Ибрайым Юсупов

Dramalıq shıǵarmaları. Á.Shamuratov dóretiwshiliginiń azǵana bólegin onıń dramaturgiyası iyeleydi. Á.Shamuratov «Aral qızı» (J.Aymurzaev penen birge), «Qırıq qız» (bul p`esa sońın ala İ.Yusupov tárepinen qayta islep shıǵıldı) p`esaların, «Biziń baxıt», «Tuwısqan Ukraina ushın» (pitpey qalǵan) instsenirovkasın jazǵan. Bulardıń ishinde eń áhmiyetlisi «Aral qızı» hám «Qırıq qız» p`esaları.
Dástandaǵı Nadirshanıń atı - Nádirshax, Surtayshanıń atı Surshaxan dep alınadı. Sarkop elinde Miywalı atawına qorǵan salınıp, pitip shaddı-qurram bolıp atırǵanda Xorezmniń batırı Arıslan kelip Nádirshaxtıń basıp alǵanın («Abaysızda eldi aldı Nádirshax») aytadı. Gúlayım baslaǵan márt qızlar dástandaǵıday áskeriy óner úyreniwge emes, al tuwısqan Xorezm elin Nádirshaxtan qutqarıwǵa ketedi. Buǵan shekem Sarkopqa jaqınlap, qalay bolsa da Sarkoptı alıw ushın Gúlayımǵa ashıqpan dep jawshı jibergen Surshaxan batır qızlardıń Xorezmge ketkeninen paydalanıp, qalaǵa topıladı. Qalanı búldirip, xalıqtı tutqın qılıp aydap ketedi. Gúlayım baslaǵan batır qızlar Xorezmnen kelgennen keyin Surshaxannıń qalasına basıp kirip, jawdı jeńedi hám óziniń jawǵa tutqın bolǵan xalqın qutqaradı. Dramalıq syujeti usınnan ibarat. Bul iste qızlarǵa Xorezm batırı Arıslan da járdem beredi.
Dramada Gúlayım, Otbasqan, Arıslan, Allayar, Surtaysha, Sárbinaz obrazlarınıń qaharmanlıq dástandaǵı ózgesheligi saqlanǵan. Avtor Jurın tazdı satqın dárejesine jetkeredi. Ol Gúlayımǵa ashıq boladı, maqsetin orınlay almaǵannan keyin Surshaxanǵa satıladı, Áshir, Amanqul tásirine beriledi.
Avtor shıǵarmada realistlik hádiyselerdi kúsheytiw ushın Injıqbay (Gúlayımnıń aǵası), Aysulıw (qız jeńgesi), Zinhar (Sarkoplı jigit), Uzaqbergen ǵarrı (Gúlayımnıń baqsısı), Tapay (Surshaxannıń qızı), Qaradáw (Surshaxannıń áskerbasısı) h.t.b. obrazlardı yadtan, óziniń oyınan kirgizedi.
Sonday-aq, shıǵarmanıń qosıqlarınıń tekstlerin de zárúrligine qaray:
Batır qızlar bul atawdı jayladıń,
Dál bedewdi beldewlerge bayladıń,
Seyislerdey qırıq bir attı suwıtıp,
Neshe kúnler túrli oyın oynadıń,
Qılısh berip ońǵa-solǵa sermettiń,
Attan jıǵıp arman-berman súyrettiń.
degen taqılette paydalanǵan.
Á.Shamuratovtıń dramalıq shıǵarmalarınıń tilinde bunnan basqa da folklorlıq sóylew formaları, naqıl-maqallar kóp ushırasadı:

Sarı shımshıq bolayın deyseń,

Hár shaqaǵa qonayın deyseń.

Á.Shamuratovtıń «Sıylıq» (1940), «Eski mektepte» (1940), «Watan haqqında qosıqlar» (1943), «Baxıt» (1949), «Baxıt qosıqları» (1949), «Tańlamalı shıǵarmaları» (1954, 1962, 1963, 1972) baspadan shıqtı. «Meniń jolbarıslar menen ushırasıwlarım» povesti rus hám ózbek tillerine awdarıldı.