I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat
Download 2.62 Mb. Pdf ko'rish
|
7-sinf fizika uzb
|
14-rasm.
Harakat yo‘nalishi ning kuch yo‘nalishiga bog‘liqligi F → F → s → s → 20 Kinematika asoslari Vektor kattaliklar ustida amallar oddiy sonlar ustida amallar kabi bajarilmaydi. Masalan, AB kesma 4 m, BC kesma 3 m bo‘lsa, bu vektorlar yig‘indisi 4 m + 3 m = 7 m emas, balki 5 m ga teng bo‘ladi. 16-rasmdagi A nuqtadan suv havzasini ay lanib, B va C nuqtalar orqali D nuqtaga bo ri sh yo‘lini chizmada ifodalab ko‘raylik. AB vek torga BC vektor qo‘shilganida AC vektor hosil bo‘ldi: AB → + BC → = AC → . AB va BC vektor bo‘yicha yurilganida hosil bo‘lgan yig‘indi AC vektor A nuqtadan C nuqtaga ko‘chishni ko‘rsatadi. AC vektorga CD vektor qo‘shil- ganida AD vektor hosil bo‘ldi: AC → + CD → = AD → . A nuqtadan B va C orqali D nuqtaga borish uchun ko‘p masofa bosib o‘tildi, ko‘chish esa faqat A nuqtadan D nuq- tagacha bo‘ldi: AB → + BC → + CD → = AD → . Demak, vektor kattalikning sonigina emas, yo‘nalishi ham katta ahamiyatga ega ekan. Boshqa bir misolni ko‘rib chiqaylik. Masalan, A nuqtada turgan jism to‘g‘ri chiziq bo‘ylab 4 m yo‘lni bosib, B nuqtaga, so‘ngra B nuqtadan 3 m yo‘lni bosib, C nuqtaga ko‘chgan bo‘lsin (17-rasm). Jismning bosib o‘tgan yo‘lini s 1 va s 2 bilan belgilasak, s 1 = 4 m va s 2 = 3 m bo‘ladi. Jismning A nuqtadan B nuqtaga, so‘ngra B nuqtadan C nuqtaga ko‘chishi s → 1 + s → 2 ko‘rinishda bo‘ladi. Bu ko‘chish A nuqtadan C nuqtaga to‘g‘ridan to‘g‘ri ko‘chish s → ga teng: s → 1 + s → 2 = s → . (1) Bu usulda qo‘shish uchburchak usulda qo‘shish qoidasi deb ataladi. Uni quyidagicha ta’riflash mumkin: Download 2.62 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|