I. T. Pаlvаnоv kоnstitutsiyaviy huquq

KОNSTITUTSIYAVIY HUQUQ
20
21
Ko‘pchilik Konstitutsiyalar muqaddima (preambula), asosiy 
normativ qism va yakunlovchi qismlardan iborat bo‘ladi.
Muqaddima qismida jamiyat va davlat taraqqiyotining 
asosiy bosqichlari hamda rivojlanish istiqbollari ko‘rsatib 
beriladi.
Asosiy qism bo‘lim, bob va moddalardan tashkil 
topadi. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 
Muqaddima, olti bo‘lim, 26 bob va 128 moddadan iborat.
Yakunlovchi qism esa davlat hokimiyatining davomiyligini 
ta’minlashga qaratilgan bo‘ladi.
Ayrim Konstitutsiyalarda ularga kiritilgan qo‘shimchalar 
hajmi juda katta bo‘ladi. Ba’zi konstitutsiyalarda esa ilovalar 
ham bo‘ladi.
Konstitutsiya loyihalari turli davlatlarda turlicha 
tayyorlanadi. Konstitutsiya loyihalarini tayyorlashning 
quyidagi usullarini ko‘rsatish mumkin:
•Loyiha maxsus konstitutsiyaviy komissiya tomonidan 
tayyorlanadi.
•Loyihalar siyosiy partiyalar va jamoat birlashmalari 
tomonidan taqdim etiladi.
•Loyiha parlament yoki hukumat tomonidan tayyorlanadi. 
Masalan, Fransiyaning sobiq Prezidenti De Goll Fransiyaning 
1958-yilgi Konstitutsiyani tayyorlashda faol ishtirok etgan .
•Loyihani tayyorlashda sobiq mustamlaka qiluvchi 
mamlakatlar faol ishtirok etadi. Masalan, Buyuk Britaniya 
o‘zining 
sobiq 
mustamlaka 
davlatlarida 
ularning 
Konstitutsiyalarini tayyorlashda qatnashgan.
•Loyiha Konstitutsiyaviy ta’sis majlisi tomonidan 
tayyorlanadi. Bunga Italiya (1947-yilgi), Braziliya (1988-yilgi), 
Rossiya (1993-yilgi) Konstitutsiyalari misol bo‘la oladi.
Konstitutsiyani qabul qilishning quyidagi usullarini 
ko‘rsatish mumkin:
Konstitutsiya davlatning Asosiy Qonunidir.
Konstitutsiya - oliy yuridik kuchga ega.
Konstitutsiya alohida tartibda qabul qilinadi va 
o‘zgartiriladi.
Konstitutsiya - eng muhim siyosiy hujjat.
Konstitutsiya - eng muhim mafkuraviy hujjat.
Konstitutsiya - eng muhim yuridik hujjat.
Konstitutsiya milliy huquqiy tizimning o‘zagini (yadrosini) 
tashkil etadi.
Konstitutsiya - huquqiy tarbiya va huquqiy madaniyatning 
asosi.
Konstitutsiyalarning yuridik mazmuni uning tarkibini 
tashkil etuvchi normalarda ifodalanib, ushbu konstitutsiyaviy 
normalar shaxs, jamiyat va davlat uchun muhim ahamiyatga ega 
bo‘lgan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi. O‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasining yuridik mаzmunini quyidagi 
konstitutsiyaviy normalar tashkil etadi:
qonun chiqaruvchi; ijroiya; sud organlari faoliyatining 
konstitutsiyaviy asoslarini yaratuvchi; inson huquqlari 
va erkinliklarini tartibga soluvchi normalar; fuqarolik 
jamiyati asoslarini tashkil etuvchi; tashqi siyosat asoslarini 
tashkil qiluvchi; moliya, mudofaa, xavfsizlik masalalarini 
tashkil etuvchi; Bugungi kunga kelib, Konstitutsiyalarning 
konstitutsiyaviy tartibga solish predmeti doirasining kengayib 
borishi esa, hozirgi zamon Konstitutsiyalariga xos alohida 
xususiyat sifatida e’tirof etiladi.
Konstitutsiya ijtimoiy hayotning barcha sohalariga bevosita 
ta’sir ko‘rsatadi. Shu sohalarga qarab Konstitutsiyaning 
quyidagi turli funksiyalarini ko‘rsatish mumkin.
•Yuridik funksiyalari - huquqning asosiy manbayi.
•Siyosiy funksiyalari davlat hokimiyati tashkil etilishining 
asoslarini o‘rnatadi.
•Mafkuraviy funksiyalari jinoyatning eng asosiy ma’naviy-
g‘oyaviy qadriyatlarini mustahkamlaydi.

---