asosiy xususiyatlaridan biri o'yin va didaktik vazifalarning birligidir. Bu ikki tushunchani farqlash muhim. Odatda tadqiqotchilar ularni ajratmagan. Birinchi holda , bir tizim yoki bir qator didaktik o'yinlardan foydalanish tufayli bolaning psixikasida yuzaga keladigan o'zgarishlarni yodda tutish kerak. Ikkinchisida - har bir individual o'yinning o'rganish momenti. Bu bola o'yin vazifasi bilan birga hal qiladigan muammodir.
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, biz didaktik o'yinning quyidagi ta'rifini taklif qilamiz: bu kattalar tomonidan didaktik maqsadlarda yaratilgan, o'yin va didaktik vazifalarning o'zaro ta'siri asosida hal qilinadigan o'yin.
Yuqorida aytilganlarga asoslanib, maktabgacha yoshdagi ta'lim jarayonini amaliy tashkil etish faoliyatning etakchi turi sifatida o'yinga asoslanishi va o'quv jarayonining samaradorligini ta'minlaydigan quyidagi psixologik omillarga asoslanishi mumkin: o'rganish tabiiy ravishda amalga oshirilishi kerak. rivojlanish bilan - bola o'zini rivojlantiradi; bolaning ongi "singdiruvchi" dir, shuning uchun didaktikaning ustuvor yo'nalishi bunday "singdirish" uchun muhitni tashkil qilishdir; bolalarga ta'lim berish missiyasidan voz kechish - o'qitish o'rniga ularga mustaqil rivojlanish va ma'lumotni o'zlashtirish uchun shart-sharoitlarni ta'minlash; bolaning fikrlashi barcha zarur bosqichlardan o'tishi kerak: mavzu-faoldan vizual-majoziygacha va shundan keyingina mavhum darajaga erishiladi.
Shunday qilib, eshitish qobiliyati buzilgan maktabgacha yoshdagi bolalarning vizual-majoziy tafakkurini rivojlantirishning psixologik-pedagogik shartlari quyidagilardir: fikrlash va o'yin faoliyatining rivojlanish darajasini psixologik diagnostika qilish.
I bob Xulosa
Tafakkur narsa va hodisalarning mohiyatini, ular o'rtasidagi muntazam aloqa va munosabatlarni bilishdan iborat bo'lgan, voqelikning vositachilik va umumlashtirilgan aks etishi, aqliy faoliyat turidir.
Ontogenezda vizual-samarali, vizual-majoziy va og'zaki-mantiqiy tafakkur ketma-ket paydo bo'ladi va kontseptual tafakkur aqliy faoliyat rivojlanishining eng yuqori shakli sifatida uning vizual shakllarining rivojlanishi natijasidir. Kontseptual tafakkurning rivojlanishi bilan u bilishning elementar shakllari oqimiga tobora kuchayib borayotgan teskari ta'sir ko'rsatadi . Tafakkurning shakllanishi jarayonida uning barcha shakllarining rivojlanishi fundamental ahamiyatga ega, chunki ba'zilarining rivojlanishi boshqalarning rivojlanishi uchun asosdir.
Maktabgacha yoshda aqliy faoliyatning barcha shakllarining rivojlanishi sodir bo'ladi. Shu bilan birga, vizual-majoziy fikrlash ustuvor hisoblanadi. Vizual-majoziy fikrlash - tasavvur va tasvirlarga tayanish bilan tavsiflangan fikrlash turi; obrazli fikrlash funktsiyalari vaziyatni o'zgartiruvchi shaxs o'z faoliyati natijasida olishni xohlaydigan vaziyatlar va ulardagi o'zgarishlarni tasvirlash bilan bog'liq. Majoziy fikrlashning juda muhim xususiyati - bu ob'ektlar va ularning xususiyatlarining g'ayrioddiy, aql bovar qilmaydigan kombinatsiyalarini shakllantirish. Vizual-faol fikrlashdan farqli o'laroq, vizual-majoziy fikrlashda vaziyat faqat tasvir nuqtai nazaridan o'zgaradi.
rivojlanish darajasi heterojendir. Erta yoshdagi eshitish qobiliyati past bolalarda fikrlashning rivojlanishi karlarda bu jarayonning shakllanishidan tubdan farq qilmaydi. Biroq, to'rt yil o'tgach, bunday farqlar kognitiv jarayonlarni shakllantirishda nutqning ishtiroki bilan bog'liq bo'lishi mumkin.
II bob. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini rivojlantirish bo'yicha tuzatish ishlari
2.1. Maktabgacha yoshdagi eshitish qobiliyati zaif bolalarning vizual-majoziy tafakkurini o'rganish usullari
Maktabgacha yoshdagi bolalarda vizual-majoziy fikrlash (tasvirlar bilan ishlash) ustunlik qiladi, shuning uchun fikrlashning rivojlanish darajasini diagnostika qilish uchun vazifalar mos bo'lishi kerak. Taklif etilayotgan topshiriqlardan rivojlantiruvchi mashqlar sifatida ham foydalanish mumkin.