I bob. Organik kimyoning tuzilish nazariyasi 1-§. Organik kimyo tarixi. Organik birikmalarning o‘ziga xos xususiyatlari

Mavzuga oid masalalarning yechimi.
1. Glukozani A.M. Butlerov usuli bo‘yicha olinishida tarkibida 90
ta sp2 gibridlangan orbitallar saqlagan reagent sarflandi. Hosil bo‘lgan
monosaxarid massasini (g) aniqlang.
Masalaning yechimi:
Ushbu reaksiya uchun reagent sifatida chumoli aldegid olinadi, va uning
tarkibida 2 ta sp2 gibridlangan atom mavjud va ular umumiy 6 ta sp2 orbitallar
hosil qiladi. Misolda keltirilgan reaksiya tenglamasini yozamiz:
6H C
O
H
C6H12O6
Ca(OH)2
Unga asosan, 6 mol metanaldan 1 mol glukoza hosil bo‘ladi. 6 mol
metanal tarkibidagi sp2 gibridlangan orbitallar sonini topib (6 mol · 6 = 36 sp2),
proporsiya tuzamiz:
123
36 ta sp2 orbital saqlagan metanaldan 180 g glukoza olinadi
90 ta sp2 orbital saqlaganda x g glukoza
x=
90 •180 g
36 =450 g
Javob: 450 g glukoza
2. Maltoza va saxarozadan iborat aralashma gidrolizidan hosil bo‘lgan
moddalar bilan “kumush ko‘zgu” reaksiyasi o‘tkazildi. Natijada 172,8 g
cho‘kma hosil boldi. Agar dastlabki aralashmada moddalar nisbati mos
ravishda 1:2 bo‘lgan bo‘lsa, ushbu aralashmaning massasini (g) toping.
Masalaning yechimi:
Ushbu reaksiyalar tenglamalarini yozamiz:
C12H22O11 + H2O 2C6H12O6
maltoza glyukoza
C12H22O11
saxaroza
+ H2O C6H12O6 + C6H12O6
glyukoza fruktoza
CH2OH (CHOH)4 CHO + Ag2O CH2OH (CHOH)4 COOH + 2Ag
“Kumush ko‘zgu” reaksiyasini faqat glukoza berishini inobatga olib,
aralashmadagi moddalar nisbatidan hosil bo‘ladigan cho‘kma miqdorini topamiz.
Umumiy 4 mol glukoza
1 mol maltozadan 2 mol glukoza
2 mol saxarozadan 2 mol glukoza {
4 mol glukozadan ikki barobar ko‘p cho‘kma, ya’ni 8 mol hosil bo‘ladi.
So‘ng cho‘kmaning massasidan miqdorini topamiz va keyingi proporsiyani
tuzamiz:
124
x=
172,8 g
108 g/mol =1,6 mol
3 mol disaxaridlardan 8 mol cho‘kma
x moldan 1,6 mol cho‘kma x= 1,6 mol • 3 mol
8 mol = 0,6 mol
Demak, 0,6 mol disaxaridlar aralashmasi bo‘lgan. Uning massasini toppish
uchun: m = 0,6 · 342 = 205,2 g Javob: 205,2 g