I. Kirsh II. Asosiy qism

2.2.Qishloq xo‘jaligi melioratsiyasining turlari
Qishloq xo'jaligi melioratsiyasi deganda ekinlardan vuqori, barqaror hosil olish maqsadida tuproqning hosildorligini oshirish va noqulay tabiiy sharoitlarni tubdan vaxshilashga yo'naltirilgan texnik, tashkiliy-xo'jalik va ijtimoiy - iqtisodiy tadbirlar majmu- asi tushuniladi.Melioratsiya qishloq xo'jaligi rivojlanishiga faol ta’sir qilib, odam hayoti va yashash faoliyalini yaxshilashga yordam beradi.Melioratsiya qishloq xo'jaligi uchunkerak bo‘lganyo‘nalishda tuproqning suv tartibini o'zgartirib. shu bilan birga uning havo. issiqlik, agrobiologik tartiblariga ta’sir qiladi va tuproqning hosildorligini oshiradi. Ekinlardan vuqori hosil olishga yaxshi sharoit yaratadi.Tabiatda tuproqning suv va oziqa tartiblari ekinlarga zarur bo'lgan tartiblarida kamdan kam mos keladi. Ayrim joylarda namlik yetishmaydi, ayrim joylarda esa namlik ortiqcha bo'lib. havo rejimi yetishmaydi. Bunga tabiiy omillar: iqlim. tuproq. relef sharoitlari. geologik, gidrogeologik va boshqasharoitlar ta'sir ko'rsatadi.Shimoliy mintaqalarda tuproqda va havodagi oshiqcha nam­ lik ekinlardan vuqori hosil olishga imkon bermaydi. Yerlar bot- qoqlangan bo’lib. bunga sabab yog'in miqdori bug'lanishga qa- raganda ko'pligidir.Janubiy mintaqalarda esayo g'inkambo'lib.bug'lanishkattadir. Shuning uchun tuproqda namlik yetishmaydi. Undan tashqari, sizot suvlari yer yuzasiga yaqin joylashgan va mincralizatsiyasi yuqori bo'lganligi uchun. tuproqlar sho'rlangan.Ba’zi mintaqalarda esa suv va shamol eroziyasi qishloq xo‘- jaligiga xavfli ta'sir ko'rsatadi. shuning uchun bar xil tabiiy sharoitlarga qarab melioratsiya turlari ham turlicha bo’ladi.Namlik miqdori yuqori bo'lgan mintaqalarda melioratsiyaning vazifasi oshiqcha namni yo'qotib. tuproq qatlamida acratsiyani, tuproq haroratini yaxshilab. aerob jarayonlarni va organik mod- dalar mineralizatsiyasini yaxshilashga yo’naltirilgan, ya'ni botqoqlami quritish va undan saqlash vazifalarini bajaradi. Namlik yetishmagan sharoitlarda esa meliorativ tadbirlar tuproq namligini sun’iy oshirishga, to'gdilashga, bugdanish va tuproq haroratini kamaytirishga, mikroiqlimini yaxshilashga qaratiladi. llndan tashqari melioratsiya vazifalariga ye mi begona o'simlik va daraxtlardan, toshdan. to’nkalardan tozalash, yersathini tekislash, sho'rlangan tuproqlarni sho’rsizlantirish maqsadida ohaklashtirish, gipslashtirish va boshqalar kiradi. Shoddangan va sho'rlanishi mumkin bo’lgan tuproqlaming sho'rini yuvish va erozivaga qarshi kurashish vazifalari ham melioratsiya vazifalarini tashkil qiladi.
Melioratsiya - lotincha so'z bodib, ’‘yaxshilash" ma'nosini heradi. Qishloq xo'jaligi melioratsiyasi- bu qishloq xo‘jaligi ekinlarining tabiiy sharoitini tubdan yaxshilash bilan shug’ul- lanuvchi fan hisoblanadi.Qishloq xo’jaligi melioratsiyasi asosan tuproqning suv tartibini yaxshilash bilan shug'ullanib. lining suv tartibi bilan bog'liq bo’lgan havo, issiqlik va oziqlanish tartiblarini yaxshilaydi va o’simlik o’sishi-rivojlanishi uchun maqbul sharoitni yaratadi.
Bundan tashqari melioratsiya, meliorativ holati yaxshila- nayotgan yerlarning mikroiqlimini yaxshilaydi, yer yuzasini tekislaydi. tuproq tarkibidagi tuzlarni kamaytiradi va hokazo.Meliorativ ishlarning agrotexnik ishlardan farqi, o'tkazilgan har bir ishning samarasi ko'p yillar davomida saqlanadi. Misol uchun: qurilgan suglorish yoki zax gochirishtizimlari, kanallar va zovurlarni vaqtida ta'mirlab, ishchi holatda ushlab turilsa, ular uzoq vaqtgacha o'zlarining meliorativ holatini yaxshi saq- lashadi.Agrotexnik ishlar: yerni haydash, kultivatsiya qilish, o'g'it berish va boshqalarning samarasi ko’pincha faqat bir yillikdir. Lekin chuqur qilib yer haydash (glubokoe rbixlenie): bir marta ko‘p miqdorda o’g'it berishlar - meliorativ ishlar bodib. ulardanolinadigan samara uzoq vaqt davom etadi.