I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Yer, Oy va Quyoshga oid ba’zi ma’lumotlar 
Butun olam tortishish qonuniga oid masalalarni yechishda Yer, Oy va 
Quyosh ga oid kattaliklardan foydalaniladi. Masala yechishda bu katta-
liklarning yaxlitlangan taqribiy qiymatlaridan foydalanish mumkin. Quyida 
shu kattaliklar keltirilgan:
1) Yerning o‘rtacha radiusi – 6,371·10
6
m ≈ 6,4 · 10
6
m;
2) Yerning massasi – 5,976·10
24 
kg ≈ 6 · 10
24
kg;
3) Yerdan Oygacha o‘rtacha masofa – 3,844·10
8
m ≈ 3,8 · 10
8
m;
4) Oyning radiusi – 1,737·10
6
m ≈ 1,7·10
6
m;
5) Oyning massasi – 7,35·10
22
kg ≈ 7,4 · 10
22
kg;
6) Yerdan Quyoshgacha o‘rtacha masofa – 1,496·10
11 
m ≈1,5·10
11 
m;
7) Quyoshning radiusi – 6,96·10
8
m ≈ 7·10
8
m;
8) Quyoshning massasi – 1,99·10
30
kg ≈ 2·10
30
kg.
Masala yechish namunasi
Yer bilan Quyosh orasidagi tortishish kuchini toping.
Berilgan: Formulasi: 
Yechilishi:
m
1 
= 6 · 10
24
kg; 
m
2 
= 2 · 10
30
kg;
R = 1,5 · 10
11
m;
Topish kerak: Javob: F ≈ 3,6 · 10
22
N.
F = ?
G = 
1,5 · 10
10
1
m
2
kg
2
N.
F = G m
1
m
2
r
2
F
=
1,5·10
10
1
6·10
24
·2·10
30
N ≈
(1,5·10
11
)
2
≈ 3,6 · 10
22
N.
.
.

---

100
Dinamika asoslari
Tayanch tushunchalar: butun olam tortishish qonuni, gravitatsiya
tortishish kuchi, gravitatsiya doimiysi.
1. Massangizni, Yerning massasi va radiusini bilgan holda o‘zingiz Yerga qanday 
kuch bilan tortishishingizni hisoblang. O‘zingiz bilan Yer orasidagi masofani 
Yerning radiusiga teng deb oling. 
2. Tortishish kuchi ta’siri bilan tushuntiriladigan, Yerda ro‘y beradigan hodisalarga 
misollar keltiring.
1. Yer bilan Oy orasidagi tortishish kuchini toping. 
2. Har birining massasi 50 kg dan bo‘lgan ikkita bola bir-biridan 10 m masofada 
turibdi. Bolalar butun olam tortishish qonuni bo‘yicha bir-biriga qanday kuch 
bilan tortishishadi? 
3. Har birining massasi 3,5 tonna bo‘lgan Yerning ikkita sun’iy yo‘ldoshi bir-biriga 
100 m yaqin kelishdi. Ularning o‘zaro tortishish kuchini hisoblang.