I bob ingliz tilida to'G'ri talaffuzni o'rgatishning nazariy asoslari

Kurs ishining maqsadi: Ingliz tilini ikkinchi til sifatida o'rganishda tovushlarni to'g'ri talaffuzning ahamiyati to'g'risida ilmiy adabiyotlardan ma'lumotlarni to'plash va tahlil qilish, shuningdek tajriba jarayonida tavsiyalarni o'rganish va ishlab chiqish.
Tadqiqot obyekti: O'zbekiston Respublikasi Samarqand viloyati Maktabgacha Ta'lim Boshqarmasi Samarqand shaxri Maktabgacha ta'lim bo'limi tasarrufidagi 33-sonli Maktabgacha Ta'lim Tashkiloti 5-6 yoshli tarbiyalanuvchilari.
Tadqiqot predmeti: Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ingliz tilini o'qitishda didaktik yondashuv va uni tashkil etish mazmuni.
Kurs ishining vazifasi:
1) Ilmiy adabiyotlar asosida kurs ishining nazariy qismini yoritish.
2) MTT da tajriba o'tkazish.
3) bolalarning talaffuz jarayonini kuzatish va tahlil qilish.
4) to'plangan ma'lumotlar asosida xulosalar va tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining metadologik asoslarii: Ilmiy adabiyotlar mazmunini va tadqiqotchilarning tadqiqot muammosiga oid qarashlarini tanqidiy o'rganish va tahlil qilish; to'g'ri talaffuzni shakllantirishda ijobiy tajribalarni ingliz tilida umumlashtirish; O'quvchilarning sinfdagi faoliyatini ingliz tili monitoringi; va ish tajribasini ilg'or o'rganish; pedagogik eksperimentlarni o'tkazish.
Tadqiqot metodlari: -Tadqiqot ishlariga oid falsafiy ilmiy,psixo-pedagogik va metodik adabiyotlardagi ma’lumotlarni nazariy jihatdan tahlil qilish va umumlashtirish;
-Tarbiyachilar, ota-onalar, tarbiyalanuvchilar bilan suhbatlar o’tkazish;
- Bolalarni dars jarayonida kuzatish.
Kurs ishining ilmiy yangiligi: O'zbekiston Respublikasidagi maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalarda tovushlarni to'g'ri talaffuz qilishlarida yordam beruvchi o'yinlar, uslublar va metodlar ko'rib chiqildi.

I BOB INGLIZ TILIDA TO'G'RI TALAFFUZNI O'RGATISHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Talaffuzning adabiy va mahalliy turlari
Har qanday tilning, shuningdek ingliz tilining talaffuzi hududga qarab turlichadir. Britaniya orollaridagi deyarli har bir hududning talaffuzi uni o'ziga xos xususiyatlarga ega bo'lib, uni inglizcha talaffuzning boshqa turlaridan ajratib turadi. Bundan tashqari talaffuzga ijtimoiy muhit ham ta'sir qiladi, ya'ni ta'lim va tarbiya ta'sir qiladi. Shu bilan birga, ushbu turlarning ko'pchiligida umumiy xususiyatlar mavjud bo'lib, ularni ajratib turadigan narsalar ham mavjud. Ular bitta tilning, ingliz tilining shevalarga xos xususiyatllaridir. Ijtimoiy cheklangan miqdordagi odamlar tomonidan faqat ma'lum joylarda gaplashadigan turlar shevalar sifatida tanilgan. Aloqa vositalari (radio, televidenie, kinoteatr) tufayli, aholining harakatchanligi oshishi, shaharlarda aholining kontsentratsiyasi, dialektal farqlar sezilarli darajada kamayib bormoqda. Bu, albatta, Manchester lahjasi boshlovchisining talaffuzi London shevasi ma'ruzachisining talaffuzidan farq qilmaydi degani emas. Dialektik ma'ruzachilar aholining kam qismini tashkil etadi. Bilimliroq odamlar bilan talaffuz odatda ma'lum bir standartga bo'ysunishga intiladi. Hozirgi ingliz tilida mahalliy nutq lahjalari soni kamroq va buning o'rniga umumiy, mintaqaviy turlarga qisqartirilmoqda.
Har qanday mintaqaviy talaffuz turi mintaqada ishlatiladigan barcha shevalar uchun umumiy bo'lgan xususiyatlar bilan ajralib turadi. Dialektlar, o'z navbatida, ularning har biriga xos bo'lgan bir qator o'ziga xos xususiyatlar bilan bir-biridan ajralib turadi. Tilning orfoepik normasi bu ona tilida so'zlashuvchilar tomonidan to'g'ri va to'g'ri nutq usuli sifatida qabul qilingan standart talaffuzdir. U tilda mavjud bo'lgan talaffuzning asosiy tendensiyalarini aks ettiradigan talaffuz variantlarini o'z ichiga oladi. Bu aholining ma'lumotli qismi tomonidan ishlatiladigan talaffuz adabiy me'yorlarga anchayin mos keladi. Ingliz tilining orfoepik normasi odatda "Qabul qilingan talaffuz normalari" (RP) deb hisoblanadi, ammo ko'plab olimlarning ta'kidlashicha, bu hozirgi Britaniyadagi yagona orfoepik norma emas.
Qabul qilingan talaffuz normalari (RP) taxminan bir asr oldin paydo bo'lgan. Bu asosan janubiy inglizcha talaffuzga asoslangan, ammo u o'ziga xos xususiyatlarni ishlab chiqdi, bu unga mintaqaviy bo'lmagan xususiyatni berdi, ya'ni Britaniyada u tug'ilgan joy yo'q. RP butun Britaniyada mamlakatdagi eng imtiyozli ma'lumotga ega bo'lgan inglizlarning nisbatan oz sonli qismi bilan gaplashadi, davlat maktablari mamlakatdagi eng yaxshi va eng qimmat pullik maktablari hisoblanadi. Shuni aytish kifoya: Vazirlar Mahkamasi, qurolli kuchlar, sud tizimidagi deyarli barcha yetakchi lavozimlarni xalq ta'limi maktabida o'qiganlar egallaydi. Ushbu maktablarda RP o'qitilmaydi, "u o'quvchilar tomonidan avtomatik ravishda o'zlashtiriladi" (D. Jons aytganidek), chunki bolalar talaffuz eng moslashuvchan bo'lgan paytda 11 yoshida u yerga yashashga yuboriladi. Maktabda ota-onalaridan va boshqa bolalardan ajratilgan bolalar faqat o'qituvchilari va sinfdoshlari bilan aloqada bo'lib, tez orada "jamoat maktablari talaffuzi" yoki "RP" ni egallaydilar. Angliyadagi davlat maktablari va imtiyozli sinflar tomonidan RP ehtiyotkorlik bilan saqlanib qolingan bo'lsa-da, hozirgi RP yarim asr oldin ishlatilgan sobiq klassik RP-dan ba'zi jihatlari bilan farq qiladi. A. Gimson klassik RP ning eksklyuziv tozaligini ta'kidlamoqda, chunki nutqning mintaqaviy turlarining ba'zi xususiyatlari hozirda "qabul qilingan", garchi bundan 50 yil oldin ushbu xususiyatlar mintaqaviy, nodavlat talaffuz normasi sifatida qabul qilingan.
Britaniyada RP tilini bilmaydigan ko'plab o'qimishli odamlar bor, ammo ularning ingliz tilida so'zlarni va tovushlarni yaxshi va to'g'ri talaffuz qilisha oladilar. Ular standart ingliz tilida talaffuzning mintaqaviy turlaridan foydalanishadilar. .
D. Aberkrombi inglizlarni talaffuzlariga ko'ra uchta guruhga ajratadi:
(1) standart ingliz tilining RP ma'ruzachilari (standart ingliz tilida mahalliy aksentsiz gapiradiganlar);
(2) RP bo'lmagan standart ingliz tilida so'zlashadiganlar (standart ingliz tilida mintaqaviy aksent bilan gaplashadiganlar);
(3) Dialekt ma'ruzachilari.
Olimlarning ta'kidlashicha, talaffuzning faqat bitta turi to'g'ri bo'lishi mumkin deb taxmin qilish noto'g'ri. Agar ma'lum bir talaffuz yaxshi rivojlangan va ma'lumotli ma'ruzachilar orasida mavjud bo'lsa, uni noto'g'ri deb hisoblash kerak emas. Britaniyadagi o'qimishli odamlar tomonidan RP va Southern English Pronunciation (umumiy jihatlari ko'p) dan tashqari keng qo'llaniladigan talaffuz turlari shimoliy va shotlandcha inglizcha talaffuz turlari hisoblanadi. Inglizcha talaffuzning shimoliy mintaqaviy turi Angliyaning shimoliy qismida qo'llaniladigan barcha lahjalar uchun umumiy bo'lgan xususiyatlar bilan tavsiflanadi. Shunday qilib, inglizcha talaffuzning shimoliy turining RPdan farqli o'laroq asosiy farqlari quyidagilardan iborat:
(a) / / / unlisi / a / (masalan, "back, bad ") ga o'xshab ochiqroq va orqaga tortilgan.
(b) / ɑ: / RPda / ɑ: / bilan taqqoslanadi va u / æ / ga yaqinlashadi (masalan, "glass, fast"),
(c) / u / / ʌ / o'rniga ishlatiladi (masalan, love much ),
(d) / ou / monofontal / o sifatida talaffuz qilinadi: / (masalan, owe, home ),
(e) / e / yoki / ɛ: / / eI / o'rniga o'qiladi (masalan, "speak ).
Inglizcha talaffuzning Shotlandiya turi, Shotlandiyada gaplashadigan shevalarga asoslangan bo'lib, ular bir-birlari orasida bir-biridan farq qiladi. Shotlandiyalik talaffuz turini RP dan ajratib turadigan ularning ba'zi umumiy xususiyatlari quyidagicha
(a) o'ralgan / r / nafaqat unli tovushlar orasida va undan oldin ("hurry, brown" kabi), balki unlilardan keyin ham ("born" kabi) foydalanish;
(b) mos keladigan ruscha tovushga o'xshash orqa tilli frikativ / x / dan foydalanish (masalan, "loch");
(d) oldin / r / dan oldin diftong o'rniga monofontlardan foydalanish ("beard, pure, poor, accurate" kabi);
(e) barcha unli tovushlarning talaffuzi qisqa. "Product" kabi so'zlardagi unlilar orasida uzunlik farqi yo'q, faqat qo'shilgan so'zlardagi unli unli so'zlardagi unli kabi qisqa bo'lmasligi istisno qilinadi (line, aim ). .