I. R. Asqarov, N. Х. Тo‘хтaboyev, K. G‘. G‘opirov umumiy o‘rta maktablar 10-sinf Kimyo darsligidan foydalanish uchun meтodik qo‘llanma

Molekulani hosil qiluvchi atomlarning yadrolari orasidagi masofa: ya’ni bog‘ uzunligi

Kimyoviy bog‘ni uzish uchun zarur energiya, ya’ni bog‘ energiyasi

Molekulani qutbli bog‘lanishi va qutblanuvchanligi

Kovalent bog‘lanishning fazoda yo‘naluvchanligi

Molekuladagi kimyoviy bog‘ning gomolitik va geterolitik uzilishi

Atom tuzilishining elektron nazariyasi atomlarning molekulalar holatigacha birika olishini, ya’ni kimyoviy bog‘ hosil bo‘lishi mexanizmi va tabiatini tushuntiradi.

• 
  Kimyoviy bog‘-ikki yoki undan ortiq atomlarning o‘zaro ta’sirlashuvi bo‘lib, bunda kimyoviy barqaror ikki- yoki ko‘p atomli sistemalar (mn: molekula yoki kristall) vujudga keladi.
  
• 
  Bog‘ yo‘nalganligi-molekulaning fazoviy strukturasini, shaklini belgilaydi;
  
• 
  Bog‘ qutbliligi-bog‘ o‘qi atrofida umumiy elektron juftining taqsimlanishi asimmetriyasi bilan belgilanadi;
  
• 
  Bog‘ karraligi-atomlarni bog‘lab turuvchi elektron juftlar soni bilan aniqlanadi;
  
• 
  Bog‘ uzunligi-atom yadrolari orasidagi masofaning muvozanat holati (nm larda o‘lchanadi);
  
• 
  Bog‘ energiyasi-bog‘ni uzish uchun bajariladigan ishga teng (kJmol larda o‘lchanadi)
  

Bu ikki- yoki ko‘p atomli molekulalar hosil bo‘lishida kimyoviy bog‘ hosil bo‘lishini; ikki- yoki ko‘p atomli molekulalar parchalanishida kimyoviy bog‘ uzilishini anglatadi.

Kimyoviy bog‘ hosil bo‘lishi sistemaning to‘liq energiyasining kamayishiga olib keladi.
Bog‘ hosil bo‘lish jarayoni ekzotermik bo‘lib energiya ajralib chiqishi bilan borsa, bog‘ uzilishi endotermik bo‘lib energiya yutilishi bilan boradi.

Kovalent bog‘ ikki xil usul bilan uziladi:

Gomolitik uzilish

Geterolitik uzilish


Uyga vazifa:
8,9,10-sinf darsliklaridan mavzuga doir materiallarni o‘zlashtirish.