I bob. O‘quvchilarining o‘qib tushunish ko‘nikmasini rivojlantirishning nazariy asoslari

3.4-§. Tajriba-sinov o‘tkazish va natijalar tahlili
Tajriba-sinov ma’lum ma’noda o‘z oldiga qo‘ygan maqsadni va undan kelib chiquvchi vazifalarni uddaladi. Ya’ni birinchi marta olinga natijalar rivojlantiruvchi darslar o‘tilgandan so‘ng o‘sish kuzatildi. Buni quyidagi jadvalda yaqqol ko‘rishimiz mumkin:
1-jadval

Kompetensiya turi	Sinf	O‘quv- chilar soni	O‘quvchilar soni
			“a’lo” (5)	“yaxshi” (4)	“qoniqarli” (3)	“qoniqarsiz” (2)
O‘qib tushunish ko‘nikmasi	5-“A” sinf (tajriba boshi)	27 (100%)	2 (7%)	13 (49%)	10 (37%)	2 (7%)
	5-“A” sinf (tajriba yakuni)	27 (100%)	7 (26%)	15 (55%)	5 (19%)	0 (0 %)

Tahlil natijalariga asoslangan holda 5-sinf o‘quvchilarida o‘qib tushunish darajasini aniqlash yuzasidan tajriba boshi va yakunidagi natijalarni aniqlash bo‘yicha bir sinfda tajriba, rivojlantiruvchi darslar va sinov darslari amalga oshirildi. Tajriba-sinovda jami 27 ta o‘quvchi ishtirok etdi va tajriba yakunidagi natijalar tajriba boshidagi natijalarga nisbatan o‘sish ko‘rsatkichini ko‘rsatdi.

Ilk tajribalarimizda o‘quvchilarning 7% i tushunish, munosabat bildirish va baholash hamda foydalanish ko‘nikmalarini rivojlantiruvchi topshiriqlarga to‘liq va to‘g‘ri javob berishga harakat qilgan. Aksariyat o‘quvchi matnni to‘liq tushuna olmagan va matn bilan to‘g‘ri ishlay olmagan.
Tajriba-sinovimizda o‘quvchilar qaysi ko‘nikmada muammoga uchrayotgani va darslikda qaysi ko‘nikmalarni rivojlantirishga e’tibor qaratilmayotgani ma’lum bo‘ldi. Tajriba boshida 3 dona o‘quvchi vizual ma’lumotni topa olgan, 24 tasi esa matnda berilgan ochiq va yashirin ma’lumotlarni topa olmagan, natijada xatolikka yo‘l qo‘ygan. Ammo bu ko‘nikma tajriba yakuniga borib rivojlantirildi va o‘quvchilar vizual ma’lumotlarni idrok eta oldi. Bundan tashqari birinchi tashkil etilgan sinovimizda 5-sinf o‘quvchilarining aksariyati quyidagi indikatorlarda muammoga uchrashgan:
- matnda ishlatilgan ko‘chma ma’noli so‘zlarning kontekstual ma’nosini tushunishda;
- matndagi gaplarning mazmun-mohiyatini anglashda;
- matndagi vizual ma’lumotlarni idrok etishda;
- matnning asosiy g‘oyasini tushunishda;
- matnni mazmuniy bloklarga ajratishda.
Har bir kognitiv jarayon bilan bog‘liq holatni hisoblaydigan bo‘lsak, ilk tajribalarimizda aksariyat o‘quvchi baholash hamda foydalanishda ko‘p xatolikka yo‘l qo‘ygan.
Quyida o‘qib tushunish ko‘nikmasining turli xususiyatlari bo‘yicha o‘rtacha ko‘rsatkichlari berilgan:
2-jadval