I shamshidinov noorganik moddalar va

Qaynovchi qatlamdagi katalizatorda SO
2
ning oksidlanishi. 
Qaynovchi qatlamda gaz katalizator zarrachalari bilan anchagina jadal 
aralashadi, buning natijasida kontakt massa sirtiga SO
2
va O
2
ning 
yaqinlashishi kuchayadi va SO
2
oksidlanish jarayonining umumiy 

---

60 
tezligi, ayniqsa, kontaktlanish jarayonining boshlanishida ortadi. 
Qaynovchi qatlamning gidravlik qarshiligi donachalarning o‘lchamiga 
bog‘liq emas, shuning uchun qaynovchi qatlamda SO
2
ning katalitik 
oksidlanishida juda mayda sferik donachalar ishlatiladi, bu esa 
katalizatorning ichki yuzasidan to‘la foydalanilishini ta’minlaydi. 
Jarayonning ko‘rsatib o‘tilgan xususiyatidan kelib chiqib, qaynovchi 
qatlamda katalizator sarfi, tajriba zavodi ma’lumotlariga ko‘ra, taxminan 
2 marta kamayishi aniqlangan. 
Reaksiyaning issiqligini chiqarib olish uchun katalizatorning 
qaynovchi qatlamida sovutish elementlari joylashtiriladi, ular orqali gaz 
yoki boshqa sovutish agentlari harakatlanadi. Katalizatorning qaynovchi 
qatlamida sovutish elementlari sirtiga issiqlik uzatilish koeffitsienti 800-
1200 kj/(m
2
∙soat∙grad) ni tashkil etadi, ya’ni bu gazdan odatdagi issiqlik 
almashtirgich quvurlariga issiqlik uzatish koeffitsientlariga nisbatan 8-
10 marta kattadir. Qaynovchi qatlamda issiqlik chiqarilib olishining 
jadalligi yuqori konsentrlangan sulfitli gaz oksidlanishini katalizatorning 
qizib ketmasdan amalga oshirish imkoniyatini yaratadi. Qaynovchi 
qatlamda jadal aralashish tufayli unga kiradigan gazning harorati kontakt 
massani yondirish haroratidan ham past bo‘lishi mumkin. Bu, ayniqsa, 
kontakt massaning birinchi qatlamida va yuqori konsentratsiyali sulfitli 
gazni oksidlashda katta amaliy ahamiyatga egadir. 
Katalizatorning qaynovchi qatlamiga keladigan gazdagi ma’lum 
miqdordagi chang miqdori qiyinchiliklar keltirib chiqarmaydi, chunki 
gazning tezligi katta bo‘lganligi va jadallik bilan aralashganligi sababli 
chang qaynovchi qatlamda ushlanib qolmaydi. Eskirgan katalizatorni 
chiqarib olish va yangisini solish, qaynovchi qatlamda, jarayonni 
to‘xtatmasdan amalga oshirilishi mumkin, bu esa gazdagi kontakt 
zaharlari ishtirok etishiga yo‘l qo‘yiladigan soddalashtirilgan texnologik 
sxemalar bo‘yicha ishlashda muhim hisoblanadi.