Ибрайым Юсупов

İlimiy jumısları. N.Dáwqaraev dóretpesiniń bir ózgesheligi onıń ilimiy izertlew jumıslarına baylanıslı. Ol qaraqalpaq ádebiyattanıw ilimi tariyxında birinshi bolıp qaraqalpaq folklorınıń, jazba ádebiyatınıń, XX ásirdegi qaraqalpaq ádebiyatınıń tariyxınıń sistemasın islep shıqtı. Házirgi qaraqalpaq ádebiyattanıw ilimi usı N.Dáwqaraev islep shıqqan milliy ádebiyatımız tariyxınıń sistemasın jetistirip hám tereńlestirip izertlep, úyrenip atır.
N.Dáwqaraev ilimiy jumısınıń birinshi bóliminde qaraqalpaq folklorınıń tariyxıy dereklerin, atqarıwshılar dóretpesiniń ózgesheliklerin, tematikasın, túrlerin hám janrların úyrenedi. Ayapbergenniń, Abbazdıń, Sadıqtıń, Minaj shayırlardıń shıǵarmaların házirgi dáwirdegi qaraqalpaq folklorına jatqaradı.
İlimiy izertlew jumısınıń ekinshi bóliminde XVIII-XIX ásirdegi qaraqalpaq ádebiyatınıń ózine tán ózgesheligine toqtaydı. Qaraqalpaq shayırları Jiyenniń, Kúnxojanıń, Ájiniyazdıń, Berdaqtıń, Óteshtiń, Qulmurattıń, Gúlmurattıń, Sarıbaydıń, Annaquldıń, Omardıń, Sıdıqtıń, Qazı Máwlik shayırlardıń ómirbayanların, shıǵarmalarınıń ideyalıq tematikalıq ózgesheliklerin tallaydı.
XX ásirdegi qaraqalpaq ádebiyatına arnalǵan bóliminde bul dáwir qaraqalpaq ádebiyatınıń ózgesheligin, dáwirlerge bóliniwleriniń sebeplerin túsindiredi. Onnan keyin Ayapbergen, Abbaz, Sadıq, Aytbay Mat`yakupov, Ábdiraman Ótepov, Xojamet Axmetov, Jolmurza Aymurzaev, Mırzaǵaliy Dáribaev, Dáli Nazbergenov, Nawrız Japaqov, Xojabek Seytov dóretiwshiliklerine mánilik tematikalıq tallawlar jasaydı.
N.Dáwqaraev bul ilimiy jumısın jazǵan jılları ele Qaraqalpaqstan tariyxı onsha izertlengen joq edi. Sonlıqtan ol XVI ásirden keyin Qaraqalpaqstannıń tariyxına tiyisli faktlerge oǵada bay. İlimpaz orta mektepler ushın qaraqalpaq tiliniń sabaqlıqların da jazǵan. Ol kóp sanlı ilimiy maqalalardıń da avtorı.
Ol sonıń menen birge, A.P.Gaydardıń «Mektep» povestinen úzindi, V.M.Garshinniń «Signal», A.P.Chexovtıń «Vanka» gúrrińlerin, A.S.Pushkinniń «Kapitan qızı» povesti, «Qısqı jol», «Tutqın», «Gúl» dep atalǵan qosıqların, İ.S.Krılovtıń «Ǵarǵa menen túlki» tımsalın awdarǵan. Onıń bul awdarmaları uzaq jıllardan berli mekteplerge arnalǵan sabaqlardan, xrestomatiyalardan orın alǵan.
N.Dáwqaraevtıń «Baxıtlı miynet» (1949), «Berdaq shayır» (1950), «Tańlamalı shıǵarmaları» (1955-1958), Shıǵarmaları (úsh tomlıq 1970-1981) atlı kitapları basılıp shıqtı.