6. Tabiiy gazni tarkibidagi metanni yoqish uchun 22,4 l (n.sh.) kislorod
sarflangan bo‘lsa, hosil bo‘lgan suvning massasini (g) aniqlang.
7. 4 mol metandan olish mumkin bo‘lgan asetilenning hajmini (n.sh.)
aniqlang.
8. 67,2 l (n.sh.) metandan olish mumkin bo‘lgan asetilenning massasini (g)
aniqlang.
77
III BOB. KISLORODLI ORGANIK BIRIKMALAR
20-§. SPIRTLAR. TO’YINGAN BIR ATOMLI SPIRTLARNING NOMENKLATURASI,
IZOMERIYASI VA OLINISHI
Agar bitta vodorod gidroksil guruh bilan almashsa bir atomli spirt, ikkita
vodorod atomi OH guruh bilan almashsa ikki atomli, uchta vodorod almashinsa
esa uch atomli spirtlar hosil bo‘ladi.
Uglevodorodlarni tarkibidagi bitta yoki bir nechta vodorod atomlarini
gidroksil (OH) guruhga almashinishidan hosil bo‘lgan organik birikmalar
spirtlar deyiladi.
etandiol - 1,2 CH2
CH
CH2
OH
OH
OH
CH2 OH propantriol - 1,2,3
CH2 OH
CH3 OH metanol (metil spirti) CH3 CH2 OH etanol (etil spirti)
(etilenglikol) (glitserin)
etandiol - 1,2 CH2
CH
CH2
OH
OH
OH
CH2 OH propantriol - 1,2,3
CH2 OH
CH3 OH metanol (metil spirti) CH3 CH2 OH etanol (etil spirti)
(etilenglikol) (glitserin)
78
Spirtlar ham o‘z gomologik qatoriga ega
bo‘lib, bir vakilining tarkibi o‘zidan oldingi va
keyingilaridan CH2(metilen)— guruhga farq
qiladi.
Nomenklaturasi va izomeriyasi. Spirtlar
ratsional nomenklatura bo‘yicha radikal nomiga
spirt so‘zini qo‘shib o‘qish bilan hosil bo‘ladi.
CH3OH metil spirti
C2H5OH etil spirti
C3H7OH propil spirti
Sistematik nomenklatura bo‘yicha spirtlarni nomlashda:
1. Gidroksil (OH) guruh tutgan eng uzun uglerod zanjiri asosiy uglerod
zanjiri sifatida tanlab olinadi.
2. Asosiy uglerod zanjirini raqamlash gidroksil guruh yaqin tomondan
boshlanadi.
3. Spirtlar nomi tegishli to‘yingan uglevodorodlar nomiga «ol» qo‘shimchasini
qo‘shib o‘qiladi.
4. Eng so‘ngida gidroksil guruh qaysi uglerod atomida turganligi raqam
bilan ko‘rsatiladi:
Alkan molekulasidagi bitta vodorod atomini gidroksil (OH) guruhga
almashinishi natijasida hosil bo‘lgan organik birikmalarga to‘yingan bir
Do'stlaringiz bilan baham: |
