I shamshidinov noorganik moddalar va

Konsentrlangan sulfit angidriddan kontakt sulfat kislota olish. 
O‘txona gazlari yoki rangli metallurgiya gazlaridan ajratib olingan 
konsentrlangan sulfit angidridni qayta ishlashning texnologik sxemasi 
ancha soddadir, chunki bunda sulfat kislotali tizimda pech bo‘linmasi 
bo‘lmaydi. Bundan tashqari, sulfit angidridni tozalash shart emas, 
chunki xomashyodan SO
2
ni ajratib olish jarayonidayoq gaz aktiv 
vanadiyli kontakt massaga zararli ta’sir etuvchi qo‘shimchalardan 
tozalanadi. 
Oltingugurtli xomashyoni yondirish uchun texnologik kislorod 
(95% O
2
) ishlatilganda kuyundi gazidagi SO
2
ning miqdori yuqori (80-
90%) konsentratsiyaga yetadi. Ammo bunday gaz tarkibida chang va 
boshqa qo‘shimchalar bo‘ladi, shuning uchun bu gaz odatdagi sxema 
bo‘yicha tozalanadi va shundan so‘nggina kontakt bo‘linmasiga 
yuboriladi. 
Konsentrlangan SO
2
ni oksidlash uchun yetarli miqdordagi kislorod 
havo bilan yoki texnik kislorod tarzida kiritiladi. 100% li SO
2
ni havo 
bilan aralashtirilganda sulfit angidridning optimal konsentratsiyasi 20% 
ni tashkil etadi. Lekin bunday aralashmani to‘g‘ridan-to‘g‘ri kontakt 
massaning birinchi qatlamiga berib bo‘lmaydi, chunki bunda 
katalizatorning birdaniga qizib ketishi va uning ishdan chiqishi 
kuzatiladi. Kontakt massaning qizib ketishini oldini olish uchun amalda 
quyidagi usul ishlatiladi: 100% li sulfit angidrid ikkita bir xil oqimga 
ajratiladi, ulardan biriga barcha sulfit angidridni oksidlash uchun kerak 
bo‘ladigan havo aralashtiriladi; bunda gaz aralashmasidagi SO
2
konsentratsiyasi 7,5% gacha pasayadi. Bunday gazli aralashma issiqlik 
almashtirgichda 440
O
C gacha qizdiriladi va kontakt massasining birinchi 
qatlamiga uzatiladi. Bu qatlamdan chiqadigan gaz 100% li sulfit 
angidrid oqimi (yoki oqimning bir qismi) bilan qo‘shiladi, gazlar 
aralashmasi 460-470
O
C haroratgacha sovitiladi va kontakt massasining 
ikkinchi va keyingi qatlamlariga uzatiladi (1.40-rasm). 

---

86 
1.40-rasm. Konsentrlangan sulfit angidrid bilan ishlaydigan kontakt 
bo‘linmasining sxemasi: 
1-issiqlik almashtirgich; 2-kontakt jihozi; 3-kontakt massa; 4-ichki issiqlik almashtirgich. 
Bu sxemaning absorbsiya sxemasi odatdagicha bo‘ladi. Kontakt 
gazidagi SO
3
ning konsentratsiyasi yuqori bo‘lganligi uchun tarkibida 
35% SO
3
(erkin) bo‘lgan oleum olinishi mumkin.